Շաբաթ, 5 Օգոստոսի 2023 18:15

Արմինֆո.Հայաստանի ատոմային էներգետիկան այլընտրանք չունի, հարցը նոր միջուկային բլոկի հզորությունն է: Այդ միտքն անկյունաքարային էր օգոստոսի 5-ին հայ ինժեներ-էներգետիկների նախաձեռնող խմբի կազմակերպած կլոր սեղանի ընթացքում' նվիրված երկրում նոր ատոմային էներգաբլոկի կառուցման հեռանկարներին:

 

Էներգետիկայի ոլորտում ՄԱԿ ազգային փորձագետ Արա Մարջանյանի խոսքով ՝ ատոմային էներգետիկայի անայլընտրանքայնության մասին են վկայում նաև ընդունված որոշումները: Մինչև 2040 թվականը էներգետիկայի զարգացման կառավարության ռազմավարության համաձայն ՝ ատոմային էներգետիկան զբաղեցրել է իր արժանի տեղը, ոլորտի զարգացման հարցը քննարկման առարկա է հայ-ռուսական միջկառավարական հանձնաժողովի նիստերում: Բացի այդ, ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի որոշմամբ ձևավորվել է միջգերատեսչական աշխատանքային խումբ, որը պետք է երկամսյա ժամկետում ուսումնասիրի երկրում նոր բլոկի, այդ թվում ՝ մոդուլային ռեակտորների կառուցման հնարավորությունները: Այդ ժամկետը, ինչպես նշել է Մարջանյանը, լրանում է վաղը ՝ օգոստոսի 6-ին։

 

Փորձագետը նշել է, որ Հայկական ԱԷԿ-ի ներկայիս էներգաբլոկի շահագործման ժամկետը կառավարության որոշմամբ պետք է երկարաձգվի մինչև 2036 թվականը: Մինչ այդ պետք է կառուցվի նոր կայան։ Այս առումով Մարջանյանը կարևորել է "Հյուսիս-Հարավ" էներգետիկ միջանցքի կառուցումը, որով Հայաստանը կկարողանա էլեկտրաէներգիա վաճառել տարածաշրջանի պետություններին՝ Իրանին և Վրաստանին, այդ թվում՝ նաև նոր միջուկային էներգաբլոկից արտադրված էլեկտրաէներգիան:

 

"Այլընտրանք" վերլուծական կենտրոնի ղեկավար Թաթուլ Մանասերյանը, կարևորելով երկրի ատոմային էներգետիկան, որին բաժին է ընկնում երկրում արտադրվող ողջ էլեկտրաէներգիայի 40 տոկոսը, նշել է, որ այն առանցքային նշանակություն ունի Հայաստանի ազգային և էներգետիկ անվտանգության ապահովման համար: Նա քաղաքական է համարել ներկայումս գործող էներգաբլոկը փակելու Եվրամիության պահանջը, որն իր արտացոլումն է գտել Համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության համաձայնագրում: Մանասերյանը երկրի իշխանություններին կոչ է արել ավելի արագ կողմնորոշվել նոր բլոկի կառուցման նախագծի հարցում։

 

Մինչդեռ, ինչպես կարծում է ՀԱԷԿ-ի գլխավոր տնօրենի խորհրդական Գերա Սեւիկյանը, 1000 մեգավատ եւ ավելի հզորությամբ նոր բլոկը կարող է աշխատել 100 տարի, ինչը լավ հնարավորություններ է ստեղծում երկրի զարգացման երկարաժամկետ պլանավորման համար: Միաժամանակ, մասնագետը նշել է Հայաստանում ռեֆերենտ, այսինքն, արդեն աշխատող և իր արդյունավետությունը հաստատած էներգաբլոկի կիրառման անհրաժեշտությունը:

 

Հիշեցնենք, որ ավելի վաղ ՀՀ տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարար Գնել Սանոսյանը նշել էր, որ Հայաստանի իշխանությունները մինչև տարեվերջ պետք է բարդ որոշում կայացնեն նոր միջուկային բլոկի հզորությունների վերաբերյալ: Ապագա ատոմային էներգաբլոկի ընտրության հարցում առաջնային գործոնները ՝ լինի դա ռուսական դիզայնով, ամերիկյան, Ֆրանսիական, թե կորեական, կդառնան առաջարկվող հզորությունները, անվտանգությունը և միայն դրանից հետո ՝ դրա արժեքը ։ Նոր էներգաբլոկը պետք է կառուցվի մինչև 2036 թվականը, մինչ այդ կգործի ՀԱԷԿ-ի հին էներգաբլոկը:

Նշենք, որ ավելի վաղ հայտարարվել էր ռուսական արտադրության և 1200 Մվտ հզորությամբ ՏՈԻ միջուկային էներգաբլոկի կառուցման նախագծի մասին: Ս.թ. մայիսի վերջին ամերիկյան կառավարության Եվրոպային և Եվրասիային օժանդակության ծրագրերի համակարգող Մարիա Լոնգին տեղեկացրել էր, որ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները դիտարկում է Հայաստանում և Եվրասիայի այլ պետություններում փոքր մոդուլային Միջուկային ռեակտորների կառուցման տարբերակը ՝ ձգտելով ամրապնդել դրանց էներգետիկ անկախությունը: Նրա խոսքով, մի շարք երկրներում, այդ թվում ՝ Հայաստանում, ԱՄՆ-ն գնահատում է փոքր մոդուլային միջուկային ռեակտորների ստեղծման հնարավորությունը, որոնք կառուցվում են ամերիկյան տեխնոլոգիայի կիրառմամբ եւ կարող են հանգեցնել ավելի մեծ էներգետիկ անկախության՝ թե Ռուսաստանից, թե ՉԺՀ-ից: Նախագծի այլ մանրամասներ Լոնգին չի ներկայացրել։ Ամերիկյան փոքր մոդուլային ռեակտորները մշակում է Westinghouse ընկերությունը ։ Մայիսին ընկերությունը ներկայացրել է AR300 ատոմային ռեակտորը ՝ 300 ՄՎտ հզորությամբ։ Այն դարձել է AR1000-ի փոքրացված պատճենը ։ Մեկ նման բլոկի արժեքը գնահատվում է 1 մլրդ ԱՄՆ դոլար, ինչը մի քանի անգամ պակաս է լիարժեք ատոմակայանից, որի արժեքը կազմում է 8-10 մլրդ դոլար:

 

2023 թվականի մարտի 23-ին ՀՀ կառավարությունը որոշում ընդունեց Հայկական ԱԷԿ-ի շահագործման կրկնակի երկարաձգման գործընթացը մինչև 2036 թվականը սկսելու մասին ։ ԱԷԿ-ի շահագործման նախագծային ժամկետը լրացել է 2016 թվականին, սակայն արդիականացման և վերազինման լայնածավալ աշխատանքների շնորհիվ այն երկարացվել է մինչև 2026 թվականը: Աշխատանքները ֆինանսավորվել են 189 մլն ԱՄՆ դոլար ռուսական վարկային և դրամաշնորհային միջոցների և ՀՀ պետբյուջեի 63,2 մլրդ դրամի միջոցների հաշվին: Հաշվի առնելով արդեն իսկ կատարված աշխատանքները և համապատասխան կազմակերպությունների կարծիքները և նմանատիպ էներգաբլոկների շահագործման ժամկետի երկարաձգման միջազգային փորձը, նախատեսվում է լրացուցիչ ներդրումների և աշխատանքների հաշվին հնարավորություններ ստեղծել Հայկական ԱԷԿ - ի երկրորդ էներգաբլոկի շահագործման նախագծային ժամկետը ևս 10 տարով երկարաձգելու համար՝ 2026թ. մինչեւ 2036թ.: Կառավարության որոշմամբ նախատեսվում է մշակել համապատասխան ծրագիր, գնահատել էներգաբլոկի շահագործման նախագծային ժամկետի երկարաձգման տեխնիկական հնարավորությունները, անհրաժեշտ ֆինանսական ռեսուրսները և հնարավոր ներդրումների ազդեցությունը վերջնական սպառողի համար սակագնի վրա: