Երկուշաբթի, 1 Օգոստոսի 2022 15:58

Արմինֆո. Ֆիզիկական անձանց փոխանցումների զուտ ներհոսքը Հայաստան 2022թ. առաջին կիսամյակում աճել է 2,6 անգամ ՝ հասնելով 978,9 մլն դոլարի: Ընդ որում, միայն II եռամսյակում զուտ ներհոսքը զգալի է աճել՝ 4,2 անգամ՝ եռամսյակային ծավալը  ձեւավորելով  791,7 մլն դոլար: Այս ծանրակշիռ աճը, հիմնականում, պայմանավորված էր Ռուսաստանից դրամական փոխանցումների մի քանի անգամ ավելացած ներհոսքով, ինչին զուգահեռ խիստ դանդաղել Է ԱՄՆ-ից ստացվող փոխանցումների աճը: Այդ մասին են վկայում ՀՀ Կենտրոնական բանկի տվյալները։

 

Այսպես, Ռուսաստանից Հայաստան փոխանցումների ներհոսքը 2022թ. առաջին կիսամյակում աճել է 3 անգամ ՝ մինչև 1.13 մլրդ դոլար, արտահոսքի 13,7%, մինչև 214 մլն դոլար աճի դեպքում, ինչի արդյունքում զուտ ներհոսքը աճել է 5 անգամ ՝ մինչև 917.5 մլն դոլար: միայն 2022թ. երկրորդ եռամսյակում Ռուսաստանից փոխաննցումների ներհոսքը աճել է 3.7 անգամ, արտահոսքի 27.1% նվազման դեպքում, ինչի արդյունքում զուտ ներհոսքն աճել է 7 անգամ: Որպես համեմատություն նշենք, որ  2021թ. առաջին կիսամյակում Ռուսաստանից Հայաստան փոխանցումների 18,3% աճ էր ցույց տվել (43,6% եռամսյակային աճի դեպքում), իսկ արտահոսքը՝ 0,5% անկում (19% եռամսյակային աճի դեպքում), ինչը ձևավորել է զուտ ներհոսքի 46,1% աճ  (74,7% եռամսյակային աճի դեպքում)։

 

Ընդ որում, խիստ դանդաղել Է ԱՄՆ - ից փոխանցումների ներհոսքի տարեկան աճը. 2022թ. առաջին կիսամյակում մինչեւ 22,5 տոկոս (նախորդ տարվա 84,5 տոկոսից), ինչի ֆոնին պահպանվել է արտահոսքի աճի բարձր տեմպը՝ 42,1 տոկոս (նախորդ տարվա 41,3 տոկոսի դիմաց), ինչը զգալիորեն դանդաղեցրել Է ԱՄՆ - ից զուտ ներհոսքի աճը մինչեւ 11,8 տոկոս (նախորդ տարվա 2,2 անգամից): Արդյունքում՝ ԱՄՆ-ից փոխանցումների ներհոսքի ծավալը 2022թ. առաջին կիսամյակում կազմել է 318.7 մլն դոլար, ԱՄՆ արտահոսքը՝ 131.1 մլն դոլար, իսկ զուտ ներհոսքը՝ 187.6 մլն դոլար։ Միայն 2022թ. երկրորդ եռամսյակում ԱՄՆ-ից փոխանցումների ներհոսքն աճել է 23,1% - ով, ԱՄՆ արտահոսքը՝ 15,9% - ով, ինչը ԱՄՆ-ից զուտ ներհոսքի աճի տեմպերը ձևավորել է 28,3% - ի մակարդակում, և այդ երեք ցուցանիշների ներկայիս դինամիկան գրեթե կրկնում է տարեկան վաղեմության վերընթաց տեմպերը, համապատասխանաբար, 20,6% (ներհոսք), 10,4% (արտահոսք), 26,6% (զուտ ներհոսք)։

 

Ընդհանուր առմամբ, ֆիզիկական անձանց փոխանցումների ներհոսքը Հայաստան կտրուկ արագացրել է տարեկան աճը 2022թ. առաջին կիսամյակում՝ 32,5 տոկոսից մինչեւ 97,2 տոկոս ՝ հասնելով 1.9 մլրդ դոլարի: Աճի նման արագացում նկատվել է նաեւ փոխանցումների արտահոսքում՝ 8,1 տոկոսից մինչեւ 57,6 տոկոս՝ ապահովելով  891,1 մլն դոլարի ծավալ: Միայն 2022թ. երկրորդ եռամսյակում ֆիզիկական անձանց փոխանցումների ներհոսքը Հայաստան աճել է 2,3 անգամ՝ արտահոսքի  38,6 4,4% աճի դեպքում: Արդյունքում ՝ դեպի Հայաստան փոխանցումների զուտ ներհոսքի տարեկան և եռամսյակային վերընթաց միտումը մի քանի անգամ արագացրել է տեմպերը։

 

Ներհոսքում Ռուսաստանի մասնաբաժինը 2022թ. առաջին կիսամյակում հասել է 60,5% - ի ՝ 2021թ. առաջին կիսամյակի 39,6% - ից (2019թ. առաջին կիսամյակի 51,3% - ի դիմաց)՝ նվազելով նաեւ արտահոսքում՝ 33,3% - ից մինչեւ 24% (2019թ. առաջին կիսամյակի 32,7% - ի դիմաց): Իսկ ԱՄՆ-ի մասնաբաժինը, ընդհակառակը, նվազել է ինչպես տարեկան կտրվածքով՝ 27,4 տոկոսից մինչեւ 17 տոկոս (2019թ. առաջին կիսամյակի 14,7 տոկոսի դիմաց), այնպես էլ արտահոսքում՝ 16,3 տոկոսից մինչեւ 14,7 տոկոս (2019թ. առաջին կիսամյակի 20,4 տոկոսի դիմաց):

 

Հարկ է նշել, որ Ռուսաստանից Հայաստան փոխանցումների հոսքը պայմանավորված է ռուսաստանցիների զանգվածային ժամանմամբ ՝ իրենց կապիտալների տեղափոխման հետ միասին։ Ընդ որում, ամենամսյա կտրվածքով Ռուսաստանից փոխանցումների զուտ ներհոսքի զգալի աճ է դինտվել արդեն փետրվարին (3 անգամ) ՝ շարունակելով աճել արագ տեմպերով նաեւ հետագա ամիսներին։ Փոխանցումների նման աճը բացատրվում է այն հսկայական թվով ռուսաստանցիների ժամանմամբ Հայաստան, որոնք ռուս-ուկրաինական հակամարտության եւ Արեւմուտքի կողմից կիրառված հակառուսական պատժամիջոցների պատճառով (այդ թվում ՝ S. W. I. F. T. համակարգից անջատումը, Visa-ի եւ MasterCard-ի շուկայից հեռանալը, արեւմտյան սոցցանցերի արգելափակումը) իրենց հայրենիքում բախվել են աշխատանքին, ֆինանսական եւ քարտային գործառնություններին առնչվող դժվարությունների:

 

Ի հաստատումն դրա՝ փորձագետները ներկայացնում են Հայաստանում ապրիլ-մայիս ամիսներին բացված ընկերությունների վիճակագրությունը, որոնց թիվը զգալիորեն աճել է ռուսաստանցիների ժամանումից հետո, ընդ որում, դրանց մեծ մասը, հակառուսական պատժամիջոցներից խուսափելու համար, արտագաղթում է՝ տեղափոխելով նաև իր կապիտալներըենց։ "Գործարար նպատակներից բացի, ռուսաստանցիները գումար են ծախսում Հայաստանում հանգստի, ժամանցի, բնակարանների վարձակալության համար եւ այլն: Այդ միջոցներն, իրենց հերթին, խթանում են հատկապես ծառայությունների ոլորտի աճը, ինչպես նաեւ անշարժ գույքի շուկայում եւ առեւտրային հատվածում: Արդյունքում, Հայաստանում տնտեսական ակտիվության տարեկան 11,8% բարձրացումը ավելի շատ պայմանավորված էր ծառայությունների ոլորտի 26,9% աճով", - նշում են փորձագետները, վստահաբար հայտարարելով, որ այդ աճը հրահրված է եղել նման թվով ռուսաստանցիների ժամանմամբ։ Բայց՝ թե որքան տեւական կլինի դրամական փոխանցումների աճը, եւ որքան երկարաժամկետ՝ Հայաստանում Ռուսաստանի քաղաքացիների գտնվելը, փորձագետների կարծիքով, կախված է ռուս-ուկրաինական հակամարտության ելքից եւ Արեւմուտքի տրամադրվածությունից ՝ թուլացնելու Ռուսաստանի նկատմամբ պատժամիջոցները, եւ, եթե վերջինս տեղի ունենա, ապա մեծ է հավանականությունը, որ ռուս աշխատանքային միգրանտների մեծ մասն իր կապիտալով կվերադառնա հայրենիք:

 

Նշենք, որ հունիսին ԿԲ-ն բարելավել է 2022 թվականի կանխատեսումը ՝ նեղացնելով դրամական փոխանցումների զուտ ներհոսքի ակնկալվող անկումը (ներառյալ սեզոնային աշխատողների եկամուտները եւ մասնավոր փոխանցումները) նախկին 20 տոկոսից մինչեւ 12 տոկոս (2021 թվականի 54 տոկոսի դիմաց): Իր կանխատեսումը Կենտրոնական բանկը պայմանավորել է Ռուսաստանում կանխատեսելի տնտեսական անկմամբ (7,4 տոկոսով) և սեզոնային աշխատողների դոլարային եկամուտների փոփոխությամբ ։ Նույն կանխատեսման մեջ ԿԲ-ն բարելավել է Հայաստանի ՀՆԱ-ի 2022թ. աճի սպասումները նախկին 1,6% - ից մինչեւ նորացված 4,9% (2021թ. փաստացի 5,7% աճի դիմաց): Ֆիզիկական անձանց փոխանցումների հարաբերակցությունը ՀՆԱ-ի նկատմամբ, ՀՀ ԿԲ նոր կանխատեսումներով, 2022 թվականին կկրճատվի 9,2 տոկոսից մինչեւ 6,5 տոկոս ՝ շարունակելով անկումը նաեւ հետագայում՝ մինչեւ 4,3 տոկոս 2025 թվականին, ինչը վկայում է տնտեսության վրա փոխանցումների ազդեցության տեսանկյունից տնտեսական էֆեկտի թուլացման տեւողության մասին: Կենտրոնական բանկի  կանխատեսման  մեջ նշվում է, որ դրամական փոխանցումների ներհոսքը առաջին կիսամյակում բարձր աճից հետո կսկսի դանդաղեցնել վերընթաց տեմպերը:  ԱՄՆ դոլարի նկատմամբ ռուբլու զգալի ամրապնդման պայմաններում դոլարային արտահայտությամբ դրամական փոխանցումները գնահատվում են ավելի բարձր մակարդակում, քան ներկայացվում էր ԿԲ-ի նախորդ կանխատեսման մեջ։ Կենտրոնական բանկը նորացված կանխատեսումային հաշվետվությունում դարձյալ կրկնել է, որ ԱՄՆ-ից դրամական փոխանցումների աճի տեմպերը կդանդաղեն: