Երկուշաբթի, 19 Օգոստոսի 2024 12:16

Արմինֆո. 2024 թվականի հուլիսի վերջին Հայաստանի կառավարության ներքին պարտքը գերազանցել է արտաքին պարտքը ։ Ընդ որում, պետական պարտքը դոլարային արտահայտությամբ աճել է մինչև 12 մլրդ 335,4 մլն դոլար (2023 թվականի վերջի 11 մլրդ 845,4 մլն դոլարից)։ Իսկ դրամային համարժեքով ցուցանիշը նվազել է 4 տրիլիոն 794,9 մլրդ-ից մինչև 4 տրիլիոն 790,8 մլրդ։

Մասնավորապես, ըստ Ֆինանսների նախարարության տվյալների, 2024 թվականի 7 ամիսների ընթացքում ամերիկյան արժույթով կառավարական պարտքը 11 մլրդ 294,6 մլն դոլարից (404,79 դրամ/1դոլար) աճել է մինչև 11.822, 8 մլրդ դոլար (388,38 դրամ/1դոլար), իսկ դրամայինով՝ 4 տրլն 571,9 մլրդ դրամից մինչեւ 4 տրլն 591,7 մլրդ դրամ։ Ֆիքսված տոկոսադրույքով ներգրավվել է կառավարության պարտքի 84,1% - ը։

Ընդ որում, արտաքին պարտքը (միջազգային կազմակերպությունների եւ օտարերկրյա պետությունների հանդեպ Հայաստանի պարտքային պարտավորությունները, եվրապարտատոմսերի թողարկումից ստացված միջոցները) կրճատվել է ինչպես դոլարով, այնպես էլ ազգային արժույթով. դոլարային արտահայտությամբ՝ 5 մլրդ 950,7 մլն դոլարից մինչեւ 5 մլրդ 749 մլն դոլար, դրամային արտահայտությամբ՝ 2 տրլն 408,9 մլրդ դրամից մինչեւ 2 տրլն 232,8 մլրդ դրամ։

Ներքին պարտքն աճել է ինչպես դոլարով՝ 5 մլրդ 343,9 մլն դոլարից մինչև 6 մլրդ 073,7 մլն դոլար, այնպես էլ ազգային արժույթով՝ 2023 թվականի 2 տրլն 163,2 մլրդ դրամից հասնելով 2 տրլն 358,9 մլրդ դրամի ։ Կրճատվել է նաև ԿԲ-ի պարտքը.  դոլարով՝ 550,8 մլն դոլարից մինչև 512,7 մլն դոլար, դրամով ՝ 223 մլրդ դրամից մինչեւ 199,1 մլրդ դրամ։ Տարեվերջին կառավարության պարտքի կառուցվածքում ներքին պարտքի տեսակարար կշիռը 2023թ. վերջի 47.3%-ից աճել է մինչև 51.4%, իսկ դրամային պարտքը՝ 45.9%-ից մինչև 50%:

Պարտքը ենթակա է վճարման. 2024 թվականի հունվար-հուլիս ամիսներին զուտ փոխառությունների հաշվին բյուջեի պակասուրդի ֆինանսավորման ծավալը կազմել է 134,4 մլրդ դրամ (287 մլրդ դրամ ողջ 2023 թվականի համար, իսկ 2024 թվականի տարեկան ծրագիրը կազմում է 490.8 մլրդ դրամ)։ 191,1 մլրդ դրամ ներգրավվել է ներքին աղբյուրներից (պետական գանձապետական պարտատոմսերի տեղաբաշխումից զուտ մուտքեր), 56,7 մլրդ դրամ՝ արտաքին աղբյուրներից, համապատասխանաբար, 350.8 մլրդ դրամ և 140 մլրդ դրամ տարեկան ծրագրով: Կառավարության պարտքի սպասարկմանը (տոկոսադրույքների վճարմանը) ուղղվել է 162,1 մլրդ դրամ ՝ ողջ 2024 թվականի համար նախատեսված 345 մլրդ դրամից (256.4 մլրդ դրամ ՝ 2023 թվականին)։

Հայաստանի վարկատուները. Հայաստանի կառավարության ամենախոշոր վարկատուն (արտաքին վարկեր) մնում է Համաշխարհային բանկը. Վերակառուցման և զարգացման միջազգային բանկին և Զարգացման միջազգային ասոցիացիային բաժին է ընկնում ՀՀ պետական պարտքի 37.8% - ը: Երկրորդ խոշոր վարկատուն Ասիական զարգացման բանկն է՝ 19.6%, երրորդ տեղում Եվրասիական զարգացման բանկն է ՝ 8.2%, որին հաջորդում է Արժույթի միջազգային հիմնադրամը՝ 5.3%, և Եվրոպական ներդրումային բանկը ՝ 3.3%: ԵՄ-ից արտաքին վարկերը արտաքին պարտքի կառուցվածքում կազմել են 1.6%, Գյուղատնտեսության զարգացման միջազգային հիմնադրամից՝ 1.1%, ՕՊԵԿ Միջազգային զարգացման հիմնադրամից՝ 2%, ՎԶԵԲ-ից՝ 0.9%: Խոշոր վարկատու երկրների շարքում առաջին տեղում ՌԴ - ն է՝ 5,8% (6,2% ՝ 2023 թվականի վերջին), Գերմանիան՝ 5,1%, Ճապոնիան ՝ 2,9%, Ֆրանսիան ՝ 5,5%, Չինաստանը ՝ 0,4%, իսկ ԱՄՆ-ն-ը՝ կառավարության արտաքին պարտքի ընդամենը 0.2%-ը։

Ֆինանսական իշխանությունների կանխատեսումները Ֆինանսների նախարարության տվյալներով. 2023 թվականին Հայաստանն ավելացրել է պետական պարտքը 11,4% - ով կամ 1 մլրդ 207.6 մլն դոլարով՝ մինչև 11 մլրդ 845.3 մլն դոլար։ Հաշվետու ժամանակահատվածում ԱՄՆ արժույթով պետական պարտքն աճել է 1 մլրդ 208.3 մլն դոլարով կամ 12% - ով՝ 2022 թվականի վերջի 10 մլրդ 086.4 մլն դոլարից մինչև 11 մլրդ 294.6 մլն դոլար, իսկ դրամով՝ 602,3 մլրդ դրամով կամ 15.2% - ով՝ մինչև 4 տրլն 571.9 մլրդ դրամ: "ՀՀ 2024 թվականի պետական բյուջեի մասին" օրենքի համաձայն, պետական պարտքը տարեվերջին կհասնի 5 տրլն 314 մլրդ դրամի (ՀՆԱ-ի 50,5% - ը)՝ 2023 թվականի վերջին սպասվող 4 տրլն 659 մլրդ դրամի (ՀՆԱ-ի 49,3% - ը) և 2022 թվականի փաստացի 4 տրլն 659 մլրդ դրամի (ՀՆԱ-ի 49,2% - ը) փոխարեն ։ Կառավարության պարտքը կկազմի 5 տրլն 082.9 մլրդ դրամ (ՀՆԱ-ի 48.3% - ը) կամ 11 մլրդ 892 մլն դոլար՝ 2023թ. արդյունքներով ակնկալվող 4 տրլն 446.1 մլրդ դրամի (ՀՆԱ-ի 47% - ը) կամ 10 մլրդ 910 մլն դոլարի և 2022թ. արդյունքներով 3 տրլն 969.7 մլրդ դրամի կամ 10 մլրդ 086 մլն դոլարի դիմաց (ՀՆԱ-ի 46.7% - ը) ։ 2024 թվականին կառավարության պարտքի մարման և սպասարկման համար կպահանջվի 805,2 մլրդ դրամ, որից 483,0 մլրդ դրամ կկազմի պարտքի մարումը, իսկ 322,2 մլրդ դրամ՝ տոկոսավճարները: