Հայաստանի կառավարությունը մտադիր է Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատի բաժնետոմսերի իր փաթեթով դուրս գալ IPO

Արմինֆո. Հայաստանի կառավարությունը նախատեսում է Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատի բաժնետոմսերի իր փաթեթը (բաժնետոմսերի 21,875% կամ կոմբինատի 1/5 բաժնեմաս) դուրս բերել բորսա (անցկացնել IPO): Նման ծրագրերով կիսվել է վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը՝ դեկտեմբերի 19-ին կառավարության նիստում։

Փաշինյանը նշել է, որ անցած շաբաթ ԶՊՄԿ-ը պետական բյուջե է վճարել 33 մլրդ 249 մլն դրամ՝ որպես ՀՀ կառավարության շահաբաժին: "Այս իրադարձությունն արժե ընդգծել, քանի որ նման բան երկրում տեղի չի ունեցել ավելի քան 20 տարի", - ասել է նա:

Ընդ որում, վարչապետի հավաստմամբ, որ այդ թիվը չի ներառում կոմբինատի վճարած հարկերը. 2024 թվականի հունվար - նոյեմբեր ամիսներին ԶՊՄԿ-ի վճարած հարկերի չափը կազմել է 73 մլրդ 800 մլն դրամ ։ Այսպիսով՝ պետական գանձարան է մուտքագրվել 107 մլրդ դրամի հարկ (շուրջ 276 մլն դոլար)։

Վարչապետը նշել է, որ այդ ցուցանիշը նախորդ տարվա համեմատ նկատելիորեն աճել է, ինչին մեծապես նպաստել է մետաղների համաշխարհային գների աճը, սակայն վերջին դերը չի խաղացել նաև այն, որ ՀՀ կառավարությունը դարձել է ձեռնարկության բաժնետեր:

Տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարար Դավիթ Խուդաթյանն, իր հերթին, նշել է, որ 2023 թվականը կոմբինատն ավարտել է ավելի քան 294 մլրդ դրամ զուտ շահույթով, որից 152 մլրդ դրամը բաշխվել է որպես շահաբաժին: Կառավարությունը ստացել է իր բաժնեմասին համապատասխան՝ 33,2 մլրդ դրամ։ Ընդ որում, չբաշխված է մնում ևս 142 մլրդ դրամ։

Ինչպես նշել է Պետեկամուտների կոմիտեի (ՊԵԿ) ղեկավար Էդուարդ Հակոբյանը, աշխարհում էլեկտրամոբիլների վաճառքի բում է, ինչը խոսում է այն մասին, որ առաջիկա տարիներին մետաղների պահանջարկը միայն կմեեծանա:

Այդուհանդերձ, ինչպես նշել է վարչապետը, կառավարությունը պետք է օգտվի իր ձայնի իրավունքից եւ ԶՊՄԿ-ի աշխատանքն ավելի արդյունավետ դարձնի։ Այդ առումով, Փաշինյանի կարծիքով, հեռանկարում Հայաստանի բնակչությունը պետք է հնարավորություն ունենա ձեռք բերել ընկերության բաժնետոմսերը, ինչին կնպաստի ընկերության բաժնետոմսերի բաց բաժանորդագրությունը ։ <Դրա համար ընկերությունը պետք է լինի զարգացման և թափանցիկության բոլորովին այլ մակարդակի վրա, կառավարությունը պետք է օգտվի իր մասնակցությունից այդ տրամաբանության շրջանակներում: Պարզ ասած, նրա ասելով,  բաժնետոմսերի այդ 21%-ն ազատ շրջանառության մեջ կդրվի, եւ, այդպիսով, դրանք կարող է ձեռք բերել Հայաստանի ցանկացած ֆիզիկական անձ՝ դրանցում ներդնելով իր խնայողությունները", - պարզաբանել է վարչապետը։

Այս առնչությամբ Հայաստանի էկոնոմիկայի նախարար Գեւորգ Պապոյանը հայտարարել է, որ կոմբինատի ղեկավարության հետ խորհրդատվությունները ցույց են տալիս, որ իրենք պատրաստ են աշխատել այդ ուղղությամբ եւ մտադիր են հրավիրել գերմանական խորհրդատվական ընկերությանը' ընկերության թափանցիկությունը բարձրացնելու, կորպորատիվ կառավարման համակարգը բարելավելու համար, որպեսզի ի վերջո դուրս գան IPO:

<Հաջորդ տարի, բացի ֆինանսական հաշվետվությունից, ԶՊՄԿ-ը կհրապարակի ևս երեքը՝ կայուն զարգացման, բնապահպանական և սոցիալական պատասխանատվության վերաբերյալ: Բոլոր հաշվետվությունները աուդիտ կանցնեն Big4 - ում", - իր հերթին նշել է ՀՀ փոխվարչապետ Մհեր Գրիգորյանը,  հավելելով, որ "Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատ" ՓԲԸ-ն (Zangezur Copper Molybdenum Combine CJSC) (ԶՊՄԿ) Հայաստանի խոշորագույն հանքարդյունաբերական ընկերությունն է: 2023 թվականին ընկերությունը գլխավորել է երկրի խոշորագույն հարկատուների ցանկը ։ Կոմբինատը շահագործում է Քաջարանի պղնձամոլիբդենային հանքավայրը։ Կոմբինատի հանքաքարով ապահովվածությունը կազմում է շուրջ 150 տարի ։ Կոմբինատը թողարկում է մոլիբդենի և պղնձի խտանյութեր։ Մոլիբդենի խտանյութը պարունակում է 50% մոլիբդեն, պղնձի խտանյութում պղնձի պարունակությունը 15% - ից ցածր չէ:

ՊԵԿ տվյալներով՝ 2024 թվականի հունվար-սեպտեմբեր ամիսներին կոմբինատը շարունակում է գլխավորել Հայաստանի 1000 խոշոր հարկատուների ցուցակը (ինչպես մեկ տարի առաջ) ։ Ձեռնարկությունը հաշվետու ժամանակահատվածում ավելացրել է պետական գանձարան հարկային վճարումները 59% - ով ' ապահովելով 83.6 մլրդ դրամ ծավալ: Այդ գումարից 1.7 միլիարդը վճարվել է մաքսատուրքերի, 26.6 միլիարդը՝ ուղղակի հարկերի (այդ թվում ՝ շահութահարկ, եկամտահարկ) եւ ավելի քան 2 միլիարդը ՝ անուղղակի հարկերի (այդ թվում ՝ ԱԱՀ, ակցիզային հարկ) գծով։

Ավելի վաղ "Արդյունաբերական ընկերություն" ԲԸ-ն ձեռք էր բերել ԶՊՄԿ-ի բաժնետոմսերի 60% - ը և 2021 թվականի սեպտեմբերի 30-ին իր բաժնեմասի 25% - ը նվիրաբերել էր Հայաստանի կառավարությանը։ 2022 թվականի մարտի 24-ին կառավարությունը որպես նվիրատվություն ստացել էր ևս 6,875% բաժնեմաս ՝ այդպիսով դառնալով կոմբինատի բաժնետոմսերի  21,875%-ի կամ 1/5-ի սեփականատերը։

Նշենք, որ այս տարվա դեկտեմբերի 6-ին ԶՊՄԿ-ը ներկայացրել է կայուն զարգացման իր երրորդ զեկույցը (ESG Report): ԶՊՄԿ-ի կայուն զարգացման գծով տնօրեն Արմեն Ստեփանյանի ասելով՝ սոցիալական ենթակառուցվածքներում ներդրումները ձեռնարկության համար մեծ նշանակություն ունեն: Ընկերությունը շեշտը դնում է սուբվենցիոն ծրագրերի վրա ՝ որպես մոդել, որին մասնակցում են բոլոր շահագրգիռ կողմերը: Նրա խոսքով ՝ 2023 թվականին սուբվենցիոն ծրագրերի իրականացմանն ուղղված միջոցների ընդհանուր ծավալը կազմել է շուրջ 300-400 մլն դրամ։ Մեծ ուշադրություն է դարձվում էկոլոգիայի և աշխատանքի պաշտպանության հարցերին:

Նշենք, որ ԶՊՄԿ-ի տեղեկատվության համաձայն, նախորդ տարի ձեռնարկության հասույթը կազմել է 796,9 մլն ԱՄՆ դոլար: