Ֆինանսների նախարարությունը հնարավոր է համարել եվրապարտատոմսերի վաղաժամկետ հետգնումը

Արմինֆո. Հայաստանի ֆինանսների նախարար Վահե Հովհաննիսյանը հնարավոր է համարել 2015 թվականին թողարկված 500 մլն դոլարի եվրապարտատոմսերի վաղաժամկետ հետգնումը, որոնց մարումը նախատեսվում է 2025 թվականին: Այդ մասին նա հայտարարել է հուլիսի 7-ին ԱԺ ֆինանսավարկային եւ բյուջետային հարցերի մշտական հանձնաժողովի նիստում։

Նախարարը հիշեցրել է, որ 500 մլն դոլար արժողությամբ սուվերեն պարտատոմսերի երկրորդ տրանշի մարումը նախատեսվում է 2025 թվականին (Հայաստանը թողարկումն իրականացրել էր 2015 թվականի մարտի 19 - ին՝ 10 տարի ժամկետով և սահմանված տարեկան 7,5 տոկոս եկամտաբերությամբ - խմբ.): Սակայն, ապագա բեռը մեղմելու նպատակով եւ կողմնորոշվելով հանրապետությունում առկա տնտեսական իրավիճակով, ամենայն հավանականությամբ, Հայաստանը ժամկետից շուտ կսկսի նշված եվրապարտատոմսերի հետգնման գործընթացը, նշել է նա:

Անդրադառնալով ընթացիկ տարվա կառավարության պարտքի դինամիկային՝ ֆինանսների նախարարը նշել է, որ 2023 թվականի մայիսի վերջին ներքին պարտքի տեսակարար կշիռը կառավարության պարտքի կազմում աճել է 2022 թվականի վերջի 41,6%-ից (2021 թվականի արդյունքներով ՝ 29.4%), մինչև 44.1% (մեկ ամիս առաջ ՝ 46.6%), իսկ դրամային պարտքը (ներգրավման արժույթը)՝ 2022 թվականի վերջի 37,9% - ից աճել է մինչև 40.8% (2021 թվականի արդյունքներով՝ 28.28%): Ֆիքսված տոկոսադրույքով ներգրավվել է կառավարության պարտքի ընդամենը 15,9%-ը (16,1% ՝ մեկ ամիս առաջ) (17,1% ՝ 2021 թվականի արդյունքներով, 16,5% ՝ 2022 թվականի վերջին)։

Այսպես, ՀՀ ֆինանսների նախարարության տվյալների համաձայն,  2023 թվականի մայիսի 31-ի դրությամբ Հայաստանի պետական պարտքը կազմել է 11 մլրդ 026.5 մլն դոլար (4 տրլն 262 մլրդ դրամ)։

Այսպիսով, հունվար-մայիս ամիսներին ցուցանիշը դոլարային արտահայտությամբ աճել է 388,9 մլն դոլարով կամ 3,7% - ով, դրամային արտահայտությամբ՝ 75,3 մլրդ դրամով կամ 1,8% - ով։ Ընդ որում, հայկական դրամը պահպանում է 2022 թվականին ԱՄՆ արժույթից զավթած իր դիրքերը (դոլարը դրամի նկատմամբ արժեզրկվել է գրեթե 20 տոկոսով՝  480 դրամից մինչեւ մոտ 385 դրամ)։

Մասնավորապես, 2023 թվականի 5 ամիսների ընթացքում ԱՄՆ արժույթով կառավարական պարտքն աճել է 385,5 մլն դոլարով կամ 3,7% - ով ՝ 10 մլրդ 086,4 մլն դոլարից (2022 թվականի վերջին) մինչեւ 10 մլրդ 471 դոլար, իսկ դրամով՝ավելացել է 77.9 մլրդ դրամով կամ 2% - ով՝ մինչեւ 4 տրլն 047.6 մլրդ դրամ:

Արտաքին պարտքը (միջազգային կազմակերպությունների և օտարերկրյա պետությունների հանդեպ Հայաստանի պարտքային պարտավորությունները, եվրապարտատոմսերի թողարկումից ստացված միջոցները) նվազել է ինչպես դոլարային, այնպես էլ դրամային արտահայտությամբ. առաջին դեպքում՝ 36.7 մլն դոլարով (0.7%) ՝ մինչև մոտ 5 մլրդ 854.4 մլն դոլար, երկրորդ դեպքում՝ 56.9 մլրդ դրամով կամ 2.5% - ով ՝ 2 տրլն 319.7 մլրդ դրամից մինչև 2 տրլն 262.8 մլրդ դրամ։

Ներքին պարտքն աճել է 425.1 մլն դոլարով (10.1% - ով) կամ 134.8 մլրդ դրամով ՝ 2022 թվականի վերջի 4 մլրդ 192.3 մլն դոլարից (1 տրլն 650 մլրդ դրամ) մինչեւ 4 մլրդ 617.4 մլն դոլար (1 տրլն 784.7 մլրդ դրամ, աճը՝ 8.2%):

ԿԲ - ի դոլարային պարտքն աճել է 0.6% - ով կամ 3.41 մլն դոլարով' 551.3 մլն դոլարից մինչեւ 554.7 մլն դոլար: Դրամային արտահայտությամբ կարգավորիչի արտաքին պարտքը նվազել է' 217 մլրդ դրամից մինչեւ 214.4 մլրդ դրամ: Կառավարության երաշխիքներով տրամադրված վարկերի չափը դրամով կրճատվել է 34.3 մլրդ դրամից մինչև 88.2 մլն դոլար կամ 33.4 մլրդ դրամ, դոլարով ՝ 87.1 մլն դոլարից մինչև 86.3 մլն դոլար:

Պարտքը պետք է վերադարձնել

2023 թվականի 5 ամիսներին զուտ փոխառությունների հաշվին բյուջեի դեֆիցիտի ֆինանսավորման ծավալը կազմել է 104.7 մլրդ դրամ (ը.տ. տարեկան ծրագիրը  կազմում է 422.5 մլրդ դրամ)։ 128.9 մլրդ դրամ ներգրավվել է ներքին աղբյուրներից (պետական գանձապետական պարտատոմսերի տեղաբաշխում)' 295.2 մլրդ դրամ տարեկան ծրագրի դեպքում, 24.3 մլրդ դրամ' արտաքին աղբյուրներից (տարեկան ծրագիրը կազմում է 127.3 մլրդ դրամ):

Կառավարության պարտքի սպասարկմանը (տոկոսադրույքների վճարմանը) ուղղվել է 113.9 մլրդ դրամ՝ տարեկան ծրագրով նախատեսված 272.9 մլրդ դրամից։

Կառավարության պարտքի մինչև 2054թ. մարման ժամանակացույցի համաձայն՝ 2023թ. մայիսի վերջին ձևավորված կառավարության պարտքի (առանց հաշվի առնելու ՀՀ ԿԲ պարտքը) մարման և սպասարկման համար Հայաստանը 2024թ. պետք է ուղղի մոտ 1.4 մլրդ դոլար, 2025թ.՝ մոտ 1.9 մլրդ դոլար, 2026թ. և 202թ. ՝ մոտ 1.1 մլրդ դոլար, 2029թ.՝ ավելի քան 1.4 մլրդ դոլար, իսկ 2031թ.՝ մոտ 1,7 միլիարդ դոլար:

31.05.2023 թ. դրությամբ կառավարության պարտքի չպահանջված մնացորդը կազմել է 4 մլրդ 438.8 մլն դոլար (31.12.2022 թ. 4 մլրդ 503.9 մլն դոլար):

Հայաստանի վարկատուները

Հայաստանի կառավարության ամենախոշոր վարկատուն (արտաքին վարկեր) մնում է Համաշխարհային բանկը. Վերակառուցման և զարգացման միջազգային բանկին և Զարգացման միջազգային ասոցիացիային բաժին է ընկնում ՀՀ պետական պարտքի 35.9% - ը: Երկրորդ խոշոր վարկատուն Ասիական զարգացման բանկն է՝ 18.8%, երրորդ տեղում Արժույթի միջազգային հիմնադրամն է՝ 8.5%, որին հաջորդում են Եվրասիական զարգացման բանկը՝ 7.6% և Եվրոպական ներդրումային բանկը՝ 2.9%: ԵՄ - ից արտաքին վարկերը արտաքին պարտքի կառուցվածքում կազմել են 1.6%, Գյուղատնտեսության զարգացման միջազգային հիմնադրամից՝ 1.2%, ՕՊԵԿ - ի Միջազգային զարգացման հիմնադրամից ՝ 0.9%, ՎԶԵԲ - ից ՝ 0.9%: Խոշոր վարկատու երկրների շարքում առաջին տեղում ՌԴ-ն է, որին բաժին է ընկնում ՀՀ կառավարության արտաքին վարկերի և փոխառությունների 6.7% - ը, որին հաջորդում է Ֆրանսիան ՝ 5.5%, ԳԴՀ-ն (KFW)՝ 5.2%, Ճապոնիան ՝ 3.3%, Չինաստանը՝ 0.4%,  ԱՄՆ՝ 0.2% , Աբու Դաբիի Զարգացման Հիմնադրամը՝  արտաքին պետական պարտքի 0.1%:

Ֆինանսական իշխանությունների կանխատեսումները

2023թ. պետբյուջեի նախագծի հիմքում դրված կանխատեսումների համաձայն, ընթացիկ տարվա վերջին Հայաստանի պետական պարտքը ՀՆԱ-ի 63,4% - ից (2021թ. արդյունքներով) կկրճատվի մինչև ՀՆԱ-ի 53,8% - ը, իսկ 2023թ. վերջին ցուցանիշը կկազմի ՀՆԱ-ի 52,4%։ Ընդ որում, կաճի ներքին պետական պարտքը ՝ 2021 թվականի ՀՆԱ-ի 17,7% - ից հասնելով ս.թ. ՀՆԱ-ի 19,3% - ի և 2023 թվականի ՀՆԱ-ի 20,6% - ի ։