ԵԱԶԲ. Հայաստանի տնտեսության աճի հիմնական շարժիչ ուժը մնում է ծառայությունների հատվածը

Արմինֆո.Հայաստանի տնտեսությունը պահպանում է աճի բարձր տեմպերը, սակայն դրա հիմնական դրայվերը մնում է ծառայությունների ոլորտը։ Այդ մասին ասվում է Եվրասիական զարգացման բանկի վերլուծաբանների պատրաստած փետրվարյան "Մակրոտնտեսական ամփոփագրում"։

Ամփոփագրում նշվում է, որ 2022 թվականի արդյունքներով ծառայությունների ոլորտի աննախադեպ աճը պայմանավորված է եղել ապրանքների և ծառայությունների պահանջարկի ընդլայնմամբ ՝ Ռուսաստանի քաղաքացիների ներհոսքի և դրամական փոխանցումների զգալի աճի ֆոնին ։ Ծառայությունների ոլորտը ցույց է տվել 28,2% տարեկան աճ: Հատվածի աճի դինամիկայի կեսից ավելին ապահովված է բանկային գործունեության և ծրագրային ապահովման զարգացման ընդլայնմամբ (համապատասխանաբար +67,7% տարեկան և 2,4 անգամ): Դա, իր հերթին, պայմանավորված է ոչ ռեզիդենտների թվի ավելացմամբ, օտարերկրյա կապիտալի եւ աշխատանքային ռեսուրսների ներհոսքով:

2022 թվականին ավելացել են նաև հիմնական կապիտալում ներդրումները՝ շինարարության աճի կայուն դինամիկայի պայմաններում։ Միևնույն ժամանակ, մինչև 2022 թվականի վերջը տնտեսական ակտիվության աճի տեմպը թուլացման միտում է դրսեւորել՝ դեկտեմբերին մինչև 12,8% (հոկտեմբերին 17,5%-ից և նոյեմբերին 13,8%-ից հետո)՝ ծառայությունների հատվածի և արդյունաբերության դինամիկայի դանդաղման հաշվին (դեկտեմբերին, համապատասխանաբար, +27,9% և +2,7%): Սա ցույց է տալիս, որ անցած տարվա ուժեղ ակտիվության գագաթնակետն անցել է։ Ընթացիկ տարում սպասվում է, որ պահանջարկն աստիճանաբար կկայունանա, տնտեսության աճը կդանդաղի եւ կկազմի մոտ 4,2 տոկոս:

Ընդլայնվել է նաև գործունեությունը տրանսպորտի, ռեստորանային և հյուրանոցային բիզնեսի հատվածներում՝ ուժեղ արտաքին պահանջարկի, ինչպես նաև ներքին պահանջարկի ֆոնին, որն ապահովված է դրամական փոխանցումներով։

Արդյունաբերությունն ու շինարարությունը տարվա ընթացքում ուժեղ դինամիկա են ցուցաբերել ։ Հունվար - դեկտեմբերին արդյունաբերական արտադրությունն աճել է 7,9% - ով, հիմնականում, վերամշակող ճյուղերի (+13,5%) աճի շնորհիվ. շինանյութերի, պարենամթերքի, ինչպես նաև հիմնական մետաղների արտադրություն։ Կատարված շինարարական աշխատանքների ծավալը հունվար-դեկտեմբերին աճել է 12.5% - ով, դրան նպաստել է կազմակերպությունների միջոցների հաշվին ֆինանսավորվող շինարարությունը: Շինարարական աշխատանքների կեսից ավելին կատարվել է բնակարանային շինարարության ոլորտում ՝ հիփոթեքային վարկավորման աճի բարձր տեմպերի ֆոնին (+29,7%՝ 2022 թվականի դեկտեմբերի վերջի դրությամբ):

Արտաքին առևտրի դեֆիցիտը հունվար-դեկտեմբերին աճել է նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ։ Ապրանքների առևտրի բացասական սալդոն ընդլայնվել է մինչև 3,4 միլիարդ դոլար: 2022 թվականի արդյունքներով (2,3 միլիարդ դոլար 2021 թ.): Արտահանումն առաջ է անցել ներմուծումից արժեքային ծավալների աճով, ընդ որում, վերջին հինգ ամիսների ընթացքում մատակարարումները տարեկան կտրվածքով աճել են գրեթե երկու անգամ։ Ապրանքների արտահանման դինամիկայում (2022 թվականին + 77,7%) գլխավոր դերը խաղացել են թանկարժեք քարերն ու մետաղները, մեքենաներն ու սարքավորումները, սննդամթերքը։ Ներմուծման ծավալներն աճել են (+63,5%) բոլոր ապրանքային խմբերի համար, ամենամեծ ներդրումն են ունեցել սարքավորումները, հանքային արտադրանքը և տրանսպորտային միջոցները: Արտահանումը Հայաստանից ՌԴ անցյալ տարի աճել է 2,9 անգամ, ինչը պայմանավորված է այլ երկրներից ՌԴ մատակարարումների սահմանափակմամբ, իսկ Ռուսաստանի հետ առևտրի բացասական սալդոն կրճատվել է մինչև 211 մլն ԱՄՆ դոլար  (945 միլիոն դոլար՝ 2021 թ.): Հայաստանում գնաճը դեկտեմբերին շարունակել է դանդաղել՝ կազմելով 8,3 տոկոս՝ նախորդ ամսվա 8,8 տոկոսից հետո։ Նման դինամիկային նպաստել է սննդամթերքի եւ ոչ պարենային ապրանքների գների աճի դանդաղումը ։

Գների վրա ապագնաճային ազդեցություն է ունեցել նաև հայկական դրամի ամրապնդումը։ Ծառայությունների գները շարունակել են աճել դեկտեմբերին ՝ սպառողական պահանջարկի բարձր մակարդակի ֆոնին։ Հիմնական գնաճը դեկտեմբերին դանդաղել է մինչև 9,5%՝ մեկ ամիս առաջ 9,9%-ից: Հայաստանի Հանրապետության Կենտրոնական բանկը հունվարի 31-ի նիստում պահպանել է վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը 10.75%-ի մակարդակում: Բանկի փորձագետները թույլ են տալիս վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը ընթացիկ մակարդակում պահպանումը 2023 թվականի առաջին եռամսյակի ընթացքում՝ դեռևս ուժեղ պահանջարկի ֆոնին։