Բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նախարարությունը սկանդալի կենտրոնում է. հարկատուների փողերը գնացել են ոչ մի տեղ

Արմինֆո. Հայաստանի բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նախարարությունը հարկատուների հաշվին ֆինանսական աջակցություն է ցուցաբերել ՏՏ ոլորտի ընկերությունների, որոնք ինքնալուծարվել են, իսկ նրանցից մի քանիսը դրամաշնորհային համաձայնագրի ստորագրման օրը, նույնիսկ, պաշտոնապես տեղեկացրել են նախարարությանը նախատեսվող լուծարման մասին: Այս թեման բարձրացվել է "Հետքի" հետաքննող լրագրողների կողմից։

Հիշեցնենք, որ կառավարության 2022-ի դեկտեմբերի 1-ի որոշմամբ "արտարժույթի արժեզրկման հետևանքով առաջացած ռիսկերը նվազեցնելու, ինչպես նաև Հայաստանի տեղեկատվական տեխնոլոգիաների (ՏՏ) ոլորտի կազմակերպությունների' այլ երկրների ընկերությունների հետ արդյունավետ մրցակցելու ունակությանն աջակցելու նպատակով"  10 մլրդ դրամ պետական աջակցություն էր տրամադրվել ԲՏԱ նախարարությանը, որն, իր հերթին, պետք է տրամադրեր տեղեկատվական տեխնոլգիաների (ՏՏ) ոլորտի ընկերություններին, որոնք համապատասխանում էին մի շարք պաաահանջների:

Կառավարության որոշման ընդունումից հետո գերատեսչությունը մերժել էր «Հետքին» տրամադրել պետական աջակցություն ստացած ընկերությունների ցանկը, եւ միայն պաշտոնյաների դեմ դատական հայց ներկայացնելուց հետո լրագրողները կարողացել են պարզել դրանց անվանումները։

«Ունենալով այդ ընկերությունների մի մասի ցանկը՝ պարզել ենք, որ դրանցից 14-ը գործունեությունը ժամանակավոր դադարեցրել են, 4-ը լուծարման գործընթացում է։ Սրանցից շատերը, մինչ Բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նախարարության (ԲՏԱ) հետ դրամաշնորհի պայմանագիր կնքելը, արդեն դադարեցրած են եղել իրենց գործունեությունը։ Ստացվում է՝ ԲՏԱ նախարարությունը ֆինանսապես աջակցել է ընկերությունների, որոնք արդեն իսկ ժամանակավորապես դադարեցրած են եղել իրենց գործունեությունը։ 18 ընկերությունները միասին պետությունից, որպես դրամաշնորհ, ստացել են 190 մլն դրամ։ Ընկերություններից 8-ը պատկանում է օտարերկրյա քաղաքացիների կամ կազմակերպությունների», - ասվում է հոդվածում։ 

Լուծարման գործընթացում գտնվող չորս ընկերությունները («Օպտիմ Արմենիա» ՍՊԸ, «Մատերիալ էքսչենջ էյէմ» ՍՊԸ, «Կապիտալ հելթքեր» ՍՊԸ, «Հայլըրն» ՓԲԸ)  միասին պետությունից, որպես դրամաշնորհ, ստացել են 103 մլն դրամ։ Անհեթեթություն է, որ "Օպտիմ Արմենիա" ընկերությունը լուծարման գործընթացն սկսել է դրամաշնորհային համաձայնագրի ստորագրման օրը։ Ընկերության տնօրենը պարբերականին հայտարարել է, որ դրամաշնորհային համաձայնագրի ստորագրումից առաջ նախարարությանը տեղեկացրել է, որ պատրաստվում է լուծարման գործընթաց անցնել: Չնայած այդ հանգամանքին՝ ԲՏԱՆ-ը ստորագրել է 46 մլն դրամի համաձայնագիր։ Մյուս երկուսը լուծարվել են պայմանագրի ստորագրումից 3-4 ամիս անց։

Այն ընկերությունները, որոնք ֆինանսական օգնություն ստանալու պահին ժամանակավորապես դադարեցրել են իրենց գործունեությունը, 7-ն են: Մինչ այժմ նրանք ունեն այդ կարգավիճակը։ Եվս 7 ընկերություններ համաձայնագրի ստորագրումից հետո ժամանակավորապես դադարեցրել են իրենց գործունեությունը։

"Հետքի" հետաքննող լրագրողները դիմել են ԲՏԱ նախարարությանը՝ պարզաբանում ստանալու համար, թե ինչու են դրամաշնորհային համաձայնագրերը կնքվել, փաստորեն, չաշխատող ընկերությունների հետ, սակայն առայժմ պատասխան չեն ստացել:

«Ինչպե՞ս կարելի է այդքան անփույթ վերաբերվել դրամաշնորհային ծրագրերին: Ավելին, ՏՏ ոլորտի աջակցության ծրագիրը հանրային լայն քննարկումների առարկա էր և ուներ բազմաթիվ ընդդիմախոսներ»,- ԱրմԻնֆո-ի հետ զրույցում ասել է հայտնի տնտեսագետ, ACSES վերլուծական կենտրոնի ղեկավար Հայկազ Ֆանյանը: Նրա խոսքով, քաջատեղյակ լինելով գաղափարի մշակման պատմությանը, Ֆանյանը ստեղծված իրավիճակը համարում է ծրագրի բազմաթիվ բացերի հետևանք: Մասնավորապես, հայտարարվել է, որ աջակցության ծրագրի նպատակը աշխատատեղերի պահպանումն է, սակայն կառավարության որոշման մեջ այդ մասին ոչ մի տող չկա։ Այսինքն, տեսականորեն ընկերությունը կարող էր դեկտեմբերի 3-ին հայտ ներկայացնել, գումարը ստանալ դեկտեմբերի 20-ին և երկու օր անց դադարեցնել գործունեությունը ։ Անհեթեթ է նաև հրատապ աջակցության մասին որոշում կայացնելը, բայց այդ գործընթացը միայն մի քանի ամիս անց սկսելը: "Պետությունն աջակցում է առևտրային կազմակերպությանը, որը ոչ մի պարտավորություն չի ստանձնում, օրինակ, աշխատատեղերի պահպանման առումով: Բացի այդ, դրանում բացակայում է clawback-ը՝ տրամադրված միջոցների վերադարձման մեխանիզմը", - ընդգծում է տնտեսագետը: "Ընդհանրապես, այդ աջակցության ծրագրի մասին կարելի է գրել դասագրքերում՝ ինչպես չի կարելի անել", - եզրափակել է փորձագետը:

Նշենք, որ, իրականում, փորձագիտական համայնքը և շարքային քաղաքացիները սվիններով էին ընդունել ՏՏ ոլորտին ֆինանսական աջակցություն ցուցաբերելու մասին ՀՀ կառավարության որոշումը: Ինչպես այն ժամանակ ԱրմԻնֆո-ի թղթակցին հայտարարել էր ԵՊՀ տնտեսագիտության և կառավարման ֆակուլտետի մենեջմենթի և ձեռներեցության ամբիոնի վարիչ Կառլեն Խաչատրյանը, գուցե, արժե էլ ավելի խորանալ այն հարցի շուրջ, թե որքանով է նպատակահարմար պետության համար, իր սուղ ֆինանսական հնարավորություններով, աջակցել այն հատվածին, որտեղ առանց այդ էլ բարձր եկամուտներ են գոյանում: Բացասական միտումը սրվեց այս տարվա ամռանը, երբ Հայաստանի էկոնոմիկայի նախարարությունն, իր հերթին, կրկին հայկական դրամի փոխարժեքի ամրապնդման հետևանքով կորուստները մեղմելու նպատակով, առաջարկեց ՏՏ ոլորտում ներգրավված մասնագետների եկամտահարկը ներկայիս 20%-ից նվազեցնել մինչև 5%: Շատ ՏՏ ընկերություններ, որոնք համարվում են 30-ից ոչ ավելի անձնակազմ ունեցող ստարտափներ, այսօր արդեն օգտվում են արտոնությունից և վճարում են շահութահարկի ընդամենը 10% - ը։