Հայաստանի բնակչության թվի անկումը խթանում է մեկ շնչի հաշվով պարտքային բեռի աճը

Արմինֆո. Հայաստանում մեկ շնչի հաշվով պարտքի տեսակարար կշիռը 2022թ. հոկտեմբերի 1-ի դրությամբ հասել է 3.4 հազար դոլարի՝ մեկ տարի առաջվա 3.1 հազար դոլարից։

Ընդ որում, արտաքին պարտքից մեկ շնչին բաժին ընկնող պարտքային բեռը փոքր-ինչ նվազել է՝ 2.3 հազար դոլարից մինչեւ 2.1 հազար դոլար, իսկ ներքին պարտքից, ընդհակառակը, բարձրացել է 800 դոլարից մինչեւ 1.3 հազար դոլար: Ընդ որում, Հայաստանի բնակչության թիվը տարվա ընթացքում նվազել է 3.5 հազարով՝ մինչեւ 2.971 մլն մարդ 2022 թվականի հոկտեմբերի 1-ի դրությամբ:

Արտաքին պարտքի ոսկու-արժութային պահուստներով ծածկույթի աստիճանը 2022 թվականի հոկտեմբերի 1-ի դրությամբ նախորդ տարվա 47,9% - ից հասել է 60,8%-ի՝ արտաքին պարտքի տարեկան 7,8% անկման ֆոնին՝ պահուստների 17,2% աճի պայմաններում։ Որպես համեմատություն նշենք, որ մեկ տարի առաջ այդ ամսաթվին թե արտաքին պարտքը, թե պահուստները ցույց էին տալիս ավելի բարձր աճ, համապատասխանաբար, 12% և 30,3%:

Վիճակագրական կոմիտեի հրապարակած ՀՀ ֆինանսների նախարարության նախնական տվյալներով ՝ Հայաստանի պետական պարտքը 2022թ. հոկտեմբերի 1-ի դրությամբ կազմել է 9.932 մլրդ դոլար (4.032 տրլն դրամ)՝ տարեկան աճը դանդաղեցնելով մինչեւ 9.9 տոկոս՝ մեկ տարի առաջվա 15.1 տոկոսից: Դա պայմանավորված է ներքին պարտքի արագացած աճով, արտաքին պարտքի դիտվող անկման դեպքում։ Մասնավորապես, արտաքին պարտքը դինամիկա է ծավալել 12 տոկոս աճից դեպի 7,8 տոկոս անկում ՝ կազմելով 6,147 մլրդ դոլար (2,5 տրլն դրամ), ներքին պարտքի աճի ուժեղ արագացման դեպքում ՝ 26,4 տոկոսից մինչեւ 59,5 տոկոս՝ մինչեւ 3,785 մլրդ դոլար (1,5 տրլն դրամ):

2022թ. 9 ամիսների ընթացքում Հայաստանի պետական պարտքն աճել է 7,7%-ով՝ ներքին պարտքի 46,9% աճի հաշվին ՝ արտաքին պարտքի 7,5% անկման դեպքում, այն դեպքում, երբ մեկ տարի առաջ կիսամյակային աճ էր դիտվում բոլոր երեք ցուցանիշների գծով. պետական պարտքը՝ 13,4% - ով, արտաքին պարտքը՝ 10% - ով, և ներքին պարտքը՝ 24,3%-ով։

Միայն 2022թ. երրորդ եռամսյակում պետական պարտքը դինամիկա է ծավալել 6,1% աճելից դեպի 0,002% անկում, ներքին պարտքի աճի 26,7%-ից մինչև 10,2% դանդաղման արդյունքում, արտաքին պարտքի անկման 2,2%-ից մինչև 5,4% խորացման դեպքում։ Որպես համեմատություն նշենք, որ մեկ տարի առաջ պետական պարտքի գծով եռամսյակային դինամիկան վերընթաց էր, բայց տեմպերի դանդաղմամբ՝ 2,5%-ից մինչև 1,9%, արտաքին պարտքի անկման 0,6%-ից մինչև 0,2% դանդաղեցման ֆոնին, ներքին պարտքի աճի 13,1%-ից մինչև 8,3% դանդաղմամբ:

Արտաքին պարտքի կառուցվածքում 2022 թվականի 9 ամիսների արդյունքներով կառավարության մասնաբաժինը նախորդ տարվա 92,9%-ից նվազել է մինչև 91,3%, Կենտրոնական բանկի մասնաբաժնի աճի դեպքում՝ նախորդ տարվա 7,1%-ից մինչև 8,7%, բացարձակ արտահայտությամբ կազմելով, համապատասխանաբար, 5,613 մլրդ դոլար և 533,6 մլն դոլար: Ընդ որում, կառավարության և Կենտրոնական բանկի արտաքին պարտքի տարուղղված տարեկան դինամիկան պահպանվել է, բայց այժմ վերընթաց տեմպերով աչքի է ընկել ԿԲ-ը: Մասնավորապես, կառավարության արտաքին պարտքի դինամիկան ծավալվել է 12,6 տոկոս աճից դեպի 9,4 տոկոս անկում, իսկ ԿԲ-ինը, ընդհակառակը, 1,4 տոկոս անկումից դեպի 12,7 տոկոս աճ։

Իսկ ներքին պետական պարտքի կառուցվածքում գերակշռում են պետական պարտատոմսերը՝ մինչեւ

2022թ. հոկտեմբեր մասնաբաժնի մինչև 89% նվազմամբ՝ նախորդ տարվա 95,2% - ից (3.4 մլդ դոլար կամ 1.4 տրլն դրամ), բացարձակ մեծության աճի տարեկան 26,2%-ից մինչև 49,2% արագացմամբ: Հայկական եվրաբոնդերի մասնաբաժինը ներքին պարտքում տարեկան կտրվածքով 4.8%-ից հասել է 10.7% - ի՝ 404.6 մլն դոլար կամ 164.2 մլրդ դրամ ՝ բացարձակ մեծության 3.5 անգամ ավելացմամբ (նախորդ տարվա 28% աճի դիմաց)։ Մնացած 0.3%-ը կամ 11.4 մլն դոլարը (4.6 մլրդ դրամ) բաժին է ընկել ներքին երաշխիքներին, որոնք զրոյացվել են 2019թ. օգոստոսից և չեն գրանցվել մինչև 2021թ. հոկտեմբերը, բայց միայն ս. թ. 9 ամիսների ընթացքում դրանց ծավալն աճել է 2.2% - ով, ընդ որում, III եռամսյակում կրճատվելով 12.6%-ով։

Հիշեցնենք, որ 2021 թվականին ՀՆԱ-ի նկատմամբ պետական պարտքի հարաբերակցությունը 2020 թվականի 67,4 տոկոսից նվազել է մինչև 63,4 տոկոս՝ պետական պարտքի 15,8 տոկոս և ՀՆԱ-ի 5,7 տոկոս աճի դեպքում։ 2021 թվականին նվազել է նաեւ ՀՆԱ-ի նկատմամբ արտաքին պարտքի հարաբերակցությունը՝ մինչև 45,7% ՝ 2020 թվականի 51,2%-ից՝ արտաքին պարտքի 9,8% աճի պայմաններում։

Նշենք, որ 2022 թվականի համար ԱՄՀ-ի նոյեմբերի կանխատեսման համաձայն, Հայաստանի ՀՆԱ-ի նկատմամբ պետական պարտքի հարաբերակցությունը կնվազի մինչեւ 51 տոկոս (նախկինում կանխատեսված մինչեւ 67,7 տոկոս աճի դիմաց): Այս ցուցանիշի նվազում է ակնկալում նաև ՀԲ-ը, որի հոկտեմբերյան թարմացման համաձայն, Հայաստանի ՀՆԱ-ի նկատմամբ պետական պարտքի հարաբերակցությունը 2022 թվականին կնվազի մինչև 61,3% (նախկինում կանխատեսված մինչև 66,9% աճի դիմաց)՝ շարունակելով նվազել նաև հաջորդ երկու տարիներին. 2023 թվականին՝ մինչև 61%, իսկ 2024 թվականին՝ մինչև 59,9%։ Ընդ որում, իրենց թարմացված կանխատեսումներում ԱՄՀ-ը (նոյեմբերին) եւ ՀԲ-ը (հոկտեմբերին) բարելավել են նաեւ 2022 թվականին Հայաստանի ՀՆԱ-ի աճի ակնկալիքները, համապատասխանաբար, մինչեւ 11 տոկոս եւ 7 տոկոս (հունիսին հնչեցված 5 տոկոսի եւ 3,5 տոկոսի դիմաց)։ ՀՀ կենտրոնական բանկը դեռևս սեպտեմբերին բարելավել է 2022 թվականի ՀՆԱ-ի կանխատեսվող աճը ՝ նախկին 4,9%-ից մինչև  12,9%: Ըստ վիճակագրական տվյալների՝ Հայաստանի ՀՆԱ-ն 2020 թվականի 7,2 տոկոս անկումից հետո 2021 թվականին հասել է 5,7 տոկոս աճի։