Ֆինանսների նախարարությունն առաջարկում է 2025 թվականից էլ ավելի նեղացնել շրջանառության հարկի և միկրոձեռնարկատիրության համակարգի շահառուների շրջանակը

Արմինֆո.ՀՀ կառավարությունը ՝ ի դեմս Ֆինանսների նախարարության, առաջարկում է 2025 թվականից էլ ավելի նեղացնել շրջանառության հարկի և միկրոձեռնարկատիրության համակարգի շահառուների շրջանակը ։ Սեպտեմբերի 6-ին միասնական պորտալում տեղադրված "Հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ կատարելու մասին" օրենքի նախագծին սեպտեմբերի 12-ի աշխատանքային օրվա ավարտին կողմ է քվեարկել ընդամենը 2 հարցված, դեմ ՝ 1687-ը:

Ուշագրավ է, որ օրինագծի հեղինակները, հրապարակելով փաստաթուղթը պորտալում, «մոռացել են» նշել, թե ով է դրա նախաձեռնողը, բացակայում է նաեւ նախագծի հիմնավորումը, ինչպես պահանջում են տվյալ հարթակի կանոնները:

Եվ միայն նախագիծը ներբեռնելիս տեղեկանում ենք, որ հեղինակը Ֆինանսների նախարարությունն է ՝ իր հիմնավորմամբ, որն ասում է, որ կառավարության քաղաքականությունն ուղղված է հարկման հատուկ համակարգերի կիրառման ոլորտի կրճատմանը։ Եվ այս քաղաքականության իրականացման ուղղություններից մեկը մասնագիտական աշխատանքների կատարման և ծառայությունների մատուցման բացառումն է հատուկ հարկային համակարգերից: Այս կապակցությամբ, ինչպես նշել են Ֆինանսների նախարարությունում, արդեն իրականացվել է օրենսդրական փոփոխությունների առաջին փուլը, որոնք ուժի մեջ կմտնեն 2025 թվականի հունվարի 1-ից ։ Խոսքը փաստաբանների և նոտարների գործունեությունը հարկային միասնական դաշտ տեղափոխելու մասին է ։

Հարկման հավասարության սկզբունքի լիարժեք ապահովման համար, ինչպես կարծում են օրինագծի հեղինակները, անհրաժեշտ է մասնագիտական գործունեության մնացած ոլորտները տեղափոխել հարկման ընդհանուր համակարգ:

Նախաձեռնության հավանության արժանանալու դեպքում 2025 թվականի հունվարի 1-ից միկրոձեռնարկատեր կամ շրջանառության հարկ վճարող չեն կարող լինել այն հարկատուները, որոնք իրականացնում են գործունեության հետևյալ տեսակները. շենքերի կառուցում,  քաղաքացիական շինարարություն,  մասնագիտացված շինարարական գործունեություն,  անշարժ գույքի հետ կապված գործառնություններ վարձատրության դիմաց կամ պայմանագրային հիմունքներով,  իրավաբանական և հաշվապահական գործունեություն,  գլխամասային գրասենյակների գործունեություն,  կառավարման խորհրդատվական ծառայություններ,  Ճարտարապետական և ինժեներական գործունեություն; տեխնիկական փորձարկումներ և վերլուծություններ,  գիտական հետազոտություններ և մշակումներ,  գովազդային գործունեություն և շուկայի վիճակի ուսումնասիրություն,  այլ մասնագիտական, գիտական և տեխնիկական գործունեություն,  անասնաբուժական գործունեություն,  առողջապահություն,  բնակչության սոցիալական ծառայություններ' բնակարանների տրամադրմամբ, սոցիալական ծառայություններ առանց բնակարանների տրամադրման:

Բացի այդ, առաջարկվում է սահմանափակել միջմարզային, ներմարզային տրանսպորտային երթուղիների աշխատանքը կամ ավտոբուսային (միկրոավտոբուսային) ուղեւորափոխադրումների կազմակերպումը միկրոձեռնարկությունների համակարգում:

<Խորհրդավոր> օրինագծի հեղինակները նաեւ չեն նշել, թե ինչպիսին կլինի այս փոփոխության ընդունման ֆիսկալ ազդեցությունը։

Հիշեցնենք, որ ներկայում շրջանառության հարկ (փոխարինում է ԱԱՀ-ին և շահութահարկին) վճարում են այն տնտեսվարող սուբյեկտները, որոնց տարեկան շրջանառությունը չի գերազանցում 115 մլն դրամը (2020թ.հունվարի 1-ից Հայաստանը վերադարձել է մինչև 115 մլն դրամ չհարկվող տարեկան շրջանառությանը): Այս խումբը ներառում է ՓՄՁ ձեռնարկությունները, անհատ ձեռներեցներին և նոտարներին: Խոսքը, մասնավորապես, առևտրային գործունեության շրջանառության 5% - ի և արտադրական գործունեության շրջանառության 3,5% - ի վճարումների մասին է ։

Դեռևս 2021 թվականին ԱրմԻնֆո-ն, հղում անելով Էկոնոմիկայի նախարարության մշակած տնտեսական քաղաքականության հայեցակարգին, հաղորդել էր, որ կառավարությունը նախատեսում է ամբողջությամբ հրաժարվել շրջանառության հարկից և անցնել հարկման ընդհանուր համակարգի: Բացառությունները, ըստ փաստաթղթի հեղինակների, պետք է արվեին միկրոձեռնարկատիրության և փոքրաթիվ ոլորտների համար, որոնց նկատմամբ ԱԱՀ հաշվարկի վարումը տեսականորեն դժվար կիրառելի է (ապահովագրություն, վարկեր, բնակարանների վարձակալություն, առողջապահություն, մանր ֆերմերություն)։

Զուգահեռաբար, ինչը շատ կարեւոր է, Էկոնոմիկայի նախարարությունն առաջարկել է ԱԱՀ-ի դրույքաչափի տարբեր միջակայք սահմանել (0%, 5%, 10%, 20%): Միաժամանակ, փաստաթղթում առաջարկվում է խստացնել միկրոձեռնարկատիրության կարգավորումները, մասնավորապես, տնտեսվարող սուբյեկտների համար սահմանափակել ֆիզիկական անձանց համար ապրանքների եւ ծառայությունների վաճառքի ծառայություններով բիզնես վարելու շրջանակները, եւ 5 հազար դրամ եկամտահարկ վճարող աշխատողների առավելագույն քանակը սահմանել 2-3 աշխատակցով:

Արդյունքում՝ ԱԱՀ-ի տարբերակված դրույքաչափի ներդրման մասին < հաջողությամբ> մոռացել են, իսկ ահա խստացումները մտցրել են։ Մասնավորապես, 2023 թվականի հուլիսի 1-ից միկրոձեռնարկատիրության ոլորտում աշխատող վարձու աշխատողները (տարեկան մինչև 24 մլն դրամ շրջանառությամբ) տեղափոխվել են ընդհանուր դաշտ, այսինքն ՝ 20 տոկոս եկամտահարկի ՝ նախկին 5 հազար դրամի փոխարեն ՝ անկախ աշխատավարձի և դրան հավասարեցված եկամուտների չափից։

Իսկ ս. թ. մայիսի 2-ին կառավարության նիստում, որի ընթացքում հավանության արժանացան շրջանառության հարկի դրույքաչափի կրկնակի բարձրացում ենթադրող օրենսդրական փոփոխությունները, վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց, որ Հայաստանը պետք է հրաժարվի շրջանառության հարկից, հանրապետությունում պետք է լինի հարկման մեկ համակարգ: ՊԵԿ նախագահ Ռուստամ Բադասյանի խոսքով ՝ շրջանառության հարկի համակարգի սողանցքների պատճառով Հայաստանի պետական գանձարանը տարեկան կորցնում է մոտ 36 մլրդ դրամ:

Այս տրամաբանության շրջանակում ֆինանսական իշխանությունները որոշել են 2024 թվականի հոկտեմբերից վերանայել շրջանառության հարկի համակարգը, իսկ 2025 թվականից նեղացնել միկրոձեռնարկատիրական համակարգի շահառուների շրջանակը։ Մասնավորապես, 2025 թվականից առաջարկվում է սահմանափակել շրջանառության հարկի համակարգում նոտարական, փաստաբանական գործունեությամբ և վիճակախաղերի կազմակերպմամբ զբաղվելու հնարավորությունը; միկրոձեռնարկատիրության հարկման համակարգում մարզերում անշարժ գույքի առքուվաճառքի և/կամ վարձակալության գործունեություն, վարսահարդարման ծառայություններ, մարմնի խնամք, ավտոմեքենաների տեխնիկական սպասարկման ծառայություններ, միջնորդական ծառայություններ, ծրագրային ապահովման մշակում և շինարարական աշխատանքներ, անշարժ գույքի գնահատում և չափագրում, բաղնիքների և սաունաների կազմակերպման գործունեություն իրականացնող հարկատուների գործունեությունը: Նախագծի ընդունումը, ինչպես նշել են Ֆինանսների նախարարությունում, պետական գանձարանին խոստանում է շրջանառության հարկի գծով եկամուտների տարեկան մոտ 17,8 մլրդ դրամ աճ։

Մինչդեռ, ինչպես ԱրմԻնֆո-ին հաղորդել են ՓՄՁ ներկայացուցիչները, փոքր-միջին բիզնեսի մասնաբաժինը Հայաստանի ՀՆԱ-ում, վերջին տվյալներով, կազմում է մոտ 25%: Մինչդեռ, զարգացած երկրներում ցուցանիշը սովորաբար գտնվում է 50-60% - ի սահմաններում։ Եվ ՓՄՁ աջակցության լրացուցիչ գործիքներ մշակելու փոխարեն ՀՀ իշխանությունները գնում են պայմանների խստացման՝ շրջանառության հարկի դրույքաչափի կրկնակի բարձրացման տեսքով ՝ հետագայում ընդհանրապես հրաժարվելով համակարգից։ Ինչպես նշել է "ՓՄՁ համագործակցություն" ասոցիացիայի նախագահ Հակոբ Ավագյանը, օրինագիծը կառավարության կողմից ընդունվել է առանց ռիսկերը հաշվի առնելու եւ դրա ազդեցությունը գնահատելու, ինչը կհանգեցնի ծառայությունների գների բարձրացման, ստվերի ավելացման եւ մի շարք տնտեսվարող սուբյեկտների փակման:

<Գործող կառավարությունը ժամանակին խոստացել էր աջակցել փոքր և միջին բիզնեսին, ներմուծել էր արտոնյալ հարկային ռեժիմով միկրոձեռնարկատիրություն հասկացությունը ։ Իսկ այսօր փոքր բիզնեսին ասում են.  մենք հրաժարվում ենք նախկին քաղաքականությունից և նպատակներից և խստացնում ենք ձեր գոյության պայմանները, որոնք ձեզ մահվան մոտ ինչ-որ բան են կանխագուշակում։ Ստացվում է, որ բիզնեսին, պարզապես, խաբել են", - իր հերթին նշել է հարկային փորձագետ Տիգրան Քեյանը ։