ՊԵԿ ղեկավար. Վերջին երեք տարիներին "ստվերը" Հայաստանի տնտեսությունում կրճատվել է, ինչպես նաեւ՝ "հարկային ճեղքը"

Արմինֆո.ՀՀ պետական եկամուտների կոմիտեի ծախսերը 2023 թվականին 35% - ով գերազանցել են գերատեսչության 2022 թվականի փաստացի ծախսերը՝ 28,3 մլրդ դրամի չափով։ Այդ մասին մայիսի 31-ին խորհրդարանում հայտարարել է ֆինանսների նախարար Վահե Հովհաննիսյանը՝ "ՀՀ 2023թ. պետական բյուջեի կատարման մասին" տարեկան հաշվետվության նախնական լսումների ժամանակ։ ՊԵԿ նախագահ Ռուստամ Բադասյանը, իր հերթին, նշել է, որ իր ղեկավարած գերատեսչությունը գերակատարել է 2023 թվականի համար նախատեսված ցուցանիշները:

Հովհաննիսյանը հայտարարել է, որ 2023 թվականին 14 միջոցառումներով 1 ծրագրի իրականացման համար ՊԵԿ-ի փաստացի ծախսերը կազմել են 38,2 մլրդ դրամ (նախատեսված 40,2 մլրդ դրամի փոխարեն) կամ ճշգրտված տարեկան ծրագրի 95 տոկոսը՝ 2022 թվականի 28,3 մլրդ դրամի դիմաց։

Ինչպես նշել է Ռուստամ Բադասյանը, "ՀՀ 2023թ. պետական բյուջեի մասին" օրենքով հարկային մուտքերի և պետական տուրքերի գծով նախատեսվել է 2 տրլն 204 մլրդ դրամ, բայց փաստացի ՊԵԿ-ը պետական գանձարան է մուտքագրել մոտ 2 տրլն 222 մլրդ դրամ: Գերակատարումը կազմել է շուրջ 18 մլրդ դրամ։ 2022 թվականի ցուցանիշը գերազանցվել է մոտ 296 մլրդ դրամով կամ 15.4% - ով։

Ընդ որում, աճ է գրանցվել բոլոր հարկատեսակների գծով, բացառությամբ պետական տուրքի (39,4 մլրդ դրամի անկում) և ռոյալթիների գծով (40 մլրդ դրամ): Ռոյալթիների գծով անկումը (բնական ռեսուրսների մշակման իրավունքի վարձավճար) հիմնականում պայմանավորված է մետաղների միջազգային գների անկմամբ։ Պետական տուրքի գծով հետընթացը կապված է պղնձի եւ մոլիբդենի խտանյութերի արտահանման տուրքից հրաժարվելու հետ։

Այսպես, ԱԱՀ-ի գծով աճը կազմել է 12,9 տոկոս կամ 87,6 մլրդ դրամ, շահութահարկի գծով՝ 44 տոկոս կամ 98,7 մլրդ դրամ, շրջանառության հարկի գծով աճը կազմել է 8,1 տոկոս, իսկ եկամտահարկի գծով ՝ 16,8 տոկոս։

Հարկատուներին և ֆիզիկական անձանց վերադարձվել է շուրջ 362.9 մլրդ դրամ, որը նախորդ տարվա ցուցանիշը գերազանցում է 100.1 մլրդ դրամով կամ շուրջ 38.1% - ով: ԱԱՀ-ի վերադարձը կազմել է 288,4 մլրդ դրամ ՝ 2022 թվականի ցուցանիշը գերազանցելով 75,4 մլրդ դրամով կամ 35,4% - ով։ 2023 թվականին պետությունը <հիպոթեքայիններին> վերադարձրել է 52 մլրդ դրամ եկամտահարկ, 2017 թվականին ցուցանիշը կազմել է ընդամենը մոտ 4 մլրդ դրամ։

Հաշվարկային փաստաթղթերի (ներառյալ ՀԴՄ կտրոնների) տվյալներով՝ 2023 թվականին իրականացվել է 12,2 տրլն դրամի 648,7 մլն գործարք ՝ նախորդ տարվա ցուցանիշը գերազանցելով 45 մլն գործարքով և 2,1 տրլն դրամով։

ԵԱՏՄ ընդհանուր կաթսայից մուտքերը 2023 թվականին՝ 2022 թվականի համեմատ աճել են 32% - ով։ Ընդ որում, Հայաստանը համագործակցության ընդհանուր բյուջե է ուղարկել շուրջ 187,5 մլրդ դրամ, իսկ ստացել է 73 մլրդ դրամ։

Գլխավոր հարկատուն ներկայացրել է նաև տնտեսության մեջ ստվերի կրճատման վերաբերյալ տվյալներ։ "Մեր դիտարկումների համաձայն, վերջին երեք տարիների ընթացքում "ստվերը" նվազել է", - հայտարարել է նա:

2023 թվականին իրականացվել է 2022 թվականի համար ավելացված արժեքի հարկի, շահութահարկի և եկամտային հարկի ծավալների գնահատում։ ՊԵԿ-ում պարզել են, որ հարկային ճեղքվածքը (կամ ճեղքը) կազմում է ՀՆԱ-ի 3.06% - ը ։ Ցուցանիշը նախորդ տարվա համեմատ բարելավվել է 0.5 տ.կ. - ով, նշել է Բադասյանը։

Նշենք, որ Ֆինանսների նախարարության տվյալներով՝ 2023 թվականին պետական գանձարանի հարկային մուտքերը (հարկային եկամուտները եւ պետական տուրքը) աճել են առաջանցիկ տեմպերով ՝ 0,7 տ.կ. - ով ՝ մինչեւ ՀՆԱ - ի 23,4% - ը (կառավարության գործունեության ծրագրով մինչեւ 2026 թվականը նախատեսվում է ցուցանիշը հասցնել 25% - ի)։ Կապիտալ ծախսերի ավելացման միտումը պահպանվել է 2023 թվականին։ Ցուցանիշը ՀՆԱ-ի նկատմամբ 4,6% - ից հասել է 5,2% - ի, ինչը թույլ է տվել պատշաճ կերպով ֆինանսավորել անվտանգության և սոցիալական բնույթի ենթակառուցվածքային ծրագրերը։ Հարկային եկամուտների աճը և, համապատասխանաբար, նախատեսվածից բարձր արձանագրված ՀՆԱ - ի մակարդակը, ինչպես նաև հարկաբյուջետային քաղաքականության ջանքերը թույլ են տվել նվազեցնել պակասուրդի մակարդակը՝ մինչև ՀՆԱ-ի 2% (0,1 տ.կ. - ով ցածր 2022 թվականի ցուցանիշից) կամ 1,1 տ. կ. - ով ցածր նախատեսված մակարդակից ։ Բացարձակ թվերով ցուցանիշը կազմել է շուրջ 189 մլրդ դրամ։ ՀՆԱ-ի նկատմամբ կառավարության պարտքի մակարդակը կազմել է 48,1% կամ 1,4 տ. կ. - ով ավելի, քան 2022 թվականին։ Ընդ որում, ցուցանիշը նախատեսվածից ցածր է եղել 1,7 տ.կ.-ով։