Փորձագետ. Հիդրոէներգետիկայի ոլորտում նախագծերի «սառեցումն» արդարացում չունի

Արմինֆո.Ցավոք, անցած տասնամյակների ընթացքում Դեբետ և Արաքս գետերի վրա հիդրոէներգետիկ կասկադների կառուցման խոշոր ներդրումային նախագծերից ոչ մեկի առնչությամբ որևէ էական դրական փոփոխություն տեղի չի ունեցել։ Այս մասին հայտարարել է ՄԱԿ-ի էներգետիկայի հարցերով ազգային փորձագետ Արա Մարջանյանը՝ ԱրմԻնֆո-ի թղթակցի հետ զրույցում:

Նրա հավաստմամբ՝ դեռեւս նախորդ դարի 80-ական թվականներին մշակվել էր Դեբեդ գետի վրա Շնողի եւ Լոռի-Բերդի ՀԷԿ-երի կասկադի կառուցման նախագիծը: Հենց այն ժամանակ ի հայտ եկան նաև Արաքս գետի վրա ՀԷԿ-երի կասկադի կառուցման առաջին մշակումները, այսպես կոչված՝ Մեղրիի ՀԷԿ-ը Իրանի հետ սահմանին։ Սակայն, ինչպես նշում է փորձագետը, մինչ այժմ այդ բոլոր նախագծերն այդպես էլ մնացել են թղթի վրա, ինչի համար, նրա խոսքով, արդարացում չկա։ Երկու կասկադներն էլ չափազանց կարևոր նախագծեր են, քանի որ խոսքը վերաբերում է սեփական ռեսուրսների օգտագործմանը, վերականգնվող մաքուր էներգիային, որին դասվում է հիդրոէներգետիկան: "Մեղրիի ՀԷԿ-ի դեպքում գործ ունենք միջազգային նախագծի հետ, որի իրականացումը կարող էր նպաստել ոչ միայն Սյունիքի տարածաշրջանի տնտեսական ներուժի ամրապնդմանը, այլեւ հայ-իրանական հարաբերությունների ամրապնդմանը եւ Հայաստանի էներգետիկ անվտանգության ամրապնդմանը", - նշել է Մարջանյանը:

Նա նաև ընդգծել է, որ, այդ ուղղությամբ առաջընթացի բացակայության համար կան բազմաթիվ օբյեկտիվ և սուբյեկտիվ պատճառներ։ "Բայց, կրկնեմ ևս մեկ անգամ. այն փաստը, որ այս բոլոր նախագծերը մինչ օրս չեն իրականացվել, անբացատրելի է, և՝ երկրի էներգետիկ համալիրի զարգացման խիստ բացասական գործոն", - ընդգծել է փորձագետը, հիշեցնելով, որ ավելի վաղ հաղորդվել էր Եվրոպական միության կողմից Հայաստանին, ընդհանուր առմամբ, մոտ 8 մլրդ եվրո է ուղղելու մասին: "Հարց է առաջանում. ինչու՞ այդ գումարի մի մասը չի ուղղվել այդ կարևորագույն էներգետիկ նախագծերի իրականացմանը",-  հարցադրում է անում Մարջանյանը։

Նա հիշեցրել է նաև ջրաաակուտակչ էլեկտրակայանի կառուցման նախագծի մասին, որը նույնպես մշակվել է դեռևս խորհրդային տարիներին։ Այդ նախագծի հիման վրա 2012 թվականին Համաշխարհային բանկի ֆինանսական աջակցությամբ իրականացվել է համալիր ուսումնասիրություն, կազմվել է նախագծի սխեմա, որը, դժբախտաբար, մինչ օրս չի իրականացվել։ "Այդ նախագծի իրականացման ուղղությամբ, նույնիսկ, քայլեր չեն ձեռնարկվել։ Մինչդեռ, այդ կայանի արդյունավետությունը հատկապես կդրսևորվեր, հաշվի առնելով երկրում ատոմակայանի առկայությունը, ինչը թույլ կտար գործարկել այդ հանգույցը և կբարձրացներ ողջ էլեկտրաէներգետիկական համակարգի աշխատանքի արդյունավետությունը։ Կարծում եմ, և հուսով եմ, որ այս նախագիծը կիրականացվի", - ընդգծել է փորձագետը։

Նշենք, որ ավելի վաղ հաղորդվել էր Մեղրիի ՀԷԿ-ի կառուցման նախագծի սառեցման մասին: Որպես պատճառ նշվել է Արաքս գետի ջրի ծավալների զգալի կրճատումը, որը Թուրքիան ակտիվորեն սկսել է օգտագործել իր տարածքում ջրամբարներ կառուցելիս։ Որպես տնտեսապես անարդյունավետ՝ ամբողջությամբ փակվել է նաև, Լոռի-Բերդ ՀԷԿ-ի կառուցման նախագիծը։ Ինչ վերաբերում է Շնողի ՀԷԿ-ին, որն ի սկզբանե պետք է կառուցեր "Տաշիր" ԸԽ-ը, ապա խնդիրն այստեղ առաջացել է տեղի բնակիչների դիրքորոշման պատճառով, որոնք մտավախություն ունեին, որ ծրագրի իրականացումը կհանգեցնի ոռոգման ջրի հետ կապված խնդիրների։