"Վերջին տարիներին Հայաստանը հասել է աճի այլ հետագծի". ֆինանսների նախարարը ներկայացրել է 2025 թվականի պետբյուջեի հիմնական ցուցանիշները

Արմինֆո. Հայաստանի ՀՆԱ-ի գեներացման ներուժը վերջին տարիներին աճել է, ինչի հետ համաձայն են մեր միջազգային գործընկերները: Նոյեմբերի 6 - ին ԱԺ ֆինանսավարկային հարցերի հանձնաժողովի նիստում այդ մասին հայտարարել է ՀՀ ֆինանսների նախարար Վահե Հովհաննիսյանը: 2025 թվականին տնտեսական ներուժը, ինչպես կանխատեսում են ֆինանսական իշխանությունները, կկազմի 5.4 տոկոս՝ նախորդ տարիների 4.5 տոկոսի և ավելի ցածր ցուցանիշի դիմաց ։

"Վերջին տարիներին մենք հասել ենք աճի այլ հետագծի", - ընդգծել է Հայաստանի ֆինանսների նախարարը:

Այսպես, ՀՆԱ-ի 5,6% աճի ապահովման պայմաններում, որը, ինչպես նշել է նախարարը, համահունչ է տնտեսության աճի ներուժին, ՀՆԱ-ի դեֆլյատորի 3,5% - ի և միջին գնաճի 3,6% - ի չափով, հաջորդ տարի անվանական ՀՆԱ-ն կկազմի 11 տրլն 050.1 մլրդ դրամ։

Հայաստանի պետբյուջեի եկամուտները 2025 թվականին կաճեն 279,5 մլրդ դրամով՝ մինչեւ 2 տրլն 873.1 մլրդ դրամ (մոտ 7,4 մլրդ դոլար)։ Պետական գանձարանի ծախսերը նախատեսված են 3 տրլն 482.4 մլրդ ($7.8 մլրդ) կամ ՀՆԱ-ի 25% - ի չափով, որից 2 տրլն 749.2 մլրդ դրամ կկազմեն ընթացիկ ծախսերը (ՀՆԱ-ի 24.9%):

Նախարարը հիշեցրել է, որ այս տարվա վերջին նախատեսվում էր հարկերը ՀՆԱ-ի նկատմամբ հասցնել 24.9% - ի, սակայն, հաշվի առնելով տնտեսական զարգացումները և հարկերի հավաքագրման դինամիկան, ընթացիկ ցուցանիշի բարելավումը նախորդ տարվա համեմատ կլինի 0.2 տ.կ. - ի չափով: Արդյունքում՝ 2024թ. վերջին հարկային եկամուտներն ու տուրքերը սպասվում են 2 տրլն 455,8 մլրդ դրամի չափով ՝ նախատեսված 2 տրլն 613,6 մլրդ դրամի դիմաց (157,8 մլրդ դրամով պակաս): Պետբյուջեի ծախսերը նախկինում արձանագրված 3 տրլն 206,5 մլրդ դրամից կկրճատվեն 130 մլրդ դրամով՝ մինչև 3 տրլն 076,5 մլրդ դրամ ։ Ոչ ֆինանսական ակտիվների ծախսերը, ինչպես սպասվում է, կնվազեն 56 մլրդ դրամով ՝ հասնելով 639,3 մլրդ դրամի ։ ՀՆԱ-ի նկատմամբ հարկերի հարաբերակցությունը՝ 2024 թվականի ակնկալվող ցուցանիշի համեմատ, 2025 թվականին նախատեսվում է ավելացնել 0,7% - ով (հաստատված բյուջեի համեմատ ՝ 0,1%) և հասցնել 25% նպատակային ցուցանիշի ։

Ընդ որում, դեֆիցիտը 2025 թվականին կավելանա մինչև ՀՆԱ-ի 5,5% - ը և կհասնի 609,4 մլրդ դրամի ՝ ս.թ. հաստատված բյուջեի 482,9 մլրդ դրամի կամ ՀՆԱ-ի 4,6% - ի դիմաց ։ 2024 թվականի դեկտեմբերի վերջին Հայաստանի պետական պարտքը կկազմի 5 տրլն 269 մլրդ դրամ կամ ՀՆԱ-ի 52,1% - ը ՝ 2023 թվականի փաստացի 4 տրլն 807 մլրդ դրամի կամ ՀՆԱ-ի 50,6% - ի դիմաց, իսկ 2025 թվականի արդյունքներով ցուցանիշը կհասնի 6 տրլն 161 մլրդ դրամի կամ ՀՆԱ-ի 55,8% - ի ։ Կառավարության պարտքը մինչև ս. թ. վերջ սպասվում է 5 տրլն 037 մլրդ դրամ կամ 12 մլրդ 644 մլն դոլար (ՀՆԱ-ի 49,8% - ը) ՝ նախորդ տարվա 4 տրլն 572 մլրդ դրամի 11 մլրդ 295 մլն դոլարի (ՀՆԱ-ի 48,1% - ը) և 2025-ի վերջին կանխատեսվող 5 տրլն 914 մլրդ դրամի կամ 13 մլրդ 972 մլն դոլարի (ՀՆԱ-ի 53,5% - ը) դիմաց ։

"Նույնիսկ բոլոր ռիսկերի նյութականացման դեպքում, կարծում եմ, կառավարության պարտքը չի աճի ՀՆԱ - ի 60 տոկոսից ավելին, իսկ միջնաժաաամկետ հեռանկարում ցուցանիշը կկայունանա 54 տոկոսի սահմաններում", - նշել է նա:

2025 թվականին կառավարության պարտքի մարման և սպասարկման համար կպահանջվի 1 տրիլիոն 117,1 մլրդ դրամ, որից 723 մլրդ դրամը կկազմեն պարտքի մարումը, իսկ 394,1 մլրդ դրամը ՝ տոկոսավճարները: Կառավարության պարտքի սպասարկման ծախսերը (տոկոսների վճարումը) կկազմեն ՀՆԱ-ի 3,6% - ը կամ 394,1 մլրդ դրամ ՝ ս.թ. վերջին ակնկալվող ՀՆԱ-ի 3,4% - ի կամ 345 մլրդ դրամի և 2023թ. փաստացի ՀՆԱ-ի 2,7% - ի կամ 253,4 մլրդ դրամի դիմաց։

2025 թվականի տնտեսական աճը մեծապես պայմանավորված է լինելու ներքին պահանջարկով և արտահանման աճով ։ 2024 թվականին վերջնական սպառումը իրական արտահայտությամբ կաճի 5.6% - ով, իսկ ներդրումները ՝ 11.5% - ով ։ Արտահանման և ներմուծման ծավալները կաճեն 16.9% - ով և 20.6% - ով, ինչը պայմանավորված կլինի տնտեսության ակտիվության և ներքին պահանջարկի աճով, ինչպես նաև զբոսաշրջային հոսքի և վերաարտահանման ավելացմամբ ։ Սակայն ֆինանսական իշխանությունները կանխատեսում են ռուս-ուկրաինական հակամարտությամբ պայմանավորված էկզոգեն գործոնների ազդեցության նվազում, մասնավորապես, վերաարտահանման ծավալների կրճատման պատճառով 2025 թվականին արտահանումը կկրճատվի 36.6%-ով, իսկ ներմուծումը ՝ 33.7% - ով։

Հայաստանի կապիտալ ծախսերը 2025 թվականին 2024 թվականի ծրագրային ցուցանիշի համեմատ կաճեն 5,4% - ով և կկազմեն ՀՆԱ - ի 6,6% - ը կամ 733.2 մլրդ դրամ, ինչը գերազանցում է 2024 թվականի 695 մլրդ դրամ (1,79 մլրդ դոլար)պլանային ցուցանիշը, և այս նախագծով ակնկալվող ՀՆԱ-ի 639,3 մլրդ դրամը (1,65 մլրդ դոլար) ՝ ՀՆԱ-ի 6,3% - ը ։ Նախորդ տարվա արդյունքներով կապիտալ ծախսերը կազմել են 472,6 մլրդ դրամ կամ ՀՆԱ-ի 5% - ը։

Կապիտալ ծախսերի մոտ 56% - ը կուղղվի պաշտպանության ոլորտին ։ Մասնավորապես, 2025 թվականին ՀՀ պաշտպանության նախարարության բյուջեն կկազմի 664 մլրդ դրամ կամ ՀՆԱ-ի 6% - ը (0.7 տ.կ. - ով գերազանցում է 2024 թվականի ցուցանիշը)։ Դա 110,7 մլրդ դրամով կամ 20 տոկոսով ավելի է, քան հաստատվել է այս տարվա համար: "Ըստ էության, պաշտպանական ծախսերի աճն ամենաէականն է ամբողջ բյուջեում", - նշել է ֆինանսների նախարարը:

Սոցիալական պաշտպանության համար նախատեսված է 905 մլրդ դրամ կամ 14% - ով ավելի 2024 թվականի ծրագրային ցուցանիշից ։ Արդյունքում՝ այդ գծով ծախսերը կհասնեն ՀՆԱ-ի 8.2% - ին եւ 0.6 տ.կ. - ով կգերազանցեն այս տարվա ցուցանիշը: Ծախսերի հիմնական մասն ուղղվելու է պարտադիր կուտակային կենսաթոշակային համակարգին պետության մասնակցության ծածկմանը, նշել է Հովհաննիսյանը:

Հովհաննիսյանի խոսքով, այսօր քննարկվում է այն հարցը, որպեսզի քաղաքացիների կողմից ՄԿԿՀ-ի համար հատկացվող միջոցները (համակարգում կուտակումները ձեւավորվում են քաղաքացիների եւ պետության կողմից՝ 50/50 - խմբ.) միաժամանակ չարտացոլվեն պետական գանձարանի եկամուտների եւ ծախսերի հոդվածում: "Իհարկե, եթե մենք այդ միջոցները չներառենք եկամուտների հոդվածներում, ապա ՀՆԱ-ի նկատմամբ հարկերի ցուցանիշը կնվազի, բայց մենք կփորձենք համադրելի թվերով արտացոլել ցուցանիշը", - նշել է նա:

Հաջորդ տարի 4.5% - ով կաճեն կրթության ոլորտի ծախսերը՝ հասնելով 300 մլրդ դրամի կամ ՀՆԱ-ի 2.7% - ի ։ Աշխատանքի նախարարությունը կստանա մոտ 14% - ով ավելի, Ֆինանսների նախարարությունը ՝ 13% - ով ավելի: Բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության հատկացումները կաճեն 89% - ով, ԿԳՄՍՆ - ինը ՝ 4.7% - ով, ՆԳՆ - ինը՝ 15% - ով, ԱԱԾ-ինը՝ 17% - ով, ՊԵԿ-ինը՝ 6% - ով, 37% - ով կավելանա Շրջակա միջավայրի նախարարության ֆինանսավորումը, 28% - ով ավելի շատ կհատկացվի ՔՀԿ-ին և 8.7% - ով՝ ՔԿ-ին:

Մինչդեռ, 6%-ով կկրճատվեն Տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարարության ծախսերը, 12% - ով պակաս կհատկացվի Էկոնոմիկայի նախարարությանը, 3.1% - ով ՝ Առողջապահության նախարարությանը, 50% - ով՝ Վիճակագրական կոմիտեին, 9.5% - ով ՝ ԲԴԽ-ին, 35.5% - ով ՝ քաղաքաշինության կոմիտեին ։