Telcell-ը դուրս է գալիս ինստիտուցիոնալ զարգացման ուղի

Արմինֆո. 2007 թվականին Telcell ընկերությունն առաջին անգամ իր մասին հայտարարեց որպես կոմունալ և մի շարք այլ ծառայությունների, այդ թվում ՝ պետական ծառայությունների փոստային և բանկային վճարումների տերմինալային այլընտրանք: Տարիներ էին անցնում, և ընկերությունը, ավելացնելով հաճախորդների բազան՝ ծառայությունների ընդլայնման միջոցով, սկսեց հաջողությամբ մուտք գործել նոր տեխնոլոգիական խորշեր՝ մշտապես ամրապնդելով իր շուկայական դիրքերը և մրցակցային առավելությունները: Ներկայումս ընկերության ավելի քան 4700 տերմինալների միջոցով վճարումներ են ընդունվում կապի ավելի քան 800 օպերատորների և  տարբեր այլ ծառայություններ պրովայդերների օգտին:

Վերջերս Telcell-ն իր մասին հայտարարել է որպես տեխնոլոգիական ընկերություն, որը համաձայնագիր է ստորագրել Երեւանի քաղաքապետարանի հետ ՝ իր տերմինալներով մետրոյի եւ քաղաքային հասարակական տրանսպորտի ուղեվարձի ընդունման մասին: Եվ ստանձնել է ներդրումներ տրանսպորտային համակարգի վերափոխման գործում՝ առանց որևէ միջնորդավճարի օգուտ ունենալու: Մյուս կողմից, ընկերությունը հանդես է եկել "անակնկալով" երկրի գործարար և ֆինանսական հանրության շրջանում' հայտարարելով բաժնետոմսերի թողարկման միջոցով ներկորպորատիվ լուրջ փոփոխությունների մեկնարկի մասին' հանրային ընկերության վերածվելու նպատակով ' դրանից բխող բոլոր ինստիտուցիոնալ հետևանքներով: Այն մասին, թե ինչն է դրդել Telcell -ին սկսել հանրային աշխատանք, և ինչ առավելություններ դա կտա նրան՝ ԱրմԻնֆո-ի տնտեսական մեկնաբանը զրուցել է Telcell ընկերության գլխավոր տնօրեն Արտյոմ Ղազարյանի հետ:

- Ընկերությունը դեռ փետրվարին փոխեց իր կարգավիճակը՝ փակ բաժնետիրական ընկերությունից  բաց բաժնետիրական ընկերության (ԲԲԸ), իսկ այժմ անցել է սեփական բաժնետոմսերի թողարկման IPO-ի միջոցով ' դառնալով լիարժեք հանրային ընկերություն: Ինչու՞ ծնվեց միջազգային գործարար փորձի համար ստանդարտ և մեր ներքին գործարար պրակտիկայի համար այդպիսի ոչ ստանդարտ որոշում:

- Telcell-ն ահա արդեն 17 տարի ընթանում է առաջանցիկ զարգացման ճանապարհով, և այդ զարգացման յուրաքանչյուր փուլում բիզնեսը պահանջում էր նորույթ և կատարելություն ' ապրանքների և ծառայությունների նոր գծեր ստեղծելու համար: Այո, ժամանակին, իր գործունեության սկզբում, ընկերությունը ասոցացվում էր բացառապես տերմինալային բիզնեսի հետ ։ Բայց հետո հորիզոնները սկսեցին ընդլայնվել, իսկ տեխնոլոգիական նորամուծությունները հանգեցրին վիրտուալ բարձունքների յուրացմանը. մենք ստեղծեցինք և ներդրեցինք մեր բջջային հավելվածը, ստեղծեցինք սեփական < Telcell Market Place>-ը, ձեռնամուխ եղանք լոյալության համակարգի ներդրմանը, մշակեցինք առանձին լուծումներ գործարար հաճախորդների համար՝ հավելվածը ։ Դրանով իսկ մենք ընդհուպ մոտեցանք էկոհամակարգային բիզնեսի ստեղծմանը եւ արդեն դիրքավորվում ենք որպես ֆինանսա-տեխնոլոգիական ընկերություն:

Հաշվետու թողարկող դառնալու, մեր բաժնետոմսերը շուկա դուրս բերելու և հաճախորդների ու գործընկերների համար հրապարակային, բաց դառնալու մեր ձգտումը ոչ այլ ինչ է, քան այս երկար ու հագեցած բիզնես ճանապարհի տրամաբանական շարունակություն: Մենք ցանկանում ենք մեր աշխատանքով, մեր հաշվետվողականությամբ շահել մարդկանց, մեր հաճախորդների վստահությունը և դրանով իսկ ներգրավել լրացուցիչ ներդրումներ նոր բաժնետերերի միջոցով ՝ հեռանկարային խոշոր նախագծերի իրականացման համար:

- Պատմեք բաժնետոմսերի հրապարակային թողարկման, IPO-ի դուրս գալու պարամետրերի մասին:

- Բաժնետոմսերի առաջին թողարկումը մենք սահմանափակել ենք բաժնետիրական կապիտալի 12% - ի չափով: Ընդհանուր առմամբ, շուկա է դուրս բերվել 1 540 մլն դրամի 3.850 հազար բաժնետոմս՝ մեկ բաժնետոմսի 400 դրամ անվանական արժեքով: Ընդ որում, այդ 12 տոկոսի շրջանակներում մենք մտադիր ենք իրականացնել մեր բաժնետերերի թվում մեր իսկաշխատակիցներին ներգրավելու ծրագիր, ինչը շատ կարևոր է որպես մոտիվացիոն գործիք: Մեր բաժնետոմսերը ձեռք բերող ներդրողների համար, ինչպես մանրածախ, այնպես էլ ինստիտուցիոնալ, ոչ պակաս մոտիվացիոն գործիք է ընկերության ստացած շահույթի մասնաբաժնի առնվազն 50% - ը նոր բաժնետերերին հատկացնելու մասին ընկերության տնօրենների խորհրդի որոշումը:

- Դուք ասացիք, որ շահույթի 50 տոկոսը կգնա նոր բաժնետերերին։ Ինչպե՞ս է դա հնարավոր, եթե կապիտալի միայն 12%-ն է պատկանելու նոր բաժնետերերին: Նշանակում, փաստորեն, ընկերության հիմնադիրները պատրաստ են կիսե՞լ սեփական շահույթը:

- Այո, դրանում ոչ մի խորամանկ բան չկա։ Դա կոչվում է մեծամասնական բաժնետերերի շահաբաժինների քաղաքականություն, որոնք պատրաստ են վճարել շահույթի իրենց մասը ' հետագա հետաքրքիր և եկամտաբեր ծրագրերի իրականացման համար: Հետևաբար, այժմ լավագույն ժամանակն է ներդնել սեփական ազատ միջոցները մեր ընկերության բաժնետոմսերում, որի շահութաբերության մակարդակը մշտապես աճում է: Այսպես, նախորդ տարվա առաջին 10 ամիսներին նախորդ  նույն ժամանակահատվածի համեմատ, ընկերության զուտ շահույթն աճել է 25% - ով։ Ավելին, նրանք, ովքեր այսօր կօգտվեն մեր լրացուցիչ թողարկումից 2024 ֆինանսական տարվա արդյունքներով, հաշվի առնելով վերը նշված շահաբաժինների քաղաքականությունը, կարող են ունենալ 7.5 - 7.6% եկամտաբերություն մեկ բաժնետոմսի համար:

- Այդ դեպքում ինչպիսի՞ն է ընկերության EBITDA-ն:

- Շատ բարձր՝ սեփական կապիտալի 70-80% - ը ՝ 2023 թվականի ամփոփիչ ցուցանիշների հիման վրա:

- Մյուս կողմից, հանրային ընկերության փոխակերպումը Telcell-ից պահանջելու է գործընթացների եւ ընթացակարգերի լուրջ փոփոխություն հենց ընկերությունում, կորպորատիվ գործարար-մշակույթի զարգացում՝ հիմնված բաժնետերերի մի ամբողջ բանակի առջեւ բացության եւ թափանցիկության վրա: Դա հեշտ չէ դրան անպատրաստ մեր հայկական գործարար միջավայրում։ Կհաջողե՞ք:

- Կարծում եմ՝ այո։ Մենք պատրաստ ենք դուրս գալ աշխատանքի նոր ինստիտուցիոնալ մակարդակ, ապահովել լիակատար հաշվետվողականություն, թափանցիկություն, ներդնել հանրային ընկերության համար այնպիսի կարևոր սկզբունքներ, ինչպես՝ կորպորատիվ կառավարումը: Եվ դրան հասնելու առաջին քայլը IPO-ի դուրս գալն է, որը մեզ թույլ կտա գնալ մեր տեխնոլոգիական հարթակների հետագա ընդլայնման և զարգացման՝ միասնական էկոհամակարգի շրջանակներում:

- Այդ ուղղությամբ ի՞նչ քայլեր են արդեն արվել:

 - Անցյալ տարի որպես վճարահաշվարկային ընկերություն մենք համաձայնագիր ստորագրեցինք VISA միջազգային վճարային համակարգի և Հայաստանի առաջատար բանկերից մեկի հետ, ինչի արդյունքում շուկա հանեցինք Հայաստանի ֆինանսական համակարգի համար եզակի քոբրենդինգային թվային վճարային քարտը ։ Այն լիարժեք ֆինանսական գործիք է, որը հնարավորություն է տալիս աշխատել Telcell դրամապանակի հետ և վճարումներ կատարել Apple Pay և Google Pay միջազգային բջջային վճարումների համակարգերի միջոցով: Սա այն հարթակն է, որի հիման վրա կարելի է զարգացնել մի ամբողջ պրոդուկտների շարք, օրինակ, համագործակցելով բանկերի հետ, կարելի է ընդլայնել գործընկեր բանկերի թիվը, ստեղծել բազմազան վարկային պրոդուկտներ և վարկային գծեր, զարգացնել լոյալության ծրագրեր, բոնուսային ծրագրեր, հետվճար և այլն:

- Պատմեք Երևանի տրանսպորտային համակարգում ձեր մասնակցության մասին: Այսօր այդ թեման բոլորի շուրթերին է։

- Դա մեզ համար ռազմավարական ուղղություններից մեկն է։ Այսօր, երբ համակարգը նոր է ներդրվում, շատերը կարծում են, թե մենք այստեղ մեծ միջնորդավճարներ ենք վաստակում։ Դա ամենևին էլ այդպես չէ: Մետրոյի կամ քաղաքային տրանսպորտի ոչ մի վճարված տոմսից մենք միջնորդավճար չենք ստանում։ ԶՐՈ: Այդ դեպքում հարց է առաջանում՝ ինչու՞, ինչու՞ ենք գնացել Երևանի միասնական տրանսպորտային համակարգի սպասարկմանը, ո՞րն է մեր շահը։ Իսկ բանն այն է, որ, ստեղծելով տեխնոլոգիական հարթակներ և ներդրումներ կատարելով տրանսպորտային համակարգում, մենք ստանում ենք ոչ թե փող, այլ՝ հաճախորդների բազայի էական ավելացում։ Ներբեռնելով մեր ծրագիրը, որպեսզի վճարեն տրանսպորտի ուղեվարձը, մարդկանց մեծ զանգված կդառնա մեր օգտատեր, և մենք, մեր հերթին, կշարունակենք կառուցել և զարգացնել մեր էկոհամակարգը դրա շուրջ: Եվ սա մեզ համար բավականին լուրջ մարտահրավեր է, չէ որ մարդիկ օրական մի քանի անգամ կօգտագործեն մեր ապրանքը։ Եվ եթե մենք նրան ներգրավում ենք մեր մեկ ապրանքի՝ տրանսպորտայինի օգտագործման մեջ, ապա մենք հնարավորություն ունենք նրան ներգրավել այլ ապրանքների օգտագործման մեջ, իսկ դրանք ավելի քան 800 տարբեր ապրանքներ և ծառայություններ են, որոնք մենք այսօր ի վիճակի ենք: Ահա այսպիսի յուրօրինակ բիզնես մոդել ունենք, որն, ի դեպ, բավականին տարածված է զարգացած աշխարհում։ Նման մեծ և շատ զգայուն համակարգի ներդրման անցումային շրջանում կարող են առաջանալ տեխնիկական խնդիրներ, որոնք ի հայտ են գալիս միայն մարտական ռեժիմում։ Սա բազմակողմանի համակարգ է, որտեղ ներգրավված են ոչ միայն մեր համակարգերը, այլև մեր միջազգային և տեղական գործընկերների համակարգերը։ Մենք գիտենք, որ անցումային պահին առաջացել են տեխնիկական խափանումներ, ինչի համար  ներողությունն ենք հայցում համաքաղաքացիներից։ Տվյալ պահին համակարգն աշխատում է բնականոն ռեժիմով, և գլոբալ խնդիրներ չեն նկատվում։

- Եվ որքա՞ն եք ներդրել ձեր միջոցներից այդ ենթակառուցվածքի գործարկման համար:

- Մենք տրանսպորտային բաղադրիչի մեջ ներդրել ենք մոտ 1.5 մլրդ դրամ։ Մետրոյի տուրնիկետների ողջ համակարգը մենք պատվիրել ենք մեր արտասահմանյան գործընկերներին: Բերել ու տեղադրել են մեր միջոցների հաշվին։ Երևանի ողջ ավտոբուսային պարկում տեղադրվել են վավերացնող սարքավորումներ ՝ ուղեվարձը վճարելու համար։ Մենք մեր միջոցներով ներդրել ենք ծրագրային ապահովում, որը հարմարեցված է Երևանի քաղաքապետարանի պայմաններին, սակագնային ցանցերին և փաթեթներին։ Դրանք կներդրվեն հաջորդ տարվա հունվարից։ Այդ ամենն արվել է բացառապես մեր միջոցների հաշվին, և ամենը՝ հանուն օգտատերերի մեծ զանգված ստանալու, որոնք կլինեն մեր էկոհամակարգի մշտական հաճախորդները: Եվ կարևոր է՝ ահա թե ինչ. 5 տարի հետո, պայմանագրի համաձայն, մենք այդ ամենը կփոխանցենք Երևանի քաղաքապետարանին։ Սրանք են պայմանները, բայց՝ արժե այն:

Ահա՝ տեսեք, առաջիկայում կներդրվի վճարային բանկային քարտերով տրանսպորտի ուղեվարձի վճարման մեխանիզմը։ Սակայն 2025թ. հունվարի 1-ից նոր սակագնային պլանների ներդրումից հետո մեր հավելվածից օգտվելու դեպքում ուղևորները հնարավորություն կունենան օգտվել տարբեր սակագնային պլաններից՝ արտոնյալ պայմաններով։ Հուսով ենք, որ սա կլինի հարմար ապրանք, որի հաաշվին մենք ավելի ու ավելի շատ օգտատերեր կունենանք:

IPO-ի դուրս գալու տեխնիկական պատճառների տեսանկյունից մենք ենթադրում ենք լրացուցիչ միջոցներ ներգրավել հենց նման հարթակների զարգացման համար։ Իսկ միջին և երկարաժամկետ հեռանկարում մենք ցանկանում ենք մեր հավելվածը ՝ էկոհամակարգը, վերածել Super - app - ի՝ սուպեր հավելվածի, որը կարող է տրամադրել բազմաթիվ ծառայություններ, ներառյալ՝ ֆինանսական վճարումներն ու ծառայությունները, գործնականում, դառնալով համապարփակ ինքնավար առցանց հարթակ, մարքետփլեյս, որն ընդգրկում է մարդկանց առօրյա կարիքների բազմաթիվ ասպեկտներ: Այնտեղ ներկայացված կլինեն ամենատարբեր ֆինանսական կազմակերպությունների ծառայություններ՝ բանկեր, վարկային և ապահովագրական ընկերություններ և այլն:

Մենք այժմ աշխատում ենք նույնականացման մեխանիզմների վրա։ Բայց շուտով մենք կգնանք ֆինանսական մարքետփլեյսի ուղղությամբ, որի կարևոր բաղադրիչը կլինի վարկային ռեսուրսների հասանելիությունը: Ընդ որում, օգտատերերը հնարավորություն կունենան մեկ հարթակում տեսնել տարբեր վարկային առաջարկներ՝ տարբեր ֆինանսական կազմակերպություններից։ Առաջին, դուք կստանաք վարկատուի ընտրելու հնարավորություն, եւ, երկրորդ, իրենք՝ ֆինանսական կառույցները, ձեզ կառաջարկեն տարբերակներ: Իսկ դա նշանակում է, որ մարդիկ անհրաժեշտություն չեն ունենա օգտվել տարբեր հավելվածներից և գործիքներից, այլ այդ ամենը հավաքված կլինի մեկ տեղում, մեկ մարքետփլեյսում: Պատկերացրեք, որ ցանկանում եք գնել կենցաղային տեխնիկա։ Շուկայում կան բազմաթիվ տարբեր ֆինանսական առաջարկներ, ապառիկ, < վերցրու հիմա-վճարիր հետո > և այլն՝ տարբեր տոկոսադրույքներով և վճարման պայմաններով: Մեր համակարգում մարդը հնարավորություն կստանա սեփական հայեցողությամբ ընտրել և վարկային գործընկերներին, և նրանց ֆինանսական ապրանքները:

Մեր խնդիրն է զարգացնել էկոհամակարգը՝ ներառելով նաև ոչ ֆինանսական ապրանքներ։ Մեր խնդիրն է զարգացնել էկոհամակարգը ՝ ներառելով նաև ոչ ֆինանսական արտադրանքները։ Վերջերս թողարկեցինք 100% by Telcell համակարգը, որը ներկայացված է Power Bank Station ցանցով՝ հեռախոսների լիցքավորման համար: Այդ համակարգում մենք նաեւ ինտեգրել ենք  միջազգային փորձը։ Մենք այժմ ունենք մոտ 120 նման կայան։ Եկամտաբերության տեսանկյունից այս ծառայությունն այնքան էլ հետաքրքիր չէ, բայց, որպես էկոհամակարգի տարր, շատ կարևոր է: Իսկ մեր բիզնեսի տրամաբանությունը արդյունավետ միջնորդության մեջ է ։ Ծառայությունների մեծ ծավալի դեպքում մենք ստանում ենք մեր փոքր միջնորդավճարները։ Եվ ուզում ենք այդ եկամուտներով, շահույթով կիսվել մեր նոր բաժնետեր - ներդրողների հետ։

- Բանկերը շատ խանդոտ են վերաբերվում < օտար> վճարային հավելվածներին: Որպես օրինակ կարելի է բերել ArCa (Armenian Card) բջջային հավելվածի ճակատագիրը։ Այն տարիներ շարունակ զարգացրել են, ծախսվել են հսկայական միջոցներ, այն շատ հարմար էր օգտատերերի համար և գոնե ինչ-որ այլընտրանք էր բանկային հավելվածներին, որոնք երբեմն խափանվում են։ Եվ ահա այն բանկերը, որոնք  Armenian Card-ի բաժնետերեր էին, դրա մեջ տեսան իրենց մրցակցի  և փակեցին այն։ Մենք՝ գործակալությունում, անցյալ տարի Էքսպրես հարցում ենք անցկացրել և շատ տխուր արդյունք ենք ստացել։ Բանն այն է, որ իրենց հավելվածների միջոցով բանկերը պետք է առաջ մղեին բարդ, այդ թվում ՝ վարկային ապրանքներ, որոնց ArCa-ն չէր էլ հավակնում։ Մեր ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ վարկային ապրանքներն ունեցել են մեկ տոկոսից պակաս օգտվողներ: Խնդիրը միայն ավտոմատ վարկային սքորինգը չէ: Բանկերը, մի կողմից, առաջարկում են ծառայություն, իսկ, մյուս կողմից, նրանք շատ պահպանողական են, խուսափում են ռիսկերից եւ, այդ պատճառով, հավելվածների միջոցով  «հեռակա» վարկեր ստանալը, գործնականում, անհնար է, դե՝ եթե դու բազմամիլիոնանոց ավանդ չունես նույն բանկում: Եվ ,ահա, օգուտ չստանալով բարդ ապրանքներից, բանկերը որոշեցին ArCa - ից խլել նույնիսկ այն, ինչ աշխատում է պարզունակ մակարդակում ՝ կոմունալ վճարումները, քարտից քարտ վճարումները, հարկերի եւ պետական ծառայությունների դիմաց վճարումները։ Տխուր է: Իմ խորին համոզմամբ, սա խոսում է ԿԲ-ի վատ աշխատանքի մասին, որը պաշտպանեց  որոշմանը և դրանով իսկ նպաստեց վճարային շուկայի դեգրադացմանը։

Այդ պատճառով, ստեղծելով ձեր լայն և համընդգրկուն էկոհամակարգը, դուք պետք է հաշվի առնեք առևտրային բանկերի նախանձախնդիր արձագաանքի ռիսկերը: Թեեւ, իհարկե, հաճախորդի համար մրցակցությունը, ամենայն հավանականությամբ, նրանց առիթ  չի տա այդպես վարվել: Բայց, այնուամենայնիվ, նրանք ձեզ կդիտեն որպես մրցակիցներ:

- Իսկ մենք, մեր հերթին, բանկերին նայում ենք որպես գործընկերների: Մեզ համար ուղղակի մրցակիցներ են վճարահաշվարկային մյուս ընկերությունները։ Իսկ բանկերը գործընկեր են։ Որովհետև մենք, առաջին հերթին, նրանց ծառայություններ ենք մատուցում։ Եվ մենք նրանց համար ծառայում ենք որպես բիզնեսի շատ բարդ բնագավառների ուղեցույց։

Հիմա մենք նրանց շատ ենք օգնում կանխիկով։ Դա շատ բարդ աշխատանք է, շատ աշխատատար և ծախսատար ' կանխիկ դրամի հետ գործ ունենալը: Ամբողջ տերմինալային բազան ուղղված է կանխիկն անկանխիկի վերածելու։ Եվ մենք աշխատում ենք, բացատրում ենք, որ անհրաժեշտություն չկա, օրինակ, դրսից ստացված փոխանցումները վերածել կանխիկի, իսկ հետո տերմինալի միջոցով վճարել կոմունալ ծախսերը. դա, պարզապես, անհեթեթություն է։

Մենք ունենք 4700 տերմինալ ամբողջ երկրում, և մեր էկոհամակարգում կանխիկի շրջանառությունը մոտենում է տրիլիոն դրամի։ Մենք կշարունակենք զարգացնել բիզնեսի այս ուղղությունը ՝ ավելացնելով երկրում անկանխիկ վճարումների մակարդակը։ Իսկ բանկերը խուսափում են կանխիկ գործարքներ իրականացնել։ Դա նրանց վրա թանկ է նստում։ Եվ շատ կարևոր է զարգացնել էկոհամակարգը և հավելվածները այնպես, որպեսզի կանխիկ վճարումները փոխակերպվեն անկանխիկ հաշիվների՝ դրանց օգտագործման հարմարավետության պատճառով:

 - Եվ վերջին հարցը։ Ե՞րբ սպասել Telcell-ի բաժնեմասային արժեթղթերին (բաժնետոմսերին) երկրորդային բորսային շուկայում: Պատրաստվու՞մ եք ցուցակվել AMX բորսայում:

 - Բաժնետոմսերի տեղաբաշխումից հետո մինչեւ նոյեմբերի 30-ը մենք, իհարկե, հայտ կներկայացնենք ցուցակման ընթացակարգ անցնելու համար եւ կսկսենք գնանշվել բորսայում: Ես զարթոնք եմ տեսնում Հայաստանի ներդրումային շուկայում և մեծ հույսեր եմ կապում դրա հետ ։ Վերջին տարիներին Հայաստանում հայտնվել են ակտիվների կառավարմամբ զբաղվող ներդրումային ընկերություններ, որոնք ֆինանսական գործիքների կարիք ունեն։ Իսկ, մյուս կողմից, ինձ նաև ուրախացնում է, որ հայաստանյան մի քանի խոշոր ընկերություններ արդեն դուրս են եկել IPO և՝ բավականին հաջող: Սա լավ սկիզբ է ստեղծում առաջ շարժվելու համար: Անհրաժեշտ է, որ շուկան, հենց բորսան, սկսեն ինտեգրումը միջազգային հարթակների հետ։ Սա նոր հզոր լրացուցիչ խթան կհաղորդի զարգացմանը։