Ռուսական ռուբլու թուլացումն սպառնում է ՌԴ շուկայում հայկական ապրանքների մրցունակության կորստով. Սուրեն Պարսյան

Արմինֆո.Ռուբլու փոխարժեքի հետագա թուլացումը կհանգեցնի ռուսական շուկայում հայկական ծագում ունեցող ապրանքների մրցունակության կորստի և Հայաստանում տնտեսական ակտիվության տեմպերի նվազման։ ԱրմԻնֆո-ի հետ զրույցում նման կարծիք է հայտնել տնտեսագետ Սուրեն Պարսյանը:

Փորձագետը նշել է, որ Ուկրաինայի շուրջ իրադարձությունները շոկ են դարձել համաշխարհային տնտեսության համար։ Արտասահմանյան բանկերն ու ֆինանսական կառույցները լրջորեն սահմանափակել են ֆինանսավորման ծրագրերը, ինչը նվազեցրել է տնտեսական ակտիվությունը։ Դա, իր հերթին, հանգեցրել է էներգառեսուրսների նկատմամբ պահանջարկի նվազման և նավթի ու գազի գների կտրուկ նվազման։ Այսպես, եթե նախորդ տարի 1000 խորանարդ մետր գազը եվրոպական շուկայում արժեր 2500-3000 եվրո, ապա այսօր՝ 500-600։ Համանման իրավիճակ է դիտվում նավթի շուկայում։

Էներգակիրների շուկայում գնագոյացման վրա ազդել է ինչպես ռուսական ծագում ունեցող նավթամթերքների գների առաստաղի սահմանումը, այնպես էլ ասիական շուկան չկորցնելու Ռուսաստանի ցանկությունը, ինչի պատճառով ռուսական նավթն այնտեղ վաճառվում է բորսայական արժեքից էժան։  Գների անկումը շարունակվում է։

Եվ քանի որ արևմտյան պատժամիջոցները, ինչպես նաև նավթագազային մուտքերի կտրուկ նվազումը (կամ արտահանման 20-25% - ը), որոնք ապահովում են Ռուսաստանի բյուջեի եկամուտների ավելի քան 40% - ը, հանգեցրել են դեպի ՌԴ դոլարային հոսքերի նվազման, Ռուսական ռուբլին սկսել է էժանանալ ամերիկյան արժույթի նկատմամբ։

"Սա իր բնական բացասական ազդեցությունը կունենա Հայաստանի տնտեսության վրա, քանի որ Ռուսաստանը ՀՀ թիվ մեկ առևտրային գործընկերն է։ 2022 թվականին Հայաստանից դեպի ՌԴ արտահանումը եռապատկվել է՝ հասնելով 2,4 մլրդ դոլարի (ՀՀ - ի և ՌԴ-ի միջև արտահանման մեջ Ռուսաստանի մասնաբաժինը 2022 թվականին աճել է 28% - ից մինչև 45% - խմբ.)։ Իսկ ռուսական ռուբլու արժեզրկման արդյունքում հայկական արտադրանքը ռուսական շուկայում թանկանում է և, հետևաբար, կորցնում մրցունակությունը, իսկ ռուսական արտադրանքը հայաստանյան շուկայում, ընդհակառակը, էժանանում է։ Ռուբլու հետ կապված այս իրավիճակի պահպանման դեպքում հայկական ծագման ապրանքների արտահանումը ՌԴ կկրճատվի", - կարծում է փորձագետը։

Բացի այդ, ինչպես նշում է Պարսյանը, "թույլ ռուբլին" նվազեցնում է ժամանակավորապես Հայաստան տեղափոխված մոտ 80 հազար ռուսաստանցիների սպառումը, քանի որ իրենց հետ բերած արժեզրկված ռուբլով նրանք կարող են ավելի քիչ ապրանքներ եւ ծառայություններ գնել: «Հայաստանի ՀՆԱ-ի նախորդ տարվա 12,6 տոկոս աճը, հիմնականում, ապահովվել է ռելոկանտների հաշվին։ Եվ հիմա այդ գործոնի ֆինանսական ներուժի կրճատումը, ՀՀ - ում ռուսական ծագման ապրանքների մրցունակության բարձրացումը, ինչպես նաև բուն Ռուսաստանում սպառման անկումը, բնականաբար, կանդրադառնա Հայաստանի տնտեսական աճի ցուցանիշների վրա", - կանխատեսում է փորձագետը։

Ինչ վերաբերում է Հայաստանի համար երկրորդական պատժամիջոցների ենթարկվելու ռիսկերին, եթե նրա գործողությունները ԱՄՆ-ի կամ Եվրոպայի կողմից ճանաչվեն պահանջների խախտում, ինչի մասին Միացյալ Նահանգների կառավարությունը նախազգուշացրել էր մեկ ամիս առաջ, Հայաստանը նույնպես նշելով որպես երկիր, որն "օգտագործվում է որպես "փոխադրման կետ" արգելված ապրանքների դեպի Ռուսաստան կամ Բելառուս ապօրինի վերաուղղորդման համար", ապա Պարսյանն ընդունում է, որ 2022 թվականին ՀՀ-ից ՌԴ սարքավորումների արտահանումը կտրուկ աճել է։

"Հայկական ծագման ապրանքների արտահանումը չէր կարող այդքան աճել, եթե նաեւ հաշվի առնենք, որ Վերին Լարսի անցակետը փակ էր մի քանի ամիս", - հայտարարում է նա: "Այսօր Ռուսաստանը տարբեր սարքավորումների և տեխնոլոգիաների կարիք ունի, որոնք ձեռք են բերվում երրորդ երկրների միջոցով", - ավելացնում է տնտեսագետը:

Նրա խոսքով՝ 2022 թվականին Հայաստանը Թուրքիա է արտահանել 61 մլն դոլարի ապրանքներ, որի 98 տոկոսը կամ մոտ 60 մլն դոլարի՝ ոսկի (Մաքսային ծառայության տվյալների համաձայն, առաջին կիսամյակում Հայաստանից Թուրքիա արտահանման ծավալը կազմել է 20.3 մլն դոլար, որից 20.1 մլն դոլարը' ոսկի - խմբ.): «Մենք այդ քանակի ոսկի չունենք: Դա պատժամիջոցների ենթակա ռուսական ոսկի է, որը Հայաստանում տարբեր մանիպուլյացիաների ճանապարհով այնուհետեւ արտահանվել է Թուրքիա", - կարծում է փորձագետը, հիշեցնելով, որ 2022 թվականի օգոստոսին ՀՀ պետեկամուտների կոմիտեն կանխել էր ՌԴ-ից ՀՀ ոսկու խոշոր մաքսանենգության փորձը։ Հենց այս ամսից, ինչպես պնդում է տնտեսագետը, աստիճանաբար փակվել է դեպի Թուրքիա ռուսական ոսկու արտահանման այդ խողովակը։

Ընդ որում, ընդգծում է Սուրեն Պարսյանը, Հայաստանի կառավարությունը, Կենտրոնական բանկը եւ Հայաստանի Բանկերի միությունը չափազանց ուշադիր են նման ռիսկերի նկատմամբ։ Օրինակ, ՀԲՄ-ը պարբերաբար հրապարակում է հիշեցումներ այն մասին, թե ինչպես աշխատել՝ պատժամիջոցների չենթարկվելու համար, իսկ բանկերն՝ իրենք, «զգոն են» ՌԴ քաղաքացիների հաշիվների և դրամական փոխանցումների նկատմամբ։

Նշենք, որ ռուսական արժույթը 2023 թվականի սկզբից սահուն կերպով կորցնում է իր դիրքերը։ Ռուբլու փոխարժեքի վրա ազդող հիմնական գործոններից մեկը փորձագետներն այժմ անվանում են նավթի գների դինամիկան։ ՌԴ կենտրոնական բանկի տվյալներով՝ ԱՄՆ դոլարի փոխարժեքն այսօր կազմում է 77.95 ռուսական ռուբլի՝ 1 ԱՄՆ դոլարի դիմաց: Ընդ որում, ռուբլու նկատմամբ դոլարի միջին անվանական փոխարժեքը 2022 թվականին կազմել է 67,46 ռուբլի/1 դոլար՝ 2021 թվականի 73,65 ռուբլի/1 դոլարի դիմաց ։ Ռուս փորձագետները կանխատեսում են, որ ռուբլու արժեզրկումը կշարունակվի նաև հետագայում, իսկ փոխարժեքը առաջիկա երկու ամիսներին կհասնի 80-85 ռուբլու մակարդակի, և նշում են, որ դա սահմանը չէ:

Ավելի վաղ նաեւ հայտնի էր դարձել, որ խնայողություններ ունեցող ռուսաստանցի ընտանիքների թիվը նվազել է տարեսկզբից. այժմ դրանք կեսից պակաս են: Ինչպես վկայում է "Ռոմիր" հետազոտական հոլդինգի անցկացրած հարցումը,  եթե 2023 թվականի հունվարին խնայողությունների առկայության մասին հաղորդել է հարցված ընտանիքների 51 տոկոսը, ապա մարտի վերջին դրանց թիվը նվազել է մինչեւ 49 տոկոս։ Ինչպես նշում են փորձագետները, Ռուսաստանի բնակչությունն աստիճանաբար աղքատանալու է, քանի որ ապրանքները թանկանալու են, իսկ եկամուտները մնալու են նախկինը. ստիպված են լինելու կրճատել սպառումը, անցնել պակաս որակյալ և ավելի էժան մթերքների և ապրանքների:

Հարկ է նշել, որ Հայաստանում ռուսական ռուբլու միջին փոխարժեքը 04.04.2023-ի դրությամբ կազմում է 4,95 դրամ/1ռուբլի: Ընդ որում, 2022 թվականի հունվար-դեկտեմբեր ամիսներին Հայաստանի արտարժույթի շուկայում ռուբլու միջին հաշվարկային փոխարժեքը կազմել է 6,48 դրամ։