Հայաստանի իշխանությունները մտածում են պետության կողմից քաղաքացիների կենսաթոշակային հաշիվներին վճարումները կրճատելու մասին

Արմինֆո. ԱԺ ֆինանսավարկային հարցերի հանձնաժողովի նախագահ Ծովինար Վարդանյանը հիմնավոր է համարում մի շարք քաղաքացիների կենսաթոշակային ակտիվների կուտակման գործում պետության մասնակցության մասնաբաժնի կրճատումը: Այս «հեռանկարը» կառավարող խմբակցության պատգամավորն առաջարկել է քննարկել ֆինանսների նախարար Վահե Հովհաննիսյանին՝ նոյեմբերի 6-ին բյուջետային լսումների ժամանակ։

Հիշեցնենք, որ այս տարի լրացավ ՊԿԿՀ-ի ներդրման ուղիղ 10 տարին: Համակարգը ներդնելիս իշխանությունները քաղաքացիներին հավաստիացրել են իրենց երկարաժամկետ մասնակցությունը։ Սակայն անցած 10-ամյակի ընթացքում Հայաստանը մի քանի անգամ վերանայել է դրանց գծով ամսական վճարումների չափը.  2023 թվականից աշխատող քաղաքացու կողմից ամսական պարտադիր վճարումները կազմել են աշխատավարձի 5%-ը (սկսվել է 7,5% մասնակցությունից), համակարգի մասնակցի կուտակային հաշվին նույնքան էլ մուտքագրվում է պետության կողմից: Եթե ՊԿԿՀ-ի մասնակցի ամսական աշխատավարձը գերազանցում է 500 հազար դրամը, ապա պետությունը կուտակային հատկացումները ֆինանսավորում է ոչ ավելի, քան 25 հազար դրամի չափով։ Առավելագույն նշաձող է սահմանվել նաև կուտակումների համար.  նվազագույն աշխատավարձի 15-ապատիկի չափով: Այսինքն ՝ կուտակում չի կատարվում մասնակցի աշխատավարձի 1 մլն 125 հազար դրամը գերազանցող մասից, 112 հազար 500 դրամը առավելագույն գումարն է, որը կարող է կուտակել մասնակիցը: Վերջին սահմանափակման կիրառումից կարելի է հրաժարվել՝ դիմելով հարկային մարմնին։

Ինչպես հայտարարել է պատգամավորը, որ տրամաբանական է կրճատել պետության վճարումները ՊԿԿՀ-ին այն քաղաքացիների համար, ովքեր որոշակի մակարդակից բարձր եկամուտ են ստանում: "Համենայն դեպս, իմ մասով, ես կարող եմ ասել, որ ինքս կարող եմ վճարել ամբողջ գումարը", - ասել է նա:

Վահե Հովհաննիսյանը հանձնաժողովի ղեկավարին հիշեցրել է ամսական 500 հազար դրամից ոչ ավելի աշխատավարձ ունեցող անձանց համար գործող շեմի մասին: Միաժամանակ, նրա խոսքով, իշխանությունները մտածում են առաջադիմության ընդլայնման, մասնավորապես նշաձողը մինչեւ 300 հազար դրամ իջեցնելու մասին։ Մոտ ժամանակներս հարցը կքննարկվի նախարարների կաբինետի կողմից, և հավանության դեպքում կներկայացվի խորհրդարան։

Ֆինանսների նախարարի ասելով՝ ի սկզբանե պետության մասնակցությունը նախատեսված էր համակարգի զարգացման համար։ Իսկ հիմա, դրա կայացումից հետո, պետությունը պետք է աստիճանաբար հետ կանգնի մասնակցությունից։ Ձեւը եւ չափը ենթակա են քննարկման Կենտրոնական բանկի գործընկերների հետ, որպեսզի չվնասեն համակարգին, նշել է նա։

Նշենք, որ համակարգի ներդրումից մինչ օրս Հայաստանում 2013թ. ՀՀ ԿԲ-ի կողմից ՊԿԿՀ-ի շրջանակում կենսաթոշակային միջոցների կառավարման լիցենզիա ստացած ՊԿՀ երկուսն են. "Ցե-Կվադրատ Ամպեգա Ասեթ Մենեջմենթ Արմենիա" (C-Quadrat Ampega) և "Ամունդի-ԱԿԲԱ Ասեթ Մենեջմենթ" (Amundi-ACBA): Որպես առաջինի բաժնետերեր հանդես են գալիս ավստրիական C-Quadrat Investment AG ներդրումային ընկերությունը և գերմանական Talanx Asset Management-ը։ Ակտիվների մեծությամբ (մոտ 150 մլրդ եվրո) Talanx Asset Management GmbH-ն Եվրոպայի խոշորագույն ապահովագրական և ֆինանսական խմբերից մեկն է, որը ներկայացված է 150 երկրներում: Երկրորդի բաժնետերերն են 35 երկրներում ավելի քան 2,2 տրլն եվրոյի չափով ակտիվներ կառավարող ֆրանսիական Amundi ընկերությունը (51%) և հայկական ԱԿԲԱ Բանկը (49%):

Կառավարող ընկերություններն առաջարկում են ներդրման երեք մոդել. կայուն եկամտաբերությամբ, պահպանողական և հավասարակշռված: Ըստ կանոնների՝ կայուն եկամտի մոդելը ենթադրում է, որ ակտիվները չեն կարող ներդրվել բաժնեմասային արժեթղթերում և դրանց վրա հիմնված ածանցյալ գործիքներում; պահպանողական մոդելի պայմանների համաձայն, բաժնեմասյին արժեթղթերի և դրանց հեջավորման նպատակով ձեռք բերված ածանցյալ գործիքների կշիռը ֆոնդի ակտիվներում չի կարող գերազանցել 25% - ը%; հավասարակշռված մոդելի կանոնների համաձայն, բաժնեմասային արժեթղթերի և դրանց հեջավորման նպատակով ձեռք բերված ածանցյալ գործիքների կշիռը ֆոնդի ակտիվներում չի կարող գերազանցել 50% - ը: Թե նշված ռազմավարություններից որով է տեղի ունենում միջոցների տեղաբաշխումը, համակարգի մասնակիցն ինքն է որոշում, ընդ որում,  մեկ տարվա ընթացքում մեկ անգամ նրա անցումը մեկ մոդելից մյուսին անվճար է: Իսկ նրանց, ովքեր ի սկզբանե չեն կատարել այդ ընտրությունը, համակարգը ավտոմատ կերպով տեղադրում է միջին, չափավոր ռիսկայնության ֆոնդում, այսինքն ՝ պահպանողական։

2024 թվականի սեպտեմբերին Հայաստանի պարտադիր կուտակային կենսաթոշակային հիմնադրամների կողմից կառավարվող ակտիվների ծավալը հասել է 2,2 մլրդ եվրոյի կամ ՀՆԱ-ի 10%-ին։ Դրանցից ավելի քան 1,2 մլրդ եվրո կառավարում է Amundi-ACBA Asset Management-ը ։ Համակարգի մասնակիցների թիվը հասել է մոտ 900 հազարի։