Հինգշաբթի, 27 Հունիսի 2024 16:51

Արմինֆո. Հայաստանի տնտեսական ակտիվության աճը կտրուկ դանդաղել է: Նման եզրահանգման են եկել «Լույս» հիմնադրամի փորձագետները  վերլուծելով ՀՀ տնտեսության սոցիալ-տնտեսական զարգացումը 2024 թվականի հունվար-մայիսին։

 

Մասնավորապես, ինչպես նշվում է, ս.թ. մայիսին տնտեսական ակտիվության ինդեքսը կազմել է 5,2 տոկոս ՝ նախորդ ամսվա համեմատ նվազելով 4,8 տոկոսային կետով: Արդյունքում՝ ՏԱԻ-ը հունվար-մայիս ամիսներին նույնպես դանդաղել է ՝ կազմելով 11,2%: Ցուցանիշի աճի տեմպերի դանդաղումը, հիմնականում, կապված է ոսկեգործության կտրուկ կրճատման կամ դադարեցման հետ ։ Վերջինս, իր հերթին, կարծում են փորձագետները, սպասելի երեւույթ էր, քանի որ, ինչպես նշվել է հիմնադրամի նախորդ հաշվետվություններում, տնտեսական աճի բարձր տեմպեր ապահովող գործունեության այս տեսակն իր բնույթով բավականին անկայուն է եւ կարող է հանկարծակի դադարել արտաքին գործոնների փոփոխությունների հետեւանքով, ինչն էլ տեղի ունեցավ ս. թ. մայիսին:

 

Ոսկերչության ոլորտում ակտիվության կտրուկ նվազման արդյունքում դանդաղել են նաև արտահանման և ներմուծման աճի տեմպերը։ Ընդ որում, ներմուծման աճի տեմպերի կտրուկ նվազումը խոսում է այն մասին, որ ոսկերչական արտադրանքն այլևս չի ներկրվում, և ենթադրվում է, որ այդ ակտիվությունը դժվար թե շարունակվի առաջիկա ամիսներին:

 

Հարկային մուտքերի աճի տեմպերը նույնպես կտրուկ նվազել են։ Տնտեսական ակտիվության աճի կտրուկ դանդաղման պայմաններում հարկային մուտքերի աճի տեմպերը նույնպես նվազել են ՝ մայիսին հասնելով գրեթե զրոյական աճի ՝ 0,8% (իսկ եկամտահարկի վերադարձը հաշվի առնելով ՝ 0,2%): Արդյունքում՝ հունվար-մայիս ամիսներին հարկային մուտքերի աճը կազմել է 7.9 տոկոս, իսկ հիփոթեքային վարկերի տոկոսավճարների եկամտահարկի վերադարձը հաշվի առնելով ՝ 5.1 տոկոս: Վերջինս զգալիորեն ցածր է ՏԱԻ-ից, ինչը պայմանավորված է նրանով, որ հիմնական տնտեսական աճը որոշող գործունեության տեսակները չեն հարկվում անհրաժեշտ չափով, սակայն կառավարությունն այդ ուղղությամբ քայլեր չի ձեռնարկում: Միևնույն ժամանակ, մայիսին ՏԱԻ-ի դանդաղումը էլ ավելի է նվազեցրել հարկային եկամուտների աճի տեմպերը, որոնց պահպանումը կարող է խնդիրներ առաջացնել բյուջեի կատարման առումով:

 

Այս ֆոնին, սպառողական վարկերի աճի տեմպը շարունակում է արագանալ: 2024 թվականին սպառողական վարկերի աճի տեմպերը բավականին բարձր են եղել և վերջին ամիսներին շարունակել են արագանալ ՝ մայիսին հասնելով 24,9 տոկոսի ։ Հաշվի առնելով տնտեսական ակտիվության տեմպերի դանդաղումը և էական նվազումը, ինչպես նաև աշխատավարձերի աճը, վարկավորման բարձր աճը խնդրահարույց է և կարող է միջնաժամկետ հեռանկարում կայունության ռիսկեր ստեղծել:

 

Հիշեցնենք, որ մայիսի վերջին խորհրդարանում Պետեկամուտների կոմիտեի նախագահ Ռուստամ Բադասյանը, հետևելով ֆինանսների նախարար Վահե Հովհաննիսյանին, խոստովանել էր, որ խնդիրներ կան ՝ կապված պետբյուջեում արձանագրված հարկային հավաքագրումների ցուցանիշների ապահովման հետ ։ ՊԵԿ-ի ղեկավարը չէր հստակեցրել "պակասուրդի" չափը, սակայն նշել էր, որ խնդիրները պայմանավորված են տնտեսության կառուցվածքի փոփոխություններով, որոնք նպաստել են "հարկային ներուժ չունեցող" ոլորտների կտրուկ աճին: Հանրապետության գլխավոր ֆինանսիստն, իր հերթին, հայտարարել էր, որ հաստատված պետբյուժետում արձանագրված գումարից 60 մլրդ դրամ պակաս հավաքագրելու վտանգ կա: Միաժամանակ, նրա խոսքով, խրագրից շեղումը 3-4 տոկոսից բարձր չի լինի, ինչը կլինի նորմայի սահմաններում ։ "Եթե հարկերի պակաս հավաքագրման առնչությամբ ծախսերի կրճատման անհրաժեշտություն լինի, ապա մենք կարող ենք նաեւ դրան գնալ":, - եզրափակել էր Հայաստանի գլխավոր ֆինանսիստը:

 

Մինչդեռ, Ֆինանսների նախարարության տվյալներով, այս տարվա առաջին 4 ամիսների ընթացքում ԱԱՀ-ի և ակցիզային հարկի գծով գանձումները նվազել են, համապատասխանաբար, 3,54% - ով և 9,04% - ով ՝ ապահովելով բյուջեի եկամուտների 30,5% - ը ։ 2023թ. նույն ժամանակահատվածում նրանք ապահովել են եկամուտների 35% - ը ։ Հաշվետու ժամանակահատվածում ՀՀ պետական բյուջե է մուտքագրվել շուրջ 828,8 մլրդ դրամ հարկ / տուրք կամ առաջին կիսամյակի ծրագրային ցուցանիշի 63,5% - ը (1 տրլն 304,9 մլրդ դրամ ՝ ըստ ճշտված ծրագրի)։