Մարտին Գալստյան. Անշարժ գույքի շուկայում գների աճը գերազանցել է սպասումները

Արմինֆո. Անշարժ գույքի շուկայում 2022թ. գնաճը սպասվածից ավելի բարձր է եղել: Այդ մասին Ազգային ժողովի ամբիոնից հայտարարել է ՀՀ կենտրոնական բանկի նախագահ Մարտին Գալստյանը՝  պատասխանելով անշարժ գույքի շուկայի գերտաքացման  մասին խորհրդարանականների հարցերին:

Խոսելով հիփոթեքային վարկավորման մասին' Մարտին Գալստյանն ընդգծել է, որ վերջին երկու տարիներին Կենտրոնական բանկը վարել է զուսպ դրամավարկային քաղաքականություն' բարձրացնելով առանցքային տոկոսադրույքը: <Բնական է, որ դա պետք է հանգեցներ շուկայական այլ տոկոսադրույքների աճի, այդ թվում՝ հիփոթեքային։ Բայց հիփոթեքային տոկոսադրույքները բավականին թույլ արձագանքեցին վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքի բարձրացմանը>, - նշել է նա։

Եվ, այնուամենայնիվ, Գալստյանը նշել է, որ անշարժ գույքի շուկայում «փուչիկի» առկայության մասին խոսակցություններն ու գնահատականները բավարար հիմնավորված չեն։ <Փուչիկի> աճը հաստատող չափանիշներ գոյություն չունեն: Ավելին, ըստ նրա, «փուչիկները» լինում են ռացիոնալ և ոչ ռացիոնալ։ Այդ առնչությամբ նա նշել է, որ իրավիճակը գնահատելու համար ԿԲ-ն համադրել է քաղաքացիների եկամուտների իրական աճը ֆինանսական և ոչ ֆինանսական ակտիվների աճի հետ: Արդյունքում՝ ԿԲ մասնագետները եկել են այն եզրակացության, որ անշարժ գույքի գների աճի տեմպերը գերազանցում են բնակչության եկամուտների աճը։ Սակայն, Գալստյանի խոսքով, ՀՀ ԿԲ-ն տիրապետում է ֆինանսական գործիքակազմի, որը կարող է կառավարել իրավիճակը շուկայում։

ԱրմԻնֆո-ի պատրաստած Հայաստանի բանկերի ֆինանսական վարկանիշի համաձայն,  31.12.2022 թ. դրությամբ հիփոթեքային վարկավորման տարեկան աճի տեմպը դանդաղել է 28%-ից մինչև 18%՝ ապահովելով 1.1 տրլն դրամ (2.8 մլրդ դոլար) ծավալ։ Դա բոլոր 17 բանկերի և չորս հիփոթեքային ընկերությունների՝ Ազգային հիփոթեքային ընկերությանը ԱՀԸ), Մատչելի բնակարան երիտասարդներին (ՋՄ), Առաջին հիփոթեքային ընկերության (ԱՀԸ) և Ֆիդես-ը հիփոթեքային վարկավորման ընդհանուր ծավալն է։ Իսկ միայն բանկային հիփոթեքային պորտֆելի տարեկան աճը դանդաղել է՝ 35,4%-ից մինչեւ 27,4%՝ կազմելով 851,5 մլրդ դրամ ($2,2 մլրդ)։

Հարկ է նշել, որ հիփոթեքային ընկերությունների շրջանում գերիշխող մասնաբաժին ունեն ԱՀԸ-ը եւ ՋՄ-ը, որոնք կոչված են վերաֆինանսավորելու հիփոթեքը, ընդ որում, ԱՀԸ-ի հիփոթեքը վայրընթաց միտում է դրսեւորել, իսկ ՄՋ-ի պորտֆելի աճը մեծապես դանդաղել է: Բանկերի շրջանում առաջատար եռյակը շարունակում է գլխավորել Ամերիաբանկը, երկրորդ տեղում է Արդշինբանկը, իսկ երրորդ տեղում՝ Հայբիզնեսբանկը, որի ընդհանուր ընդգրկումը կազմում է հիփոթեքային բանկային պորտֆելի շուրջ 46% - ը կամ հիփոթեքային վարկերի համախառն պորտֆելի շուրջ 36% - ը (հաշվի առնելով հիփոթեքային ընկերությունները):

ՀՀ ԿԲ-ի տվյալներով՝ ֆիզիկական անձանց հիփոթեքային վարկերի տոկոսադրույքները 2022 թվականին աճել են աննշան. դրամային վարկերի տոկոսադրույքները՝ տարեկան 10,7% - ից միննչեւ 11,7%, իսկ դոլարային վարկերինը' տարեկան  9,5%-ից մինչև 9,6%:

Փորձագետները երկրում հիփոթեքային վարկավորման աճի հիմնական շարժիչ ուժը համարում են հիփոթեքին աջակցության պետական ծրագրերի առկայությունը, որի շրջանակում գործարկվել է հիփոթեքի տոկոսներից եկամտահարկի վերադարձման մեխանիզմը: Ինչպես վերջերս հաղորդել է երկրի վարչապետ Փաշինյանը, պետությունն այդ նպատակների համար ծախսել է 80 մլրդ դրամ։

Հիշեցնենք, որ Անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի տվյալներով՝ 2022 թվականի արդյունքներով Երևանի բազմաբնակարան շենքերում անշարժ գույքի միջին շուկայական արժեքը տարեկան կտրվածքով աճել է 13,9% - ով՝ կազմելով 385.7 հազար դրամ/1քմ: Հայաստանի մարզերում բնակարանների միջին շուկայական արժեքը 2022 թվականին աճել է 18,9%-ով՝ կազմելով 115,3 հազ. դրամ/1 քմ:

Ընդհանուր առմամբ, 2022 թվականին Հայաստանում կատարվել է անշարժ գույքին առնչվող 204 910 գործարք, ինչը 1,7% - ով գերազանցել է նախորդ տարվա ցուցանիշը: Այդ ծավալի 25,8% - ը կամ 52 928 գործարք բաժին է ընկել առքուվաճառքին՝ տարեկան կտրվածքով կրճատվելով 5,6% - ով։