Ռուստամ Բադասյանը պարզաբանել է հարկային ապառքների պատճառները

Արմինֆո. ՀՀ պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահ Ռուստամ Բադասյանը պարզաբանել է հարկային ապառքների պատճառները:

Սեպտեմբերի 2-ին ԱԺ ֆինանսաբյուջետային հարցերի հանձնաժողովի նիստում 2024թ. առաջին կիսամյակի պետական բյուջեի կատարման հաշվետվության քննարկման ժամանակ Բադասյանը հայտարարել է, որ այս տարվա հունվար-հունիս ամիսներին ՀՀ պետական բյուջե է մուտքագրվել 1 տրլն 187.6 մլրդ դրամ հարկային եկամուտներ և պետական տուրքեր, ինչը 5.3% - ով կամ 60.1 մլրդ դրամով ավելի է նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ։

Ընդ որում, ըստ Ֆինանսների նախարարության տեղեկատվական ամփոփագրի, հավաքագրվել է 1 տրլն 187.6 մլրդ դրամ, որը կազմում է առաջին կիսամյակի ծրագրային ցուցանիշի 91%-ը։ 2023 թվականի նույն ժամանակահատվածի համեմատ հարկային եկամուտներն ու պետական տուրքերը (առանց հիփոթեքի տոկոսների վերադարձման) աճել են 4.7% - ով կամ 52 մլրդ դրամով, ինչը, հիմնականում, պայմանավորված է բնապահպանական հարկից և բնօգտագործման վճարներից, եկամտահարկից և շահութահարկից ստացվող մուտքերի ավելացմամբ։ Միաժամանակ, կրճատվել են Հայաստանի պետական գանձարանի եկամուտները ամենատարածված անուղղակի հարկերի ՝ ակցիզային հարկի եւ ավելացված արժեքի հարկի (ԱԱՀ) գծով ։

Փաստաթղթի համաձայն, հարկային մուտքերի և պետական տուրքերի 27,7 տոկոսը կամ 328,7 մլրդ դրամն ապահովվել է ավելացված արժեքի հարկով՝ 2023 թվականի 345,6 մլրդ դրամի դիմաց։ Նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ ԱԱՀ-ի մուտքերի նվազումը գոյացել է ՀՀ ներմուծվող ապրանքներից եկամուտների նվազման և ՀՀ-ում արտադրված ապրանքների և ծառայությունների շրջանառությունից եկամուտների ավելացման արդյունքում։ Պետական բյուջե մուտքագրված հարկային եկամուտների և պետական տուրքերի 4.7% - ն ապահովվել է ակցիզային հարկի հաշվին ՝ 55.5 մլրդ դրամ (2023 թվականին ՝ 61.5 մլրդ դրամ):

Նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ նվազումը, ըստ Ֆինանսների նախարարության, ՀՀ ներմուծվող ենթաակցիզային ապրանքներից մուտքերի նվազման և հանրապետությունում արտադրվող ենթաակցիզային ապրանքներից մուտքերի ավելացման արդյունք է:

Այսպիսով, նախատեսվում էր հավաքել 1 տրիլիոն 305 մլրդ դրամի հարկեր և տուրքեր, սակայն հատկացումները նախատեսվածից 117,4 մլրդ դրամով պակաս են կազմել:

Իրավիճակը հասկանալու համար ՊԵԿ նախագահը բացահայտում է իրավիճակի ամբողջական պատկերը: Մասնավորապես, ըստ նրա, ԱԱՀ-ի գծով մուտքերը նվազել են 4,9 տոկոսով, իսկ դա վերաբերում է մաքսային մարմնի կողմից ապահովվող հավաքագրումներին. անկումը կազմել է 34,7 տոկոս (62,8 մլրդ դրամ):

"Այսինքն, նվազել է ներմուծման ծավալը, մենք գիտենք, որ սահմանին ներմուծման ժամանակ վճարվող հարկն ամենաարագ հավաքվողներից մեկն է, և քանի որ նվազել է ներմուծումը, համապատասխանաբար, կրճատվել է հարկի հավաքագրումը", - նշել է նա։

Ներմուծման ծավալների կրճատումը Բադասյանը բացատրել է ԱԱՀ-ի համար մի շարք "զգայուն" ապրանքների ներմուծման անկմամբ։ Այսպես, 2023 թվականի օգոստոսին ՌԴ-ում ընդունված օրենսդրական ակտերով պայմանավորված ՝ նվազել է ավտոմեքենաների ներմուծումը ՀՀ (2023 թվականի օգոստոսին և հոկտեմբերին Ռուսաստանում էականորեն աճել է ներմուծվող մեքենաների համար ուտիլիզացիոն վճարի դրույքաչափը-խմբ.)։

Ակցիզային հարկի գծով հավաքագրման շուրջ 5,9 մլրդ դրամով նվազումը Բադասյանը բացատրել է ծխախոտի ներկրման ծավալների կրճատմամբ, ինչը կրկին օրենսդրական փոփոխությունների հետևանք է:

Այդուհանդերձ, ինչպես նշել է գլխավոր հարկայինը, եթե մաքսային մարմնի կողմից ապահովվող հարկերը նվազել են 62,9 մլրդ դրամով կամ 25,2 տոկոսով, ապա հարկայինների կողմից ապահովվող վճարներն ավելացել են 123 մլրդ դրամով (14 տոկոսով)։

Նշենք, որ տնտեսագետները հավաքագրման թերակատարման գրեթե նույն պատճառներն են ներկայացնում։ Նրանք նաև համակարծիք են, որ նախորդ երկու տարիներին տնտեսական աճի արձանագրված բարձր ցուցանիշներից, ինչպես նաև 2023 թվականին աննախադեպ 2 տրիլիոն 221,7 մլրդ դրամ հարկային հավաքագրումներից հետո կառավարությունը պետք է ավելի զուսպ լիներ իր սպասումներում։ Ինչպես ԱրմԻնֆո-ի հետ զրույցում նշում են փորձագետները, ստացվում է, որ ֆինանսական իշխանությունները ծրագրել են ս. թ. մոտ 400 մլրդ դրամով ավելի հավաքել, քան 2023 թվին, մինչդեռ, "երկնային մանանան" վերջին երկու տարիների ընթացքում, հիմնականում, էկզոգեն գործոնների արդյունք էր, այլ ոչ թե՝ երկրի տնտեսության կառուցվածքային փոփոխությունների ։