Չորեքշաբթի, 28 Դեկտեմբերի 2022 12:20

Արմինֆո. Հայաստանի Կենտրոնական բանկը 2022 թվականի նոր կանխատեսմամբ կտրուկ բարելավել է դրամական փոխանցումների զուտ ներհոսքի (ներառյալ սեզոնային աշխատողների եկամուտները և մասնավոր փոխանցումները) սպասումները՝ ավելի վաղ կանխատեսվող 7% անկումից մինչև 32% աճ (2021թ. փաստացի 54% աճի դիմաց) ։

Այդ մասին նշվում է դեկտեմբերի 27 - ին հրապարակված ԿԲ 2022 թվականի IV եռամսյակի դրամավարկային քաղաքականության ծրագրում, որտեղ նշված են նաև 2022 թվականի համար Հայաստանի ՀՆԱ-ի աճի կանխատեսումը (2021 թվականի փաստացի 5,7% - ի դիմաց) նախկին 12,9% բարելավված մակարդակում, և 2022 թվականի համար ՌԴ ՀՆԱ-ի թարմացված սպասումները՝ նախկին 4,2% անկումը - ից մինչև ներկայիս 2,9% նվազման ուղղությամբ։

 

ՀՀ ԿԲ գնահատականների համաձայն,  2023 թվականին մասնավոր փոխանցումները ինչպես Ռուսաստանից, այնպես էլ ԱՄՆ-ից կնվազեն ներկայումս ձեռք բերված բարձր մակարդակից, ինչի վրա մասնակի ազդեցություն կունենա նաև գործընկեր երկրներում տնտեսական ակտիվության նվազումը ։ Մասնավորապես, 2023 թվականի համար կանխատեսվում է, որ ԱՄՆ տնտեսության աճը կկազմի 1%, եվրագոտու տնտեսական աճը կկազմի 0,1%, իսկ ՌԴ ՀՆԱ-ն կնվազի 2% - ով, ինչը զգալիորեն կզիջի 2021 թվականին ԱՄՆ-ի, եվրոգոտու և ՌԴ տնտեսությունների փաստացի աճին, համապատասխանաբար, 6,1%, 5,5% և 4,8% - ով:

 

ՀՆԱ-ի նկատմամբ ֆիզիկական անձանց փոխանցումների հարաբերակցությունը, ըստ ՀՀ ԿԲ նոր կանխատեսումների, 2022 թվականին կկրճատվի 8,9% - ից մինչև 8,4%, այնուհետև տարեցտարի կնվազի մինչև 4,8%՝  2025 թվականին, ինչը վկայում է տնտեսության վրա փոխանցումների ազդեցության տեսանկյունից տնտեսական էֆեկտի թուլացման շարունակականության մասին։

 

Զարգացման ընթացիկ սցենարի դեպքում ՀՆԱ-ի նկատմամբ ընթացիկ հաշվի դեֆիցիտը 2022 թվականին կնվազի մինչև 3,3% (2021 թվականի 3,7% - ից), որից հետո 2023 թվականին կբարձրանա մինչև 4,7%: Միջնաժամկետ հեռանկարում բարձր արտաքին պահանջարկի աստիճանական սրբագրումը կանդրադառնա ՀՆԱ-ի նկատմամբ ընթացիկ հաշվի դեֆիցիտի հարաբերակցության վրա' ավելացմամբ և կայունացմամբ 4-6% գնահատման-հավասարակշռված միջակայքում:

 

ՀՀ ԿԲ տվյալներով ՝ 2021 թվականին Հայաստան մասնավոր փոխանցումների զուտ ներհոսքի աճը 2020 թվականի 14%-ից արագացել է մինչև 54%, ինչը պայմանավորված է ՌԴ-ից մուտքերի՝ 42,1% անկումից մինչեւ 27,1% աճ դինամիկայով, իսկ ԱՄՆ-ից դրանց աճի զգալի դանդաղմամբ՝ 50 անգամից հասնելով 32% - ի։ Արդյունքում ՝ մասնավոր փոխանցումների զուտ ներհոսքի ընդհանուր ծավալը 2021 թվականին կազմել է 883.3 մլն դոլար, մասնավորապես, ՌԴ-ից՝ 463.8 մլն դոլար, իսկ ԱՄՆ-ից՝ 391.3 մլն դոլար։

 

Ներհոսքի և արտահոսքի առումով՝ առաջինի դինամիկան 2021 թվականին աճել է, իսկ երկրորդի անկումը պահպանվել է։ Այսպես, Հայաստան մասնավոր փոխանցումների ներհոսքի տարեկան դինամիկան 6% անկումից հասել է 14,5% աճի՝ մինչեւ 2,109 մլրդ դոլար, իսկ Հայաստանից փոխանցումների արտահոսքի նվազման միտումը դանդաղեցրել է տեմպերը 13%-ից մինչև 3,3% ՝ կազմելով 1,226 մլրդ դոլար: Դա ՌԴ - ից դրամական փոխանցումների ներհոսքի 5% աճի արդյունք է՝ դեպի ՌԴ արտաահոսքի 12,6% անկման դեպքում, Մինչդեռ, ԱՄՆ-ից ներհոսքի աճը դանդաղել է մինչև  26,5%՝ դեպի ԱՄՆ արտահոսքի անկումից մինչեւ 16,5% աճի պայմաններում:

 

Ներհոսքում Ռուսաստանի մասնաբաժինը նվազել է 2021թ. 45% - ից մինչև 41% (2019-ի 54% - ի դիմաց), ընդ որում, նվազել է նաև արտահոսքը՝ 36% - ից մինչև 33% (2019-ի 29% - ի դիմաց)։ Իսկ ԱՄՆ-ի մասնաբաժինը ներհոսքում, ընդհակառակը, շարունակել է աճել ՝ 25% - ից հասնելով 28% - ի (2019-ի 14% - ի դիմաց), ընդ որում, աճել է նաեւ արտահոսքը՝ 13% - ից հասնելով 15% - ի (2019-ի 19% - ի դիմաց)։

 

Սակայն, հարկ է նշել, որ 2022 թվականին դիտվում է Ռուսաստանից Հայաստան փոխանցումների կտրուկ աճ, որը հրահրվել է ռուսաստանցիների զանգվածային ժամանմամբ ՝ իրենց կապիտալի և բիզնեսների տեղաշարժի հետ միասին։ Ընդ որում, ամսական կտրվածքով Ռուսաստանից փոխանցումների զուտ ներհոսքի զգալի աճ սկսել է դիտվել արդեն փետրվարին (3 անգամ)՝ շարունակելով աճել արագ տեմպերով նաև հաջորդ ամիսներին։ Արդյունքում՝ Ռուսաստանի մասնաբաժինը ներհոսքում 2022թ. հունվար-հոկտեմբերին աճել է մինչև 68,6% ՝ 2021թ. հունվար-հոկտեմբերի 41,3% - ից։ Փոխանցումների նման ցատկը բացատրվում է հսկայական թվով ռուսաստանցիների ժամանմամբ Հայաստան, որոնց առաջին ալիքն այստեղ է տեղափոխվել Ուկրաինայում Ռուսաստանի պատերազմն սկսվելուց հետո, ինչին Արևմուտքն արձագանքեց աննախադեպ մասշտաբներով հակառուսական պատժամիջոցներով( այդ թվում ՝ S. W. I. F. T. համակարգից անջատումը, Visa և MasterCard շուկայից հեռանալը, արևմտյան սոցցանցերի արգելափակումը), ինչի պատճառով ռուսաստանցիներն իրենց հայրենիքում աշխատանքի, ֆինանսական և քարտային գործարքների հետ կապված դժվարությունների հանդիպեցին։ Իսկ ավելի ուշ ՝ սեպտեմբերին, Հայաստան եկավ նաև Ռուսաստանից ռելոկանտների երկրորդ ալիքը՝ կապված ՌԴ-ում մասնակի զորահավաք հայտարարելու հետ։

 

Որպես արդյունք ՝ մասնավոր փոխանցումների ներհոսքը Հայաստան 2022 թվականի 10 ամիսների արդյունքներով գերազանցել է պատմական առավելագույնը և հասել նոր ռեկորդային մակարդակի՝  4.1 մլրդ դոլար՝ տարեկան կտրվածքով աճելով 2.4 անգամ։ Այսպիսով, 2013 թվականին 2.3 մլրդ դոլարի ներհոսքի նախկին ամենաբարձր ծավալը ներկայիս մակարդակով գերազանցվել է գրեթե 80 տոկոսով: 10 ամսվա արդյունքներով փոխանցումների ներհոսքի նման աճը պայմանավորված էր Ռուսաստանից դրամական փոխանցումների 4 անգամ զգալի աճով՝ մինչեւ 2.8 մլրդ դոլար: Արդյունքում՝ մասնավոր փոխանցումների զուտ ներհոսքը Հայաստան տարեկան կտրվածքով աճել է 2.8 անգամ՝ մինչեւ 2.1 մլրդ դոլար: Ընդ որում, Ռուսաստանից փոխանցումների զուտ ներհոսքը, ավելանալով 6,3 անգամ, հասել է 2,5 մլրդ դոլարի: