Լարախաղացություն և՝ ոչ միայն. 2025 թվին չապահովելով պետբյուջեով սահմանված հարկերի նշաձողը՝ ՀՀ իշխանությունները հույս ունեն 2026 թվականին 282,5 մլրդ դրամով ավելի հավաքել

Արմինֆո. 2026 թվականին Հայաստանի պետական գանձարանի հարկային եկամուտները ՀՆԱ-ում՝ ընթացիկ տարվա համար հաստատված պետբյուջեի նկատմամբ կկրճատվեն 0,1 տ.կ. - ով ՝ մինչև ՀՆԱ-ի 24,9%։ Սակայն, ուսումնասիրելով գալիք տարվա բյուջեի նախագծի ուղերձը, տեսնում ենք, որ թվային արտահայտությամբ ցուցանիշը կաճի 256,2 մլրդ դրամով։

Այսպես, 2024 թվականի դեկտեմբերի 5-ին ՀՀ խորհրդարանում հաստատված "2025 թվականի պետական բյուջեի մասին" օրենքի համաձայն,  եկամուտներն ընթացիկ տարում կանխատեսվել են 2 տրլն 873.6 մլրդ դրամի մակարդակում (ՀՆԱ-ի 26,1%), որից 2 տրլն 720.3 մլրդ դրամը պետք է կազմեն հարկային եկամուտներն ու պետական տուրքը (ՀՆԱ-ի 25%)։

Սակայն, ինչպես տեսնում ենք ընթացիկ բյուջեի ուղերձից, ֆինանսական իշխանությունները փոքր-ինչ վերանայել են իրենց սպասումները ընթացիկ տարվա համար։ Մասնավորապես, պետական գանձարանի եկամուտները 2025 թվականին ակնկալվում են 2 տրիլիոն 832.8 մլրդ դրամի չափով (արձանագրված ցուցանիշից 40.8 մլրդ դրամով պակաս) կամ ՀՆԱ-ի 25.8% - ի չափով ՝ 2024 թվականի փաստացի 2 տրիլիոն 579.2 մլրդ դրամի (ՀՆԱ-ի 25.3% - ի) դիմաց։ Համապատասխանաբար, նվազել են նաև հարկային եկամուտների և պետական տուրքի գծով սպասումները՝ 29,9 մլրդ դրամով՝ մինչեւ 2 տրլն 690,4 մլրդ դրամի կամ ՀՆԱ - ի 24,5%։

2026 թվականին, ՀՆԱ-ի 5,4% աճի և 3% դեֆլյատորի պայմաններում (ս.թ. սպասվում է 5,2% աճ 2,6% դեֆլյատորի դեպքում), պետական գանձարանի եկամուտները կանխատեսվում են 3 տրլն 091 մլրդ դրամի (ՀՆԱ-ի 25,9%) մակարդակում։ Հարկային եկամուտները կկազմեն 2 տրլն 972 մլրդ 850 մլն դրամ կամ ՀՆԱ-ի 24,9%։

Ստացվում է, որ ՀՀ կառավարությունը 2025 թվին չապահովելով պետբյուջեով սահմանված նշաձողը, այնուամենայնիվ, որոշել է հաջորդ տարվա բյուջեում արձանագրել մոտ 258 մլրդ դրամով ավելի եկամուտ հավաքելու ակնկալիքներ։ Հարկային եկամուտները պետք է 282,5 մլրդ դրամով գերազանցեն կառավարության ընթացիկ տարվա ճշտված սպասումները։

Վիզուալ, նույնիսկ, կարձանագրվի աճ, քանի որ ֆինանսական իշխանությունների «ճշգրտումից» հետո կստացվի, որ 2025 թվին հարկերի հավաքումը կազմել է 24,5 տոկոս, իսկ 2026 թվին՝ 24,9 տոկոս։

Հիշեցնենք, որ 2024 թվականին ճշգրտված տարեկան ծրագրի նկատմամբ հարկային ապառքը կազմել է 224 մլրդ դրամ կամ 222.7 մլրդ դրամով պակաս, քան արձանագրվել էր պետբյուջեով ։ Այնուամենայնիվ, 2025 թվականի պետական բյուջեն կազմելիս Ֆինանսների նախարարությունն արձանագրել է 2024 թվականի փաստացի գանձումները 330 մլրդ դրամով գերազանցող  ցուցանիշ։

"Հարկային վարչարարության կատարելագործման, ստվերային տնտեսության դեմ պայքարի, ինչպես նաև հարկային քաղաքականության միջոցառումների արդյունքում ակնկալվում է ապահովել հարկեր/ՀՆԱ հարաբերակցության շարունակական բարելավում․ 2025 թվականին ՝ 1,0, 2026 թվականին՝ 0,4 և հետագա տարիներին 0,1 տոկոսային կետ, ինչը միջնաժամկետ հեռանկարում հարկեր/ՀՆԱ ամփոփիչ հարաբերակցությունը կմոտեցնի գործող օրենսդրության և տնտեսական կառուցվածքի շրջանակներում հնարավորությունների արդյունավետ սահմանագծին՝ ՀՆԱ-ի 25-26%-ի", - ասված է 2026 թվականի բյուջեի նախագծում: Միջնաժամկետ հեռանկարում ակնկալվում է, որ հարկային վարչարարության ազդեցությունը կմնա 0.2-0.3 տոկոսային կետի սահմաններում։

Նշվում է, որ 2026 թվականին ՀՆԱ-ի նկատմամբ հարկերի հարաբերակցությունը կբարելավվի 0,4 տոկոսային կետով, հասնելով 24,9 տոկոսի ՝ հարկային վարչարարության ջանքերի (0,3 տոկոսային կետ) և հարկային օրենսդրության բարեփոխումների (0,2 տոկոսային կետ) շնորհիվ: Հիմնական հարկերից ցուցանիշի բարելավման գործում ամենամեծ ներդրումը կունենա ավելացված արժեքի հարկը։

Գնահատման արդյունքների համաձայն՝ պետական գանձարանի հարկային ծախսերի (չստացված հարկային եկամուտների) տարեկան ծավալը կազմել է 802,847 մլն դրամ, ինչը 31,707 մլն դրամով կամ 4,1% - ով ավելի է նախորդ տարվա գնահատականից: Ավելացված արժեքի հարկի գծով հարկային ծախսերը գնահատվել են 670,703 մլն դրամ, ինչը 95,662 մլն դրամով կամ 16,6% - ով ավելի է նախորդ տարվա գնահատականից: Շահութահարկի գծով հարկային ծախսերը գնահատվել են 90,747 մլն դրամ, ինչը 794 մլն դրամով կամ 0,9% - ով պակաս է նախորդ տարվա գնահատականից: Եկամտահարկի գծով հարկային ծախսերը գնահատվել են 14,545 մլն դրամ, ինչը 99,911 մլն դրամով կամ 87,3% - ով պակաս է նախորդ տարվա ցուցանիշից: Շրջանառության հարկի գծով հարկային ծախսերը գնահատվել են 26,852 մլն դրամ, ինչը նախորդ տարի չի եղել: