Հայաստանում ով կմնա "պարզեցված" համակարգում. Ֆինանսների փոխնախարարը պարզաբանել է առաջարկվող հարկային փոփոխությունների տրամաբանությունը

Արմինֆո. Հայաստանում հատուկ հարկային ռեժիմները, փաստացի, վերածվել են հարկման արտոնյալ համակարգի։ Սա հանգեցնում է այն բանին, որ համեմատաբար խոշոր բիզնեսը գնում է իրական շրջանառությունը մանրացնելու կամ թաքցնելու ճանապարհով ՝ շրջանառության հարկի արտոնյալ ռեժիմի շրջանակում մնալու նպատակով։ Այդ մասին հայտարարել է ֆինանսների փոխնախարարԱրման Պողոսյանը՝ դեկտեմբերի 3-ին խորհրդարանում առաջին ընթերցմամբ ներկայացնելով Հարկային օրենսգրքի փոփոխությունները, որոնք վերաբերում են մասնագիտական գործունեության որոշակի ոլորտների ՝ ավելացված արժեքի հարկի համակարգ տեղափոխմանը։

Փոխնախարարը հիշեցրել է, որ այս փուլում ՀՀ կառավարության քաղաքականությունն ուղղված է հարկման հատուկ ռեժիմների ՝ միկրոձեռնարկատիրության համակարգի և շրջանառության հարկի շահառուների շրջանակի նեղացմանը: Սույն քաղաքականության նպատակը հարկային արդարության սկզբունքի հաստատումն ու ամրապնդումն է:

Դրանով իսկ, ինչպես նշել է Պողոսյանը, երկրի ֆինանսական իշխանությունները փորձում են լուծել երկու հիմնական խնդիր։ Մասնավորապես, ներկայումս մասնագիտական գործունեություն իրականացնող ուսուցիչը կամ բժիշկն իր աշխատավարձից վճարում է 20 տոկոս եկամտահարկ, իսկ մասնագիտական գործունեության այլ ոլորտների ներկայացուցիչները կամ նույն անհատ ձեռնարկատերերը (ԱՁ) կամ միկրոձեռնարկատիրության ոլորտում աշխատելիս կամ ընդհանրապես չեն վճարում ձեռնարկատիրական հարկեր, կամ վճարում են 5 տոկոս շրջանառության հարկ: Սա հանգեցնում է այն բանին, որ վարձու աշխատողները ընդհատում են աշխատանքային իրավահարաբերությունները գործատուների հետ ՝ հանդես գալով որպես անհատ ձեռնարկատեր, բայց շարունակելով իրականացնել նույն աշխատանքը:

Հաջորդ խնդիրն այն է, որ աշխատելով միկրոձեռնարկատիրության համակարգում ՝ տնտեսվարող սուբյեկտներն ազատված են ձեռնարկատիրական հարկերից, իսկ շրջանառության հարկի համակարգում հարկային բեռը զգալիորեն ցածր է ընդհանուր հարկային դաշտում գործող, բայց նույն գործունեությամբ զբաղվող բիզնեսի բեռից ։

Այսպես, տնտեսական գործունեության առանձին ոլորտներում հարկման ընդհանուր համակարգի (ԱԱՀ և շահութահարկ) և շրջանառության հարկի համակարգի հարկային բեռը համեմատելիս պարզվել է, որ գրեթե բոլոր ճյուղերում (բացառությամբ այն ճյուղերի, որոնցում հիմնական գործարքներն ազատված են ԱԱՀ-ից) հարկման ընդհանուր համակարգի հարկային բեռը զգալիորեն գերազանցում է շրջանառության հարկի բեռը ։ Մասնավորապես, ԱԱՀ-ի և շահութահարկի գծով ընդհանուր հարկային բեռը մշակող արդյունաբերության ոլորտում գերազանցում է շրջանառության հարկի բեռը 2 անգամ, շինարարության ոլորտում' 2,4 անգամ, առևտրի ոլորտում' 2,6 անգամ, կեցության և հանրային սննդի ոլորտում' 3 անգամ, անշարժ գույքի ոլորտում' 2,1 անգամ, մասնագիտական, գիտական և տեխնիկական գործունեության ոլորտում' 2,8 անգամ, իրավաբանական և հաշվապահական ծառայությունների մատուցման ոլորտում' 3,2 անգամ:

"Այս ամենը հանգեցնում է ագրեսիվ հարկային պլանավորման, հարկերի իրական մեծության նվազեցման", - նշել է ֆինանսների փոխնախարարը:

Այդ առնչությամբ ՀՀ իշխանությունները որոշել են մասնագիտական գործունեության ոլորտները "պարզեցված" - ից տեղափոխել ԱԱՀ համակարգ։ Մասնավորապես, ինչպես պարզաբանել Է Պողոսյանը, ՀՕ-ում հունիսյան փոփոխությունների արդյունքում 2025 թվականի հունվարից հաշվապահներին եւ փաստաբաններին կտեղափոխեն ընդհանուր հարկային դաշտ։ Կրկնակի կբարձրացվեն նաև հիմնական գործունեության տեսակների համար սահմանված շրջանառության հարկի դրույքաչափերը ՝ հնարավորություն ընձեռելով փաստաթղթավորված ծախսերի հաշվին նվազեցնել վճարման ենթակա հարկը: Ներկայումս քննարկվող նախագիծը, ըստ էության, վերը նշված նախաձեռնության տրամաբանական շարունակությունն է, նշել է Ֆինանսների նախարարության ներկայացուցիչը ։ Նախնական նախագծով առաջարկվում էր շրջանառության հարկի ոլորտում արգելել մասնագիտական գործունեության շուրջ 10 ոլորտների աշխատանքը ։ Սակայն խորհրդարանական քննարկումների արդյունքում որոշվել է ԱԱՀ համակարգ տեղափոխել միայն գործունեության այն ոլորտները, որոնց անալոգներն արդեն գործում են ընդհանուր հարկային դաշտում ։ Խոսքը իրավաբանական և հաշվապահական գործունեության, ինչպես նաև կառավարչական (ֆինանսական) խորհրդատվական ծառայությունների մասին է ։

Գործունեության մնացած ոլորտները, որոնք ներառվել են նախնական նախագծում (դա վերաբերում է գլխամասային գրասենյակների գործունեությանը, շինարարությանը, անշարժ գույքի գործարքներին վարձատրության կամ պայմանագրային հիմունքներով, ճարտարապետական և ինժեներական գործունեությանը, ինչպես նաև տեխնիկական թեստեր և վերլուծություններ, գովազդային գործունեությունը և ուսումնասիրությունը Շուկայի վիճակը, գիտական հետազոտությունները և տեխնիկական մշակումները, այլ մասնագիտական, գիտական և տեխնիկական գործունեությունը, ժամանակավոր աշխատուժի ապահովման գործունեությունը, առողջապահությունը) կկարգավորվեն հետևյալ տրամաբանության շրջանակներում. ԱԱՀ կարգավորման ոլորտում աշխատող շահութահարկ վճարող բիզնեսը տվյալ տնտեսվարող սուբյեկտից ծառայություն ձեռք բերելու դեպքում այդ մասով կզրկվի հարկման բազայի նվազեցման հնարավորությունից:

Այդպիսով, ինչպես պարզաբանել է փոխնախարարը, այսօր քվեարկության կդրվի փաստաթղթի նախնական նախագիծը ՝ վերը նշված տրամաբանության շրջանակում առաջին եւ երկրորդ ընթերցումների միջեւ փոփոխություններ կատարելու վերապահումով։