Հայաստանի բանկերի շահույթը 3 անգամ աճել է ոչ տոկոսային եկամուտների աննախադեպ աճի հաշվին

Արմինֆո. Հայաստանի բանկերի զուտ շահույթը 2022 թվականին աճել է 3 անգամ ՝ հասնելով 263 մլրդ դրամի (668 մլն դոլար)՝ ոչ տոկոսային եկամուտների աննախադեպ 4 անգամ աճի հաշվին։

ԱրմԻնֆո-ի պատրաստած Հայաստանի բանկերի Էքսպրես ռենքինգի 31.12.2022 թ. տվյալների համաձայն,  ոչ տոկոսային եկամուտների բարձր աճն ուղեկցվել է տոկոսային եկամուտների 15.4% չափավոր աճով: Ոչ տոկոսային եկամուտների նման աճը ՝ մինչեւ 434.3 մլրդ դրամ, տոկոսային եկամուտների մինչեւ 606.3 մլրդ դրամ զուսպ մոտեցմամբ, խիստ նվազեցրել է նրանց միջեւ անցած տարվա տարբերությունը՝ 4.4-ից մինչեւ 1.4 անգամ։

Արդյունքում՝ ընդհանուր եկամուտներում տոկոսային եկամուտների դոմինանտը մեկ տարվա ընթացքում նվազել է 78% - ից մինչև 58%, իսկ ոչ տոկոսային եկամուտների մասնաբաժինը աճել է 17,6% - ից մինչև 41,4%:

Որպես համեմատություն՝ հիշեցնենք, որ 2021 թվականին շահույթի աճը շատ ավելի համեստ տեսք ուներ՝ 52%, և ուղեկցվել է տոկոսային եկամուտների 7% աճով և ոչ տոկոսային եկամուտների չնչին 3% աճով։

Ինչպես կարծում են ԱրմԻնֆո-ի վերլուծաբանները, 2022 թվականի արդյունքներով շահույթի զգալի աճն ապահովվել է բանկերի առևտրային գործառնությունների մեծ ծավալներով, որոնք արտահայտված են, հիմնականում, արտարժույթի առք ու վաճառքով։

Ի հաստատումն այս փաստի կարելի է բերել ակտիվների աճի չափավոր տեմպերը՝ 18,3%-ով, մինչեւ 8,4 տրլն դրամ ($23,8 մլրդ), որոնց կառուցվածքում վարկային ներդրումների եւ այլ փոխատվությունների մասնաբաժինը տարվա ընթացքում նվազել է 56,7% - ից մինչեւ 49,6%,  կազմելով 4,2 տրլն դրամ ($11,8 մլրդ) ՝ տարեկան կտրվածքով աճելով ընդամենը 4,5%-ով:

Ընդ որում, արժեթղթերում ներդրումների մասնաբաժինը 18 տոկոսից աճել է մինչեւ 22,5 տոկոս, հասնելով 1,9 տրլն դրամի (5,3 մլրդ դոլար), տարեկան աճը՝ 46,2 տոկոս: Այսպիսով, ակտիվների աճն արդեն ավելի պակաս չափով է ապահովվում վարկավորմամբ, քանի որ որպես դրանց վերընթաց դինամիկայի պահպանման հիմնական աղբյուր սկսել են հանդես գալ արժեթղթերով գործառնությունները:

Ընդհանուր պարտավորությունները նույնպես ցույց են տվել տարեկան 15,2% չափավոր աճ՝ կազմելով 7.1 տրլն դրամ ($20.1 մլրդ): Դրանց կառուցվածքում 70.3% - ը կամ 4.99 տրլն դրամը բաժին է ընկնում հաճախորդների նկատմամբ պարտավորություններին, 26% - ը կամ ավելի քան 1.8 տրլն դրամը' բանկերի եւ այլ կազմակերպությունների նկատմամբ պարտավորություններին (հաշվի առնելով կորպորատիվ պարտատոմսերի տեղաբաշխումից ներգրավվածները)՝ առաջինների 31.3% տարեկան աճի, եւ երկրորդների 10%  անկման դեպքում:

Հաճախորդների հանդեպ պարտավորությունների բարձր աճը, վերլուծաբանների կարծիքով, բացատրվում է Ռուսաստանից, Ուկրաինայից եւ, մասամբ, Բելառուսից Հայաստան ժամանած ռելոկանտների կողմից բազմաթիվ հաշիվների բացմամբ, որոնք երկիր են տեղափոխել իրենց կապիտալներն ու բիզնեսը: Հենց մեծ թվով ռելոկանտների (մոտ 100 հազար մարդ) ներկայությունն է հայկական բանկինգի առաջնահերթությունները ավանդական վարկավորումից "տեղափոխել" քարտային եւ արժութային գործառնությունների ։ Ընդ որում, վերջիններիս հաշվին, փոխարժեքի բարձր փոփոխականության ֆոնին, Հայաստանի ֆինանսական հատվածը սկսել է ստանալ գերշահույթ, որը, միաժամանակ, ապահովվել է ոչ ռեզիդենտների համար սահմանված քարտերի և հաշիվների բացման բարձր սակագներից ստացված եկամուտներով, ինչպես նաև ֆինանսական գործարքների գծով միջնորդավճարների ընդհանուր աճով։

Զուտ շահույթի նման աճը 2022 թվականին էապես ավելացրել է կուտակված շահույթը՝ 73,4%-ով, մինչև 499 մլրդ դրամ ($1.4 մլրդ), ինչն, իր հերթին, 38,8%-ով ավելացրել է նաև բանկային համակարգի ընդհանուր կապիտալը՝ մինչև 1.3 տրլն դրամ ($3.7 մլրդ)։

Հարկ է նշել, որ ընդհանուր կապիտալի աճին ինչ-որ չափով նպաստել է նաեւ հաշվետու տարվա ընթացքում 7 բանկերի կողմից իրենց կանոնադրական հիմնադրամների համալրումը, ինչը շուկայում այդ ցուցանիշի գումարային մեծությունն ավելացրել է 28,5 տոկոսով՝ մինչեւ 731.7 մլրդ դրամ ($2.1 մլրդ): Ի դեպ, այդ 7 բանկերի թվում է նոյեմբերից ի վեր ի հայտ եկած նոր մասնակիցը ՝ FastBank - ը, որը մինչ այդ Հայաստանի ֆինանսական շուկայում գործում էր որպես Fast Credit Capital ունիվերսալ վարկային ընկերություն, որը բանկային նորմատիվներին համապատասխանելու համար 4,3 անգամ ավելացրել է իր կանոնադրական կապիտալը՝ 7 մլրդ դրամից մինչեւ 30 մլրդ դրամ՝ այդպիսով ապահովելով ընդհանուր կապիտալի 2,3 անգամ աճ՝  22,2 մլրդ դրամից մինչեւ 50.1 մլրդ դրամ (պահանջվող 30 մլրդ նվազագույնի դեպքում):

Ուշագրավ է, որ 2022 թվականին բանկերը կարողացել են աճի հասցնել նաև նորմատիվային ցուցանիշները։ Այսպես, հիմնական կապիտալի բավարարության նորմատիվը (N1/1 նվազագույն 9%) շուկայում միջին հաշվով բարձրացել է 23,12% - ից մինչեւ 28,55%, ընդհանուր կապիտալի բավարարության նորմատիվը (N1/2 նվազագույն 12%)՝ 24,88% - ից մինչեւ 29,91%, ընդհանուր իրացվելիության նորմատիվը (N2/1 նվազագույն  15%)՝ 35,70% - ից մինչեւ 37,61%, ընթացիկ իրացվելիության նորմատիվը (N2/2 նվազագույն 60%)՝ 157,79% - ից մինչեւ 205,95%: Դրա հետ մեկտեղ, բանկերին հաջողվել է բարձրացնել կարճաժամկետ (LCR min 100%, N2/3) եւ երկարաժամկետ (NSFR min 100%, N2/4 ) իրացվելիության նոր նորմատիվների արդյունքները, համապատասխանաբար, 354,2% եւ 154,11% - ից մինչեւ 381,73% եւ 161,64%: Բացի այդ, 2022 թվականին ներդրվել են ևս երկու նորմատիվներ (N5/1 max 10% և N5/2 max 5%), որոնք նախատեսված են հիփոթեքային վարկերի ռիսկերը զսպելու համար եւ IV եռամսյակում նվազել են, համապատասխանաբար, 3,51% - ից և 3,17% - ից մինչև 1,95% և 1,63%։

2022 թվականի վերջի դրությամբ ըստ ակտիվների առաջատար հնգյակում ընդգրկված են Արդշինբանկը, Ամերիաբանկը, Հայբիզնեսբանկը, ԱԿԲԱ Բանկը և Ինեկոբանկը, ըստ վարկային ներդրումների՝ Ամերիաբանկը, Արդշինբանկը, Հայբիզնեսբանկը, ԱԿԲԱ Բանկը և Ինեկոբանկը, ըստ արժեթղթերում ներդրումների՝ Արդշինբանկը, Ամերիաբանկը, Արմսվիսբանկը, Հայբիզնեսբանկը և Արցախբանկը, ըստ հաճախորդների հանդեպ պարտավորությունների՝ Արդշինբանկը, Ամերիաբանկը, Հայբիզնեսբանկը, Ինեկոբանկ և ԱԿԲԱ բանկը, ըստ ընդհանուր կապիտալի' Ամերիաբանկը, Հայբիզնեսբանկը,  Արդշինբանկը, ԱԿԲԱ բանկը և Ինեկոբանկը:

2022 թվականին զուտ շահույթի մակարդակով առաջատար է դարձել Արդշինբանկը՝ 2-րդ հորիզոնակ մղելով Ամերիաբանկը, 3-րդ հորիզոնականում Evocabank-ն է, 4 - րդ հորիզոնականում՝ Ինեկոբանկը, 5-րդ հորիզոնականում՝ ԱԿԲԱ Բանկը։

2022 թվականի ընթացքում կանոնադրական կապիտալը համալրել են Ամերիաբանկը (0,1%-ով), Հայէկոնոմբանկը (3,8% - ով), Evocabank-ը (15%-ով), Արարատբանկը (16,6% - ով), Ինեկոբանկը (22,4% - ով), Հայբիզնեսբանկը (4 անգամ) և Fast Bank-ը (4,3 անգամ), ինչը Հայբիզնեսբանկին թույլ է տվել զբաղեցնել առաջատարի դիրք՝ ըստ կանոնադրական կապիտալի մեծության, Ամերիաբանկին՝ պահպանել 4-րդ հորիզոնականը, իսկ 2-րդ, 3-րդ եւ 5-րդ հորիզոնականները պահպանել են ՎՏԲ-Հայաստան բանկը, ԱԿԲԱ բանկը եւ Արդշինբանկը:

Նշենք, որ 2022 թվականի նոյեմբերին Հայաստանում նոր մասնակցի ի հայտ գալուց հետո՝ ի դեմս FastBank-ի, գործում է արդեն 18 բանկ, որոնց թվում են HSBC (Մեծ Բրիտանիա), ՎՏԲ (ՌԴ), Mellat (Իրան), Byblos Bank (Լիբանան) արտասահմանյան բանկերի "դուստրերը"։ Միջազգային ինստիտուցիոնալ ներդրողներ' ի դեմս Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկի (EBRD) և Ասիական զարգացման բանկի (ADB) առկա են միայն Ամերիաբանկի կապիտալում: