Ինչու են ԶՊՄԿ-ի հարկային վճարումները մեկ տարում գրեթե կրկնակի նվազել. պարզաբանում է Հայաստանի գլխավոր հարկայինը

Արմինֆո.ՀՀ պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահ Ռուստամ Բադասյանը պարզաբանել է 2023 թվականին տարածաշրջանի խոշորագույն Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատի հարկային վճարումների նվազման պատճառները:

Հիշեցնենք, որ ըստ Պետեկամուտների կոմիտեի տվյալների ՝ 2023 թվականի արդյունքներով ԶՊՄԿ-ն գլխավորում է Հայաստանի խոշոր հարկատուների ցուցակը (երկրորդ տարին անընդմեջ): Ընկերությունը 2023 թվականին պետական գանձարան է ուղարկել 70.8 մլրդ դրամ (տարեկան 50.8% անկմամբ), որից 5.2 մլրդ դրամը ՝ մաքսատուրքերի, 27.1 մլրդ դրամը ՝ ուղղակի հարկերի (այդ թվում ՝ շահութահարկ, եկամտահարկ), 5.6 մլրդ դրամը ՝ անուղղակի հարկերի (այդ թվում ՝ ԱԱՀ և ակցիզային հարկ) գծով։

Մարտի 13-ին ԱԺ տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովի նիստում "Քաղաքացիական պայմանագիր" խմբակցության պատգամավոր Նարեկ Ղահրամանյանը ՊԵԿ նախագահին հիշեցնելով, որ 2022 թվականի արդյունքներով ԶՊՄԿ-ն պետբյուջե է վճարել շուրջ 145 մլրդ դրամ, հետաքրքրվել է արդեն 2023 թվականին ցուցանիշի գրեթե կրկնակի կրճատման պատճառների մասին։

Գլխավոր հարկայինը հիշեցրել է, որ 2022 թվականին լիովին վերականգնվել է պետությանը նախկինում հասցված շուրջ 15 մլրդ դրամ վնասը։ Խոսքը 2016-2017թթ. կնքված սթրիմինգային համաձայնագրերի մասին է, որոնց հիման վրա ձեռնարկության նախկին տնօրենի նկատմամբ հարուցված քրեական գործի շրջանակներում ձեռք են բերվել ապացույցներ շահութահարկը թաքցնելու և ռոյալթիի ծավալները նվազեցնելու փորձերի վերաբերյալ:

Ցուցանիշի նվազմանը "նպաստող" երկրորդ գործոնը 2022 թվականին պղնձի և մոլիբդենի խտանյութերի արտահանման մաքսատուրքից հրաժարվելն էր։ Վճարումների կրճատման վրա ազդել է նաև միջազգային շուկայում մետաղների և խտանյութի գների անկումը, քանի որ հենց հանքարդյունաբերական ընկերությունների բարձր գների և գերշահույթների ակնկալիքների վրա են ՀՀ իշխանությունները որոշել 2023 թվականի հունվարի 1-ից ներդնել ռոյալթիների պրոգրեսիվ համակարգ։ Այն ժամանակ Լոնդոնի մետաղների բորսայում պղնձի ռեկորդային գների պայմաններում ոչ ոք չէր էլ կարող մտածել, թե ինչ անկայունություն է սպասվում շուկային, նշել է Բադասյանը ։

Հիշեցնենք, որ 2022 թվականի կեսերին ՀՀ իշխանությունները փոփոխություններ կատարեցին "Պետական տուրքի մասին" օրենքում։ Սահմանվել է հումքային ապրանքների, մասնավորապես, ֆերոմոլիբդենի, պղնձի և մոլիբդենի խտանյութի երրորդ երկրներ արտահանման լիցենզիաների, թույլտվությունների և հավաստագրերի տրամադրման միջազգային գնի 15% - ի չափով պետական տուրք ՝ վերջիններիս միջազգային բարձր գների պահպանման պայմանով: Միևնույն ժամանակ, ֆինանսական իշխանությունները համարել են, որ հանքերից գանձվող պետական տուրքի գործող համակարգը ոչ միշտ է ապահովում արդար հարկում, քանի որ այն հաշվարկվում է միայն մետաղի (խտանյութի) արտահանման ֆիզիկական ծավալների հիման վրա և հետևաբար այն ճկուն գործիք չէ համաշխարհային շուկայում գների անկայունության պայմաններում: Ավելին, համակարգը հաշվի չի առնում հանքարդյունաբերական ընկերություններում ծախսերի փոփոխությունները և, որպես արդյունք, դրանց ստացած շահույթի չափի փոփոխությունները ։

Արդյունքում ՝ իշխանություններն առաջարկել են ներդնել ֆինանսական վերջնական արդյունքի վրա հիմնված համակարգ ՝ ավելի արդար և տնտեսական տեսանկյունից հիմնավորված ։ 2023 թվականի հունվարի 1-ից դադարեցվել է պղնձի խտանյութի, մոլիբդենի խտանյութի, ֆերոմոլիբդենի, ինչպես նաև մոլիբդենից պատրաստված արտադրանքի երրորդ երկրներ արտահանման պետական տուրքի վճարման համակարգի գործողությունը ։ Պահպանվել են գոյություն ունեցող ռոյալթիի համակարգի հիմքում ընկած ընդհանուր սկզբունքները ՝ համակարգը դարձնելով ավելի առաջադեմ: Մասնավորապես, վերանայվել է ռոյալթիի դրույքաչափի հաշվարկման բանաձևն՝ այնպես, որ հարկ վճարողին չավելացվի ռոյալթիի գծով հարկային բեռը մինչև 10% եկամտաբերության դեպքում: 10% - ից ավելի շահույթից հաշվի կառնվի լրացուցիչ բաղադրիչ և կվճարվի լրացուցիչ ռոյալթի ՝ 15% տոկոսադրույքով:

Ընդ որում, նախագծով կսահմանվի, որ բարձր եկամուտների պայմաններում հաշվարկված լրացուցիչ բաղադրիչը որոշելիս եկամտի չափի հաշվարկում հաշվի է առնվում նաև ռոյալթիի դրույքաչափի հաշվարկման առաջին և երկրորդ բաղադրիչները, ինչպես նաև ռոյալթիի վճարողի ֆինանսական ծախսերը: Առաջարկվել է նաև փոխել ռոյալթի վճարողների կողմից խտանյութի իրացման շրջանառությունը հաշվարկելիս գործող օրենսդրությամբ սահմանված որոշ սահմանաչափեր: Մասնավորապես, առաջարկվում է սահմանել, որ եթե հաշվարկված ռոյալթիի շրջանառությունը 15% - ով (գործող օրենսդրությամբ սահմանված 20% - ի փոխարեն) կամ ավելի ցածր է միջազգային գներից հաշվարկված իրացման շրջանառությունից, ապա հիմք է ընդունվում միջազգային գներից հաշվարկված իրացման 85% - ը (գործող օրենսդրությամբ սահմանված 80% - ի փոխարեն):

"Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատ" ՓԲԸ-ն (Zangezur Copper Molybdenum Combine CJSC) Հայաստանի խոշորագույն հանքարդյունաբերական ընկերությունն է: Կոմբինատը շահագործում է Քաջարանի պղնձամոլիբդենային հանքավայրը։ Կոմբինատի հանքաքարով ապահովվածությունը կազմում է շուրջ 150 տարի ։ Կոմբինատը թողարկում է մոլիբդենի և պղնձի խտանյութեր։ Մոլիբդենի խտանյութը պարունակում է 50% մոլիբդեն, պղնձի խտանյութում պղնձի պարունակությունը 15% - ից ցածր չէ: