Արմինֆո. Նոյեմբերի 19-ին նախարար Վահան Քերոբյանը մասնակցել է «Արտահանման խնդիրներն ու առաջացած մարտահրավերները» թեմայով հանդիպում քննարկմանը: Նախարարության մամուլի ծառայության հաղորդման համաձայն, հանդիպմանը ներկա են եղել նախարարի տեղակալներ Արմեն Արզումանյանը և Արման Խոջոյանը:
Էկոնոմիկայի նախարարության նախաձեռնությամբ, Ոսկեվազի գինու գործարանում կազմակերպված քննարկմանը մասնակցել են տնտեսության տարբեր ոլորտներ ներկայացնող արտահանմամբ զբաղվող ընկերությունների, ասոցիացիաների, միությունների 100-ից ավելի ներկայացուցիչներ: Քննարկվել են արտահանման հետ կապված առկա խնդիրները և դրանց լուծման հնարավորությունները:
Նախարարը հանդիպման մասնակիցներին է ներկայացրել պետական աջակցության գործիքակազմը և պատասխանել գործարարների հարցերին:
Հիշեցնենք, որ 2022թ. մարտից ի վեր արժութային շուկայում նկատվող բարձր անկայունությունը, որը պայմանավորված էր ռուս-ուկրաինական ռազմաքաղաքական հակամարտության ֆոնին Ռուսաստանի նկատմամբ ԱՄՆ-ի և Եվրոպայի համալիր, աննախադեպ, մասշտաբային պատժամիջոցներով, սրել է Հայաստանի արտահանողների վիճակը։ Այդ նույն ժամանակաշրջանից սկսվել է մեծաթիվ ռուս քաղաքացիների ներհոսք դեպի Հայաստան, որոնք տեղափոխել են նաև իրենց կապիտալները, ինչն էլ, իր հերթին, զգալիորեն մեծացրել է Ռուսաստանից ստացվող փոխանցումների ծավալը, և դա դոլարային զանգվածի ավելացման հետ միասին դարձել է Հայաստանի արժութային շուկայում դոլարի արժեզրկման գլխավոր պատճառներից մեկը: Բացի այդ, Հայաստանի քաղաքացիները սկսել են հապճեպ կերպով փոխանակել իրենց ունեցած դոլարները՝ դրանով իսկ էլ ավելի արժեզրկելով դրանք։ Ավելի ուշ ՝ սեպտեմբերի վերջին տասնօրյակում, ՌԴ-ում մոբիլիզացիայի հայտարարումից հետո սկսվել է ռելոկանտների նոր հոսք դեպի Հայաստան։ Արդյունքում՝ Հայաստանի մանրածախ արժութային շուկայում փետրվարի 23 – ից մինչեւ մարտի 10 - ը դրամը դոլարի նկատմամբ արժեզրկվելով 10% - ով ՝ միջին հաշվով մինչև 522 դրամ/1դոլար, հետո սկսել է արագ արժեվորվել՝ մինչև սեպտեմբերի 12-ը ներառյալ, ընդհանուր առմամբ, 22% - ով ՝ մինչև 410 դրամ/1դոլար: Սակայն սեպտեմբերի 13-ից սկսած՝ ռազմաքաղաքական գործոնի ազդեցության տակ դրամը կրկին սկսել է արժեզրկվել դոլարի նկատմամբ՝ մինչև սեպտեմբերի 20-ը հասնելով 425 դրամ/1դոլարի: Սակայն հետո արտարժույթի մանրածախ շուկայում վերսկսվել է դրամի արժևորման միտումը՝ մինչև սեպտեմբերի 29-ը ներառյալ այն վերադարձնելով նախկին 410 դրամ/1դոլարի։ Սակայն մոբիլիզացիայի հայտարարման պատճառով ՌԴ-ից դուրս եկող ռելոկանտների նոր ներհոսքը Հայաստան կրկին վերսկսել է դրամի արժեզրկումը ԱՄՆ դոլարի նկատմամբ՝ մինչև 413 դրամ/1դոլար՝ մինչև սեպտեմբերի 30-ը։ Դա երկար չի տևել, քանի որ հոկտեմբերի սկզբին դրամը կրկին սկսել է արժեվորվել՝ հոկտեմբերի 7-ին վերադառնալով սեպտեմբերի 12-ին արձանագրվոած 410 դրամ/1դոլարին՝ այդ մակարդակում մնալով մինչև հոկտեմբերի 15-ը, որից հետո արժևորումը շարունակվել է մինչև 400 դրամ/1դոլար՝ մինչև հոկտեմբերի 28-ը։ Այս մակարդակում դրամը պահպանվել է մինչև նոյեմբերի առաջին տասնօրյակի ավարտը, բայց հետո ամրապնդումը շարունակվել է մինչև 398 դրամ/1դոլար՝ մինչև նոյեմբերի 21-ը։
Ընդհանուր առմամբ, ընթացիկ տարվա փետրվարի 24-ից մինչեւ մարտի 10-ը դրամը ԱՄՆ դոլարի նկատմամբ թուլացել է 10% - ով, որից հետո նկատվել է արժևորում, որի արդյունքում դրամն ամրապնդվել է 23% - ով, իսկ այս ամբողջ ընթացքում (ս.թ. փետրվարի 24-ից նոյեմբերի 21-ը) դրամն ամրապնդվել Է ԱՄՆ դոլարի նկատմամբ 18% - ով:
Իրավիճակի առնչությամբ Հայաստանի գործարարները հանդես են եկել հայտարարությամբ, որում նշել են, որ ազգային արժույթի ամրապնդումից առավել տուժել են գյուղմթերք, ըմպելիքներ արտահանողները, զբոսաշրջության ոլորտը, ՏՏ ոլորտը և կառուցապատողները: Մասնավորապես, նշվել է, որ այս իրավիճակից շահեկան վիճակում են մնացել երկրի ֆինանսական իշխանությունները։ <Նրանք վախենում են գնաճի պատճառով հեղինակության վնասներ կրել, քանի որ դրամի ամրապնդումը կասեցնելու համար անհրաժեշտ կլինի արժույթ գնել, ինչն էլ, իր հերթին, կխթանի գնաճը։ Մի խոսքով, կարճաժամկետ շահի տպավորություն ստեղծելու համար պաշտոնյաները զոհաբերում են երկարաժամկետ զարգացումն ու աճը>, - ասվում է հայտարարության մեջ:
Բացի արժութային շուկայում տիրող իրավիճակից, հայ արտահանողների խնդիրների թվին ավելացել է նաև "Վերին Լարս" անցակետի թողունակությունը։ Ղրիմի կամրջի վրա տեղի ունեցած պայթյունից հետո (ս.թ. հոկտեմբերի 8-ին) խստացվել են ռուսական կողմից հայկական բեռների ստուգումների մեխանիզմները, ինչը բացասաբար է անդրադարձել անցակետի թողունակության վրա եւ հանգեցրել է հերթի ձեւավորմանը, որի թվում կան փչացող արտադրանք արտադրողներ, որոնք վնասներ են կրում:
Մինչդեռ, նշենք, որ, չնայած մի շարք խնդիրների, Հայաստանի վիճակագրական տվյալները ապրանքաշրջանառության դրական դինամիկա են գրանցում, մասնավորապես ՝ արտահանման գծով ։ Այսպես, ընդհանուր առմամբ, Հայաստանի արտաքին առևտրաշրջանառությունը 2022թ.հունվար-սեպտեմբերին գերազանցել է 9.3 մլրդ դոլարը՝ տարեկան աճելով 62.5% - ով (նախորդ տարվա 12.2% - ից) ։ Մասնավորապես, ծավալների աճ է դիտվել ինչպես արտահանման մասով՝ 63,8 տոկոսով, մինչեւ 3,5 մլրդ դոլար, այնպես էլ ներմուծման մասով՝ 61,6% - ով, մինչև 5,8 միլիարդ դոլար, մինչդեռ մեկ տարի առաջ երկու հոդվածներն էլ ցույց էին տալիս չափավոր աճ. արտահանումը՝ 17,2%, ներմուծումը՝ 9,4%: