Փոխանցումների 65%-ը Հայաստան է գալիս Ռուսաստանից, իսկ  53%-ից ավելի արտահոսում է Շվեյցարիա, ԱՄԷ, ԱՄՆ և Իսպանիա

Արմինֆո. 2025թ. հունվար-ապրիլին մասնավոր փոխանցումների զուտ ներհոսքը Հայաստան կրճատվել է տարեկան 16,5% - ով (մեկ տարի առաջվա 54,5% անկման դիմաց) ՝ կազմելով 273,4 մլն դոլար։ Մասնավորապես, ներհոսքն աճել է 6% - ով ՝ մինչև 1,8 մլրդ դոլար, իսկ արտահոսքը՝ 11,4% - ով՝ մինչև 1,5 մլրդ դոլար։ Այդ մասին են վկայում ՀՀ Կենտրոնական բանկի տվյալները։

Ընդ որում, ոչ առևտրային փոխանցումների ներհոսքի և արտահոսքի դինամիկան տարբեր ուղղվածության է։ Ներհոսքի 7.3% աճը (մինչև 329.4 մլն դոլար) ուղեկցվել է արտահոսքի 9.8% անկմամբ (մինչև 136.9 մլն դոլար), ինչը 24%-ով, մինչև 192.4 մլն դոլար ավելացրել է զուտ ներհոսքը։ Ոչ առևտրային փոխանցումների ներհոսքի և արտահոսքի առաջատար ուղղություններն են Ռուսաստանը և ԱՄՆ-ը. Ռուսաստանի ուղղությամբ երկու ցուցանիշների տարեկան դինամիկայի անկումից դեպի աճ շրջադարձով (հատկապես նկատելի է ներհոսքի գծով ՝ -54,5% - ից մինչև +17,3%), և ԱՄՆ-ի ուղղությամբ այդ ցուցանիշների դինամիկայի վատթարացումը՝ աճից մինչև  անկում (հատկապես արտահայտված արտահոսքով ՝ +46,1% - ից մինչև -43,2%):

Ըստ աղբյուրի, փոխանցումների ամենամեծ ծավալը Հայաստան է գալիս Ռուսաստանից (1.2 մլրդ դոլար), իսկ հոսում է  Շվեյցարիա, ԱՄԷ, ԱՄՆ և Իսպանիա (ընդհանուր առմամբ՝ մոտ 800 մլն դոլար):

Այսպես, Ռուսաստանից փոխանցումների առաջատար ներհոսքը հունվար-ապրիլին կազմել է 1.2 մլրդ դոլար (տարեկան աճը ՝ 4.3%), երկրորդ տեղում ԱՄՆ - ն է՝ 210.3 մլն դոլար (տարեկան անկումը ՝ 1.8%), երրորդում ՝ Մեծ Բրիտանիան ՝ 48.1 մլն դոլար (տարեկան աճը ՝ 80.4%), չորրորդում ՝ Շվեյցարիան ՝ 45.4 մլն դոլար (տարեկան աճը ՝ 83.6%) և հինգերորդում ՝ ԱՄԷ - ն ՝ 31.2 մլն դոլար (տարեկան աճը ՝ 6%)։

Հայաստանից փոխանցումների արտահոսքի առաջատար ուղղությունը Շվեյցարիան է՝ 289.6 մլն դոլար (տարեկան աճը ՝ 3.1 անգամ), երկրորդ տեղում ԱՄԷ-ն է՝  237.7 մլն դոլար (տարեկան աճը ՝ 2.3%), երրորդում  Ռուսաստանն է՝ 215.1 մլն դոլար (տարեկան աճը ՝ 10.8%), չորրորդում ՝ ԱՄՆ - ը՝ 210.4 մլն դոլար (տարեկան աճը ՝ 8.9%), իսկ հինգերորդում՝ Իսպանիան՝ 58.5 մլն դոլար (տարեկան աճը ՝ 43.2%)։

Ռուսաստանի բաժինը տարվա ընթացքում փոքր-ինչ նվազել է ներհոսքում՝ 66%-ից մինչեւ 65% (2023թ. հունվար-ապրիլի 76% - ի դիմաց), ընդ որում, արտահոսքում պահպանվել է 14,4% մակարդակում (2023թ. հունվար-ապրիլի 14% - ի դիմաց)։ ԱՄԷ - ի բաժինը ներհոսքում դեռ չնչին է՝ 1,8 տոկոս, ընդ որում, արտահոսքում նվազել է՝ 17,3 տոկոսից մինչեւ 15,9 տոկոս։ ԱՄՆ-ի բաժինը նվազել է ինչպես ներհոսքում ՝ 12,8% - ից մինչև 11,9%, այնպես էլ արտահոսքում ՝ 14,4% - ից մինչև 14%: Շվեյցարիայի բաժինը ներհոսքում առանձնապես չի աճել՝ 1,5% - ից հասնելով 2,6% - ի, բայց արտահոսքում աճել է 7% - ից մինչև 19,3%: Մեծ Բրիտանիայի բաժինն աճել է ինչպես ներհոսքում ՝ 1,6% - ից մինչև 2,7%, այնպես էլ արտահոսքում ՝ 3% - ից մինչև 3,3% (2023 թվականի հունվար-ապրիլի 17% - ի դիմաց)։ Իսպանիայի բաժինն արտահոսքում երկու տարվա ընթացքում աճել է՝ 2,6% - ից հասնելով 3,9% - ի, մինչդեռ, ներհոսքում այն պահպանվել է 0,5% չնչին մակարդակում:

Փորձագետների կարծիքով, հենց որ Ռուսաստանն ու ԱՄԷ-ն պայմանավորվեցին ուղղակիորեն "կատարել" ադամանդին եւ ոսկուն առնչվող առեւտրային գործարքներ (առանց վերաարտահանման եւ վերաներմուծման), Հայաստանի ուղղությամբ փոխաննցումներն սկսեցին աստիճանաբար վերադառնալ բնական դինամիկային (բացառությամբ թանկարժեք մետաղներին եւ քարերին առնչվող "գորշ գործարքների"): Հիմնականում Ռուսաստանից ներկրված ադամանդն ու ոսկին (համապատասխանաբար ՝ 77% և 99,7%) արտահանվել են հիմնականում ԱՄԷ (77% ադամանդ և 64% ոսկի)՝ 2024թ.առաջին կիսամյակի մաքսային տվյալներով։ Գրեթե նույն պատկերն էր 2023թ. արդյունքներով, երբ Ռուսաստանից ստացվում էր 46,7% ադամանդ և 99,2% ոսկի, որոնք նույնպես, հիմնականում, արտահանվում էին ԱՄԷ (84,6% ադամանդ և 71,4% ոսկի) ։ 2025 թվականից նման գործարքների իրականացումը նախկին պատկառելի ծավալով անհնար է դարձել ԵԱՏՄ շրջանակներում ոսկերչական արտադրանքի մաքսատուրքերի հարցի կարգավորման պատճառով։ Հայտնի է, որ ՌԴ-ն 2020թվից ավելի քան երեք անգամ ԵՏՀ-ին առաջարկություն է ներկայացրել գունավոր թանկարժեք քարերի և մանր կտրվածքների ադամանդների նկատմամբ մինչև 0,2 կարատ ներմուծման մաքսային արժեքը զրոյացնելու վերաբերյալ: Բայց հարցն այդպես էլ իր լուծումը չի գտել.  տուրքերի զրոյացումն արգելափակել է Հայաստանը։ Թանկարժեք քարերի ներմուծման մաքսատուրքի պատճառով պատրաստի ոսկերչական արտադրանք ներմուծելը ԵԱՏՄ անդամ չհանդիսացող երրորդ երկրներից շատ ավելի շահավետ էր, քան միության տարածքում արտադրելը։ Պատրաստի ոսկերչական արտադրանքի ներմուծման մաքսատուրքի դրույքաչափն ավելի ցածր է, քան թանկարժեք քարերի դրույքաչափերը (10-15%) դրա արտադրության համար։ Սակայն, 2025 թվականից ի վեր այդ "բարձր եկամտաբերության" ազդեցությունը կորել է: Ռուսաստանը զրոյացրել է ԱՄԷ-ից ոսկերչական արտադրանքի ներմուծման մաքսատուրքերը։

Նշենք, որ 2024 թվականին բոլոր երկրներից Հայաստան փոխանցումների ներհոսքը գերազանցել է 5.8 մլրդ դոլարը (այդ թվում ՝ 1.01 մլրդ դոլարը ՝ ոչ առեւտրային բնույթի), իսկ արտահոսքը՝ 4.3 մլրդ դոլարը (այդ թվում ՝ 440 մլն դոլար ոչ առեւտրային բնույթի)՝ առաջինների 2.5% եւ երկրորդների 7.1% աճով։ Արդյունքում՝ մասնավոր փոխանցումների զուտ ներհոսքը Հայաստան 2024 թվականին կրճատվել է 9% - ով ՝ մինչև 1.5 մլրդ դոլար ։ Ընդ որում, ոչ առևտրային բնույթի փոխանցումների զուտ ներհոսքի անկումն ավելի տպավորիչ է եղել ՝ 35% - ով ՝ մինչև 573.5 մլն դոլար։ Վերջիններիս մասնաբաժինը ընդհանուր զուտ ներհոսքում մեկ տարվա ընթացքում նվազել է 53% - ից մինչև 38% ։ Ռուսաստանի բաժինը ներհոսքում մեկ տարվա ընթացքում նվազել է ՝ 69% - ից հասնելով 66% - ի ՝ արտահոսքում մնալով 16% մակարդակում ։ ՄԱԷ - ի բաժինը ներհոսքում կազմել է 1,3%, դարձել է 2%, ընդ որում, արտահոսքում աճել է 14% - ից մինչև 20%: ԱՄՆ-ի բաժինը ներհոսքում պահպանվել է 12 տոկոսի մակարդակում, իսկ արտահոսքում 12 տոկոսից հասել է 14 տոկոսի ։