Արմինֆո. Հայաստանի (BB-/կայուն) եւ Ադրբեջանի (BBB-/կայուն) միջեւ խաղաղության մասին շրջանակային համաձայնագիրը դրական քայլ է համապարփակ համաձայնագրի ճանապարհին եւ նվազեցնում է ռազմական գործողությունների վերսկսման ռիսկը, սակայն խոչընդոտները պահպանվում են: Խաղաղության համաձայնագրի ձեռք բերումը հազիվ թե անմիջապես ազդի երկու երկրների վարկանիշների վրա, բայց կարող է աջակցել դրական միջնաժամկետ վարկային միտումներին, մասնավորապես, առևտրի ընդլայնման հաշվին, որը կարող է խթանել աճը, թեև դժվար է դա գնահատել քանակապես: Այդ մասին նշվում է Fitch Ratings միջազգային վարկանիշային գործակալության հաղորդագրությունում:
Օգոստոսի 8-ին Վաշինգտոնում ԱՄՆ միջնորդությամբ ստորագրված համատեղ հռչակագիրը երկու երկրներին պարտավորեցնում է ընդունել խորհրդային շրջանի սահմանները, հրաժարվել զինված ուժի կիրառումից եւ նախատեսում է "անարգել հաղորդակցություն" Ադրբեջանի եւ նրա էքսկլավ Նախիջեւանի միջեւ՝ Հայաստանի տարածքով: Կողմնակի դիտորդների մասնակցության դադարեցումը (ԵԱՀԿ միջոցով) կբավարարի Ադրբեջանի վաղեմի պահանջը։
Fitch Ratings-ը պարզաբանում է. "Հռչակագիրը համահունչ է զինված հակամարտության վերսկսման քիչ հավանական լինելու մեր ակնկալիքներին, սակայն այն մնում է նախնական շրջանակ ՝ առանց տարանցիկ միջանցքի կառուցման կամ պարտավորեցնող պայմանագրի ստորագրման համաձայնեցված ժամկետների ։ Տնտեսական աճի, պետական եկամուտների և առևտրի համար շոշափելի օգուտները կհայտնվեն, առնվազն, մի քանի տարի անց":
Fitch-ի տվյալներով՝ Հայաստանը հազիվ թե զիջի իր ինքնիշխանությունը միջանցքի նկատմամբ, որը հայտնի է որպես "Թրամփի միջազգային խաղաղության և բարգավաճման երթուղի" (TRIPP) եւ կկառուցվի ու հավանաբար կշահագործվի ամերիկյան ընկերությունների կողմից: Լեռնային Ղարաբաղի (2023 թվականին Ադրբեջանի կողմից գրավված) տարածաշրջանի հիշատակումը բացառելու նպատակով Հայաստանի սահմանադրության մեջ փոփոխություններ կատարելու հանրաքվեն՝ Ադրբեջանի ևս մեկ պահանջը, քաղաքականապես բարդ է և քիչ հավանական՝ մինչև 2026 թվականի կեսերի խորհրդարանական ընտրությունները:
Fitch Ratings-ը կանխատեսում է. "Աշխարհաքաղաքական ռիսկերի կայուն նվազումը կարող է խթանել Հայաստանի տնտեսական աճը և նվազեցնել փոխարժեքի անկայունությունն ու ֆիսկալ ռիսկերը ՝ միջնաժամկետ հեռանկարում պաշտպանական ծախսերի նվազեցման հաշվին: Ադրբեջանի համար լարվածության նվազեցումը կարող է նպաստել ավելի մեծ կենտրոնացմանը ներքին բարեփոխումների վրա, ինչպիսիք են տնտեսական դիվերսիֆիկացիան եւ պետական կառավարման ամրապնդումը, թեեւ դինամիկան սահմանափակ է թվում: Հայաստանի համար աշխարհաքաղաքական ռիսկերի երկարաժամկետ նվազումը և Թուրքիայի հետ հարաբերությունների կարգավորումը կախված են խաղաղության պայմանագրի վերջնական պայմաններից և դրա իրականացումից"։
Fitch Ratings-ը ուշադրություն է հրավիրում այն հանգամանքի վրա, որ դեպի ծով ելք չունեցող Հայաստանի առևտրի մեծ մասն իրականացվում է Վրաստանի տարածքով, ուստի ավելի արագ այլընտրանքային երթուղիները դեպի եվրոպական շուկաներ, մասնավորապես, Թուրքիայի տարածքով, կնպաստեն Հայաստանի տնտեսական աճի միջնաժամկետ հեռանկարներին: Fitch-ը այս գործոնները հաշվի չի առնում իր ընթացիկ մակրոտնտեսական կանխատեսումներում՝ նկատի ունենալով բարձր անորոշությունն ու խոչընդոտները, որոնք պետք է հաղթահարվեն խաղաղության գործընթացի շրջանակում:
Կայուն խաղաղությունը, որը վերջ դրեց երեսնամյա հակամարտությանը, կարող է նաև նվազեցնել արժութային և ֆիսկալ ռիսկերը Հայաստանի համար: "Վերջին տարիներին դրամն արժեզրկվել է լարվածության աճի ֆոնին (սակայն 2022-2024թթ. այն անվանական արտահայտությամբ ԱՄՆ դոլարի նկատմամբ ամրապնդվել է 17,4%-ով)։ Եթե նման արժեզրկումը շարունակվի, այն կարող է բացասաբար ազդել Հայաստանի առանցքային վարկային ցուցանիշների, այդ թվում՝ պետական պարտքի վրա ՝ հաշվի առնելով արտարժույթով պարտքի մեծ մասնաբաժինը", - նշված է Fitch Ratings-ի հաղորդագրության մեջ։
Fitch-ը, հաշվի առնելով բյուջեի կանխատեսվող զգալի պակասուրդը (2026-2027թթ. ՀՆԱ - ի միջինը 4,4%), կարծում է, որ խաղաղության համաձայնագիրը կարող է թուլացնել բյուջեի վրա ճնշումը պաշտպանական ծախսերի կողմից, որոնք, ինչպես սպասվում է, կավելանան 0,7 տ. կ. - ով ՝ 2025 թվականին հասնելով մինչեւ ՀՆԱ-ի 6,1%-ի: Սակայն դա մասամբ փոխհատուցվել է բարձր եկամուտներով ՝ պայմանավորված բավականին բարձր տնտեսական աճով և ավելի բարձր գնաճով։
Ադրբեջանի վերաբերյալ Fitch Ratings-ը նշում է. "Խաղաղության համաձայնագրի կնքման դեպքում երկրի վարկանիշի բարձրացման ներուժն ավելի ցածր է։ Պետական կառավարման բարելավման միջոցառումները Ադրբեջանի վարկունակության թույլ կողմն են, իսկ բարեփոխումներին քաղաքական աջակցության աստիճանն այս փուլում պարզ չէ":
Հիշեցնենք, որ 2025 թվականի հուլիսի 18 - ին Fitch-ը հաստատել է Հայաստանի երկրի վարկանիշը ՝ թողարկողի դեֆոլտի երկարաժամկետ վարկանիշը արտարժույթով "BB -" մակարդակում ՝ "Կայուն" կանխատեսմամբ։ Սա արտացոլում է հուսալի մակրոտնտեսական քաղաքականությունը և աճի բարձր տեմպերը, որոնք նպաստում են մեկ շնչի հաշվով եկամուտների աճին:
Fitch - ը կանխատեսում է 2025 թվականին պետբյուջեի պակասուրդի ավելացում մինչև ՀՆԱ-ի 5,4%, որին հաջորդում է միջինը 4,4% նվազում 2026-2027թթ.:
ՀՆԱ-ի նկատմամբ պետական պարտքի հարաբերակցությունը, Fitch-ի կանխատեսմամբ, 2025 թվականին կբարձրանա մինչև 51,3% (2024 թվականի 48% - ից), այնուհետև կշարունակի աճել մինչև 54,2%՝ մինչև 2027 թվականը:
Fitch-ը կանխատեսում է 025 թվականին Հայաստանի ՀՆԱ-ի աճի դանդաղում մինչև 5% 2, այնուհետև՝ մինչև 4,7% 2026-2027թթ. (2022-2024թթ. տեմպերի12,6% - ից մինչև 5,9% արգելակումից հետո ): Fitch-ը կարծում է, որ Ամուլսարի ոսկու հանքը, որտեղ աշխատանքները, հավանաբար, կվերսկսվեն 2025թ. 4-րդ եռամսյակում, կնպաստի տնտեսության աճին միջնաժամկետ հեռանկարում:
ՀՆԱ –ի նկատմամբ ընթացիկ հաշվի պակասուրդի հարաբերակցությունը, Fitch-ի կանխատեսմամբ, 2025 թվականին կաճի մինչև 4,6%, այնուհետև կնվազի մինչև 4,4% միջին արժեք՝ 2026-2027թթ.:
Fitch-ը, ուշադրություն հրավիրելով թույլ արտաքին հաշվեկշռին, կանխատեսում է պահուստային ծածկույթի մակարդակի աստիճանական նվազում մինչև 2027 թվականի վերջին հաշվարկված ընթացիկ արտաքին վճարումների (CXP-estimated current external payments) 2,9 ամիս՝ ըստ ներմուծման աճի (2025 թվականի հունիսի 3,7 ամսից):
Fitch-ն ակնկալում է, որ մինչև 2027 թվականը Հայաստանում գնաճը կմնա 2025 թվականից ի վեր սահմանված 3% (+/-1 տ.կ.) թիրախային նոր մակարդակի սահմաններում, սակայն մեղմ հարկաբյուջետային քաղաքականությունը և դրամի կանխատեսվող չափավոր արժեզրկումը որոշակի ռիսկեր են ստեղծում:
Fitch-ը Հայաստանի Կենտրոնական բանկի կողմից 2025 թվականին վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքի հետագա նվազեցման հնարավորությունները գնահատում է սահմանափակ (2024 թվականից մինչ օրս, ընդհանուր առմամբ, 225 բազիսային կետով իջեցումից հետո ՝ մինչև 6,75%):
Դոլարիզացման մակարդակը, ըստ Fitch-ի գնահատականների, մնում է բարձր (2025թ.մայիսի դրությամբ ՝ ավանդների 47,6% և վարկերի 32%), սակայն նվազում է 2014թ. պիկ ցուցանիշների համեմատ, համապատասխանաբար՝ 72% և 66% ։
Ինչ վերաբերում է Հայաստանի համար քաղաքական և աշխարհաքաղաքական ռիսկերին, Fitch-ը կարծում է, որ կառավարության կայունությունը վտանգված չէ, իսկ ռազմական հակամարտության վերսկսումը ներկայումս քիչ հավանական է՝ հաշվի առնելով 2025թ. մարտին խաղաղության շուրջ համաձայնագրի ձեռք բերման մասին Ադրբեջանի և Հայաստանի հաղորդագրությունը ՝ չնայած պայմանագրի բովանդակության և ստորագրման ժամկետների անորոշությանը:
Հայաստանն ունի ESG համապատասխանության "5" վարկանիշ այնպիսի ցուցանիշներով, ինչպիսիք են քաղաքական կայունությունը և իրավունքները, և "5+" ՝ օրենքի գերակայության, ինստիտուտների որակի և կարգավորման ու կոռուպցիայի դեմ պայքարի ցուցանիշներով: Հայաստանն ունի WBGI միջին վարկանիշ ՝ 45-րդ տոկոսային մակարդակում, որն արտացոլում է քաղաքական գործընթացում մասնակցության իրավունքի չափավոր մակարդակը, աշխարհաքաղաքական համեմատաբար բարձր ռիսկերը, քաղաքական կայունության չափավոր մակարդակը, ինստիտուցիոնալ միջին ներուժը և օրենքի գերակայությունը, ինչպես նաև՝ կոռուպցիայի չափավոր մակարդակը:
ՀԷՑ-ի ժամանակավոր կառավարիչը՝ «թերահավատներին». "նույնիսկ սաղմնային փուլում հզոր ազդակ է տրված հատվածի տնտեսական ակտիվությանը"
Հայաստանի խորհրդարանը հավանություն է տալիս ՀԷՑ-ի ազգայնացմանը
ՉԺՀ-ը պատրաստվում է "Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ" նախաձեռնության նոր գլուխ բացել՝ դրանում Հայաստանի ներգրավմամբ. չինացի դիվանագետ
Ավարտվել է «Արդշինբանկ» ՓԲԸ և «Արդշինինվեստբանկ» ՓԲԸ միացման գործընթացը
Տարեսկզբից ի վեր Երեւանում ձեռք բերված հասարակական տրանսպորտի տոմսերի ընդհանուր ծավալում փաթեթայիններին բաժին է ընկել ընդամենը 1,2%