Հայաստանում պետական պարտքը գերազանցել է 10 մլրդ դոլարի նշաձողը՝ ներքին պարտքի աճի հաշվին

Արմինֆո. Հայաստանի պետական պարտքը 2022թ. նոյեմբերի 1-ի դրությամբ հասել է 10.1 մլրդ դոլարի (3.98 տրլն դրամ)՝ տարեկան կտրվածքով և 10 ամսում ավելանալով 10% - ով։

Դա պայմանավորված է ներքին պարտքի 56% աճով (10 ամսում 50% աճի դեպքում), արտաքին պարտքի տարեկան 9% անկման պայմաններում (10 ամսում 7,6% անկման դեպքում)։ Դրա արդյունքում արտաքին պարտքը արգելակվել է 6.1 մլրդ դոլարի (2.4 տրլն դրամ), իսկ ներքինը՝ 3.9 մլրդ դոլարի (1.6 տրլն դրամ) մակարդակում։ Այդ մասին են վկայում ՀՀ ֆինանսների նախարարության նախնական տվյալները, որոնք հրապարակել է ՀՀ վիճակագրական կոմիտեն։

Արտաքին պարտքի կառուցվածքում 2022թ. 10 ամիսների արդյունքներով կառավարության մասնաբաժինը նախորդ տարվա 92,9% - ից նվազել է մինչև 91,2%, իսկ Կենտրոնական բանկի մասնաբաժինը նախորդ տարվա 7,1% - ից աճել է մինչև 8,8% ՝ բացարձակ արտահայտությամբ կազմելով, համապատասխանաբար,  5,6 մլրդ դոլար և  538,6 մլն դոլար։ Ընդ որում, կառավարության և Կենտրոնական բանկի արտաքին պարտքի տարեկան բազմակողմանի դինամիկան պահպանվել է, բայց այժմ վերընթաց տեմպերով աչքի է ընկել ԿԲ-ը։ Մասնավորապես, կառավարության արտաքին պարտքը կրճատվել է 9,7 տոկոսով, ԿԲ-ի 13,6 տոկոս աճի դեպքում, ինչը դիտվել է նաեւ 10 ամսվա կտրվածքով. կառավարության պարտքի 9,7% անկումն ուղեկցվել է ԿԲ-ի պարտքի 17,7% աճով:

Իսկ ներքին պետական պարտքի կառուցվածքում գերակշռում են պետական պարտատոմսերը՝  2022թ. նոյեմբերին մասնաբաժնի նվազմամբ՝ մեկ տարի առաջվա 94,2% - ից (3,5 մլրդ դոլր կամ 1,4 տրլն դրամ) մինչեւ 88%, բացարձակ մեծության տարեկան աճի արագացմամբ՝ մինչեւ 45,8% (ս. թ. 10 ամիսների նույն աճի դեպքում)։ Հայկական եվրաբոնդերի մասնաբաժինը ներքին պարտքում տարեկան կտրվածքով աճել է 5,4% - ից մինչեւ 11,6%՝ 457.6 մլն դոլար կամ 181 մլրդ դրամ, բացարձակ մեծության 3,4 անգամ աճով (ս.թ. 10 ամսում 2,8 անգամ աճի դեպքում): Մնացած 0.4% - ը կամ 13.4 մլն դոլարը (5.3 մլրդ դրամ) բաժին է ընկել ներքին երաշխիքներին, որոնք զրոյացվել են 2019թ. օգոստոսից և չեն հայտնվել մինչև 2021թ. հոկտեմբեր, սակայն, մեկ տարի առաջ հայտնվելով, աճել են տարեկան 57.6% - ով, իսկ միայն ս. թ. 10 ամսում՝ 19.6% - ով։

Նշենք, որ 2022թ. հոկտեմբերի 1-ի դրությամբ բնակչության մեկ շնչի հաշվով տեսակարար պարտքային բեռը մեկ տարի առաջվա 3.1 հազար դոլարից հասել է 3.4 հազար դոլարի։ Ընդ որում, արտաքին պարտքից մեկ շնչի հաշվով պարտքային բեռն աննշան նվազել է 2.3 հազար դոլարից մինչև  2.1 հազար դոլար, իսկ ներքին պարտքից, ընդհակառակը, աճել է  800  դոլարից մինչև 1.3 հազար դոլար: Ընդ որում, Հայաստանի բնակչության թվաքանակը մեկ տարում նվազել է 3.5 հազար մարդով ՝ մինչև 2.971 մլն մարդ՝ 2022թ. հոկտեմբերի 1-ի դրությամբ։

2022թ.հոկտեմբերի 1-ի դրությամբ արտաքին պարտքի ոսկեարժութային պահուստներով ծածկման աստիճանը նախորդ տարվա 47,9% - ից բարձրացել է մինչև 60,8% ՝ արտաքին պարտքի տարեկան 7,8% անկման ֆոնին՝ պահուստների 17,2% աճի դեպքում։ Որպես համեմատություն նշենք, որ մեկ տարի առաջ և արտաքին պարտքն ու պահուստներն այդ ամսաթվին ավելի բարձր աճ էին գրանցել,  համապատասխանաբար, 12% և 30.3%։

Հիշեցնենք, որ ՀՆԱ-ի նկատմամբ պետական պարտքի հարաբերակցությունը 2021 թվականին նվազել է մինչև 63,4% ՝ 2020 թվականի 67,4% - ից         ՝ պետական պարտքի 15,8% և ՀՆԱ-ի 5,7% աճի պայմաններում։ 2021 թվականին նվազել է նաև ՀՆԱ-ի նկատմամբ արտաքին պարտքի հարաբերակցությունը՝ 2020 թվականի 51,2% - ից հասնելով 45,7% - ի՝ արտաքին պարտքի 9,8% աճի դեպքում։

Նշենք, որ ԱՄՀ-ի 2022 թվականի նոյեմբերյան կանխատեսման համաձայն, Հայաստանի ՀՆԱ-ի նկատմամբ պետական պարտքի հարաբերակցությունը կնվազի մինչեւ 51 տոկոս (նախկինում կանխատեսված մինչեւ 67,7 տոկոս աճի դիմաց)։ Այս ցուցանիշի նվազում է ակնկալում նաև ՀԲ-ն, որի հոկտեմբերյան թարմացման համաձայն, Հայաստանի ՀՆԱ-ի նկատմամբ պետական պարտքի հարաբերակցությունը 2022 թվականին կնվազի մինչև 61,3% (նախկինում կանխատեսված մինչև 66,9% աճի դիմաց), շարունակելով նվազել նաև հաջորդ երկու տարիներին ՝ 2023 թվականին մինչև 61%, և 2024 թվականին՝ մինչև 59,9%։ Ընդ որում, ԱՄՀ - ն (նոյեմբերին) և ՀԲ-ն (հոկտեմբերին) իրենց թարմացված կանխատեսումներում բարելավել են նաև 2022 թվականի համար Հայաստանի ՀՆԱ-ի աճի ակնկալիքները, համապատասխանաբար, մինչև 11% և 7% (հունիսին ավելի վաղ հնչեցված 5% և 3,5% - ի դիմաց)։ ՀՀ կենտրոնական բանկը դեռևս սեպտեմբերին բարելավել է 2022 թվականի ՀՆԱ-ի կանխատեսվող աճը՝ նախկին 4,9%-ից հասնելով 12,9% - ի։ Վիճակագրական տվյալների համաձայն, Հայաստանի ՀՆԱ-ն 2020 թվականին 7,2% անկումից հետո 2021 թվականին հասել է 5,7%-ի։