Շաբաթ, 19 Նոյեմբերի 2022 22:42

Արմինֆո."Լույս" հիմնադրամի փորձագետները, ուսումնասիրելով 2022 թվականի առաջին 9 ամիսների Հայաստանի պետական բյուջեի կատարման հաշվետվությունը, հանգել են այն եզրակացության, որ միայն այն բանի համար, որ բյուջեն "լսողությունը շոյող" լինի, դրանում ի սկզբանե անիրական ցուցանիշներ են դրվում։

 

<2022 թվականի 9 ամիսների ընթացքում հարկաբյուջետային քաղաքականության ազդեցությունը համախառն պահանջարկի վրա զսպող էր ՝ նախատեսված չեզոքության փոխարեն: Թեեւ տնտեսության ժամանակակից "գերտաքացման" պայմաններում զսպող հարկաբյուջետային քաղաքականության իրականացումն արդարացված է, այնուամենայնիվ, անհրաժեշտ է ծայրահեղ զգուշություն ցուցաբերել, քանի որ նման քաղաքականության իրականացումն, առաջին հերթին, զսպող ազդեցություն է ունենում սպառման եւ ներդրումների վրա, որոնց կրճատումը կարող է վտանգավոր հետեւանքներ ունենալ տնտեսության համար", - ասվում է վերլուծության մեջ:

 

Հետազոտության հեղինակները կարծում են, որ 2022 թվականի 9 ամիսների արդյունքներով պետական բյուջեի եկամուտների գերակատարման եւ ծախսերի թերակատարման արդյունքում ծրագրված դեֆիցիտի փոխարեն ձեւավորվել է պետական բյուջեի ավելցուկ:

 

Պետական բյուջեի ծախսերը թերակատարվել են ճշգրտված ծրագրի նկատմամբ: Թե ընթացիկ, թե կապիտալ ծախսերը բավականաչափ արդյունավետ չէին: Թերակատարման ծավալներն ավելացել են նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ ։

 

Մասնավորապես, թերակատարում է արձանագրվել բոլոր պատասխանատու մարմինների ծրագրերի գծով։ Այսինքն, չնայած բյուջեում նախատեսված և հատկացված գումարներին, ծրագրերն ամբողջությամբ կամ մասնակիորեն չեն իրականացվում, ինչը, հնարավոր է, վկայում է պետական մարմինների ոչ բավարար արդյունավետ աշխատանքի մասին։ <Կապիտալ ծախսերի թերակատարումը, հիմնականում, արդյունք է այն բանի, որ ՀՀ կառավարությունը ի վիճակի չէ ապահովել նախատեսված ծախսերի կատարումն ամբողջ ծավալով և սահմանված ժամկետում: Կասկած չկա, որ զսպող հարկաբյուջետային քաղաքականությունը չպետք է իրականացվի կապիտալ ծախսերի հաշվին։ Ավելին, ներքին պահանջարկի ներկայիս կտրուկ աճի դեպքում կառավարությանը խիստ անհրաժեշտ է օգնել ավելացնել առաջարկը, և դա անելու լավագույն միջոցներից մեկը նպատակային ներդրումներն են", - նշվում է փաստաթղթում։

 

Թերակատարման պատճառների շարքում փորձագետները նշում են այն փաստը, որ բավականին հաճախ բյուջեում պլանավորվում են անիրատեսական (կամ գոնե կատարման առումով ոչ բավարար հիմնավորված) ցուցանիշներ: Ավելին, այս դիտարկումը տեղին է ինչպես նախորդ տարիների պետական բյուջեների, այնպես էլ 2023 թվականի հիմնական ֆինանսական փաստաթղթի դեպքում։ "Տպավորություն է ստեղծվում, որ բյուջեն լսողությունը շոյելու համար է, որ այն ի սկզբանե անիրական ցուցանիշներ է պարունակում, իսկ հետո՝ մեկ տարվա ընթացքում, կառավարությունը բավարար գործնական քայլեր չի ձեռնարկում դրանց իրականացման համար ։ < > ՀՀ պետբյուջեի կատարումը 9 ամսում ծրագրից շեղվել է շուրջ 283,8 մլրդ դրամով ", - ասվում է հետազոտության մեջ ։

 

Հիմնադրամի փորձագետների կարծիքով ՝ բյուջեով նախատեսված կապիտալ ծախսերի թերակատարումը դարձել է գործող իշխանության տխուր ավանդույթ։

 

Հիշեցնենք, որ 2023 թվականին Հայաստանի Հանրապետության կապիտալ ծախսերը կհասնեն ՀՆԱ-ի 5,9% - ի ՝ այս տարի նախապես ծրագրված 4,7% - ի դիմաց ։ Այս մասին ասված է Հայաստանի 2023 թվականի պետական բյուջեի նախագծի բյուջետային ուղերձի մեջ ։ Ինչպես հայտարարել է ՀՀ ֆինանսների նախարար Տիգրան Խաչատրյանը խորհրդարանում 2023թ.պետբյուջեի նախագծի վերաբերյալ լսումների ժամանակ, բացարձակ ցուցանիշներով 2023թ. պետբյուջեի կապիտալ ծախսերը կաճեն 390-ից մինչեւ 548 մլրդ դրամ (մոտ 40 տոկոսով): Ընդ որում, այդ աճը ուղղված կլինի պաշտպանության եւ անվտանգության ենթակառուցվածքներին:

 

Այնուամենայնիվ, 2022 թվականի 9 ամիսների ընթացքում ՀՀ պետական բյուջեի ծախսերը 13,4 տոկոսով թերակատարվել են։ Մասնավորապես, ընթացիկ ծախսերը չեն կատարվել 8,6% - ով, իսկ կապիտալ ծախսերը ՝ 37,2% - ով։ Մասնավորապես, թերակատարվում են շենքերի, շինությունների, ջրամբարների, էլեկտրահաղորդման գծերի, խոշոր մայրուղիների կառուցման աշխատանքները։