Երկուշաբթի, 31 Հուլիսի 2023 15:25

Արմինֆո.Fitch Ratings միջազգային վարկանիշային գործակալությունը բարձրացրել է Հայաստանի թողարկողի դեֆոլտի երկարաժամկետ վարկանիշը արտարժույթով' -ից մինչև : Այդ մասին ասվում է գործակալության հաղորդագրությունում։

 

Աղբյուրի համաձայն, վարկանիշի բարձրացումը պայմանավորված է վստահ տնտեսական աճով։ Վերջին տարիներին ՝ 2020-ի վարկանիշի իջեցումից հետո, Հայաստանում ցնցումներից հետո ուժեղ վերականգնում է դիտվել, եւ Fitch-ն ակնկալում է, որ այդ դինամիկան կպահպանվի միգրանտների ներհոսքի լույսի ներքո: 2022 թվականին ուկրաինական հակամարտության սկսվելուց ի վեր երկրում հաստատվել է շուրջ 50,000-65,000 ներգաղթյալ (որը համարժեք է մինչև հակամարտությունը Հայաստանի բնակչության 2,2% - ին) Ռուսաստանից, Ուկրաինայից և Բելառուսից: Դա նպաստել է ուժեղ աճի՝ 12,6% - ով 2022 թվականին, և Fitch-ն ակնկալում է, որ տնտեսությունը կաճի 7,2% - ով 2023 թվականին, 5,9% - ով ՝ 2024 թվականին, եւ 4,5%-ով՝ 2025 թվին: Սպառումը կմնա կայուն, միեւնույն ժամանակ,  ապրանքների եւ ծառայությունների արտահանման հեռանկարները նույնպես բարենպաստ են, չնայած հայկական դրամի խիստ ամրապնդմանը,  հիմնականում, զբոսաշրջության վերածննդի եւ դեպի Ռուսաստան վերաարտահանման պատճառով:  Եթե ընթացիկ տնտեսական միտումները պահպանվեն, Հայաստանի առանց այն էլ բարենպաստ միջնաժամկետ աճի ներուժը (գնահատվում է 4,5%) կարող է լրացուցիչ խթան ստանալ աշխատուժի ծավալների ընդլայնման և արտադրողականության բարձրացման հաշվին: Fitch-ն ակնկալում է, որ մինչև 2025 թվականը բնակչության մեկ շնչի հաշվով եկամուտը (շուկայական փոխարժեքով) գրեթե կկրկնապատկվի 2021 թվականի մակարդակի համեմատ:

 

Fitch Ratings-ում նաև ընդգծել են, որ Հայաստանի պետական պարտքը կկայունանա ցածր մակարդակում: ՀՆԱ-ի նկատմամբ պետական պարտքը 2022 թվականին կտրուկ նվազել է՝ մինչեւ 46,7%՝ 2021 թվականի 60,2% - ից, հիմնականում, ազգային արժույթի ամրապնդման, ինչպես նաև անվանական ՀՆԱ-ի ուժեղ վերականգնման և բյուջեի համախմբման պատճառով ։ Fitch-ն ակնկալում է կայունացում մոտ 44,6% - ով՝ 2023-2025 թվականներին, ինչը ցածր է 2019 թվի նախահամավարակային 53,7% մակարդակից եւ ներկայիս 54,1%-ից:

 

Fitch-ն ակնկալում է, որ կայուն անվանական տնտեսական աճը և ավելի բարձր ծախսերը կհանգեցնեն պետական կառավարման ոլորտի դեֆիցիտի չափավոր աճի ՝ մինչև ՀՆԱ-ի 2,5% - ը ՝ 2022 թվականի 2,2% - ից: Fitch-ի կանխատեսումն ավելի հոռետեսական է, քան կառավարության ակնկալիքները ՀՆԱ-ի 2,9% դեֆիցիտի վերաբերյալ ՝ հաշվի առնելով գործակալության աճի ավելի բարձր կանխատեսումը և կապիտալ ներդրումների մի փոքր ավելի պահպանողական տեսակետը: Fitch - ն ակնկալում է, որ դեֆիցիտը 2024-2025 թվականներին կաճի, միջին հաշվով, ՀՆԱ-ի 3%-ով:

 

Ընթացիկ գործառննությունների հաշվի ավելցուկը կազմել Է ՀՆԱ-ի 0,8% - ը 2022 թվականին (2021թ. ՝ 3,7% դեֆիցիտ) ՝ ծառայությունների և ապրանքների արտահանման, ինչպես նաև դրամական փոխանցումների կայուն պահանջարկի արդյունքում: <Մենք ակնկալում ենք, որ ընթացիկ հաշվի դեֆիցիտը 2023-2025 թվականներին կրկին կնվազի մինչև ՀՆԱ-ի 1,1% - ը՝ ներքին ուժեղ պահանջարկի պատճառով, բայց այս դրական գործոնների լույսի ներքո այն կմնա պատմական միջինից ցածր: Ավելի ուժեղ արտաքին դիրքը հանգեցրել է զուտ արտաքին պարտքի կրճատմանը մինչև ՀՆԱ-ի 24,6% - ը 2022 թվականին՝ 2021 թվականի 44,5% - ից, և մենք ակնկալում ենք հետագա անկում մինչև ՀՆԱ-ի 16,1%՝ 2025 թվականին, ինչը համապատասխանում է միջին համադրելի արժեքներին: Ակնկալվում է, որ արտաքին իրացվելիության հարաբերակցությունը գագաթնակետին կհասնի մոտ 150%՝ 2024 թվականին>, - ասվում է ընկերության հաղորդագրության մեջ:

 

Միևնույն ժամանակ, կան որոշակի ռիսկեր ՝ կապված ռուսական շուկայից բարձր կախվածության հետ (արտահանման 49%-ը և ներմուծման 25% - ը 2023 թվականի հունվար-մայիսին), թեև կարճաժամկետ հեռանկարում Հայաստանը կշահի վերաարտահանման կտրուկ ավելացումից։

 

Հայաստանի վարկանիշը մակարդակում ապահովվում է նաեւ հուսալի մակրոտնտեսական եւ հարկաբյուջետային քաղաքականությամբ, կառուցվածքային բարեփոխումների հանձնառությամբ եւ բնակչության մեկ շնչի հաշվով բարենպաստ ՀՆԱ-ով: Այս գործոնները հավասարակշռվում են արտարժույթով արտահայտված պետական պարտքի բարձր մասնաբաժնի և համեմատաբար բարձր (թեև նվազող) դոլարիզացման հետ: Կառավարման գնահատականները փոքր-ինչ ցածր են միջինից և արտացոլում են Ադրբեջանի հետ հարաբերություններում լարվածության հետ կապված աշխարհաքաղաքական բարձր ռիսկերը։

 

Fitch-ը կարծում է, որ Ադրբեջանի կողմից աշխարհաքաղաքական ռիսկերը տարեսկզբից աճել են: Հուլիսի դրությամբ Լեռնային Ղարաբաղի տարածաշրջանում շարունակվում է Լաչինի միջանցքի ադրբեջանական յոթամսյա շրջափակումը, և սահմանին տեղի են ունեցել բազմաթիվ արյունալի մարտեր: <Երկու երկրների միջև խաղաղ բանակցությունները շարունակվում են, բայց, մեր կարծիքով, դժվար թե դրանք հանգեցնեն կայուն խաղաղության համաձայնագրի՝ տարածքային կարգավորման բացակայության պայմաններում, որոնց հետ Հայաստանի համար կարող է դժվար լինել համաձայնել քաղաքական տեսանկյունից: Fitch-ը կարծում է, որ Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ Ադրբեջանի հետ ռազմական հակամարտության դեպքում ռազմական գործողությունները մեծապես կսահմանափակվեն վիճելի տարածաշրջանով, իսկ ավելի լայն մակրոտնտեսական հետևանքները Հայաստանի համար սահմանափակ կլինեն:

 

Դրամական փոխանցումների կտրուկ աճը և Ռուսաստանից միգրանտների տեղաշարժը նպաստել են դրամի կայուն ամրապնդմանը 2022 թվականի կեսերից։ Ուժեղ դրամը և ապրանքների համաշխարհային գների թուլացումը հանգեցրել են այն բանին, որ գնաճը հունիսին (-0,5% տարեկան) ընկել է բացասական գոտի ՝ հունվար-փետրվար ամիսների 8,1% գագաթնակետից: Միջին հաշվով, 2023 թվականի 1-ին եռամսյակի 8% - ից հունիսին մինչև 1,5% տարեկան, չնայած աշխատավարձի ուժեղ աճին (2023 թվականի մայիսի դրությամբ 18% տարեկան), ինչը նվազեցնում է տնտեսության գերտաքացման հետ կապված մտահոգությունները: Fitch-ը դրամի չափավոր արժեզրկում է ակնկալում 2023-2024 թվականներին:

 

Հայաստանը հզոր աջակցություն և տեխնիկական օժանդակություն է ստանում մի շարք բազմակողմ և երկկողմ վարկատուներից: 2023 թվականի մայիսի դրությամբ արտաքին պետական պարտքի մոտ 78% - ը բաժին է ընկել ֆինանսավորման բարենպաստ պայմաններ առաջարկող պաշտոնական վարկատուներին ։ Հայաստանը նաև ԱՄՀ-ի հետ 36-ամսյա 172 միլիոն ԱՄՆ դոլարի պահուստային համաձայնագրի շահառուն է, թեև իշխանությունները ներկայումս դա դիտարկում են որպես նախազգուշական միջոց:

 

Հայաստանի բանկային հատվածն ունի բարենպաստ եկամտաբերություն (սեփական կապիտալի եկամտաբերությունը ՝ 18%), ակտիվների որակ (չաշխատող վարկերի գործակից ՝ 2,6%) և կապիտալիզացում (1-ին մակարդակի կապիտալի գործակիցը մայիսի դրությամբ ՝ 18,7%): Ավանդների դոլարացման մակարդակը 2023 թվականի մայիսի դրությամբ մնացել է կայուն ՝ կազմելով 52,3%, մինչդեռ, վարկերի դոլարացումը մայիսի դրությամբ փոքր-ինչ նվազել է՝ հասնելով 34,8% - ի:

 

Անշարժ գույքի շուկայում նկատվում են գերտաքացման նշաններ. բնակելի անշարժ գույքի գները 2023 թվականի 1-ին կեսին տարեկան կտրվածքով աճել են միջինը 10% - ով ՝ հիմնականում, բնակչության կողմից պահանջարկի մեծացման պատճառով։ Այնուամենայնիվ, Fitch-ը անկանոն շտկման ռիսկերը գնահատում է համեմատաբար ցածր, և ընդհանուր տնտեսության վրա ցանկացած ազդեցություն, ամենայն հավանականությամբ, սահմանափակ կլինի ՝ հաշվի առնելով տնային տնտեսությունների և կորպորացիաների ուժեղ հաշվեկշիռները: Բանկերն ունեն բավարար դրամային և դոլարային իրացվելիություն, և ավանդների ապակայունացնող արտահոսքը քիչ հավանական է։