Չորեքշաբթի, 10 Նոյեմբերի 2010, 12:31
ԱրմԻնֆո. NASDAQ OMX ֆոնդային բորսայի գլխավոր տնօրեն Արմեն Մելիքյանի հարցազրույցը ԱրմԻնֆո գործակալությանը
Պրն.Մելիքյան, սկսենք Հայաստանի ֆինանսական շուկայի համար ամենաարդիական խնդիրներից: Ինչպես գիտեք, առաջիկայում, 2011 թվականից, ուժի մեջ մտնում Ավտոքաղաքացիական Պատասխանատվության Պարտադիր Ապահովագրության մասին օրենքը (ԱՊՊԱ)»: Հայաստանում այդ ինստիտուտի կայացմամբ ապահովագրողները պետք է լուծեն մի շարք կենսական խնդիրներ, որոնցից մեկն էլ նրանք կապում են ԱՊՊԱ շրջանակներում ձևավորված պահուստների իրացմանը ներքին ֆինանսական շուկայի անպատրաստ լինելու հետ: Կուզենայի իմանալ բորսայի գլխավոր տնօրենի կարծիքը, արդյո՞ք կապիտալի շուկայում ամեն ինչ այդքան անհուսալի է, որ միլիոնները ստիպված պետք է տեղաբաշխվեն արտասահմանյան շուկաներում: Միթե՞ մենք չունենք այնպիսի գործիքներ, որտեղ այդ միջոցները կարող են արդյունավետորեն տեղաբաշխվել: Ինչո՞ւ ենք այսօր հայտնվել նման փակուղային իրավիճակում:
Այդ հարցի պատասխանն իր արմատներով տանում է 90ական թվականներ: Բոլորս էլ լավ ենք հասկանում, որ կապիտալի շուկայի զարգացումն առաջին հերթին կախված է ինստիտուցիոնալ ներդրողներից: Որպես կանոն, դրանք ներդրումային հիմնադրամներն են, կենսաթոշակային հիմնադրամները և ապահովագրական ընկերությունները: Թվարկված երեք կառույցներից 90-ականներին գոյություն ունեին միայն ապահովագրական ընկերությունները, սակայն, երբեք, սկսած ֆինանսական շուկայում իրենց գործունեության սկզբից, և մինչև օրս, նրանք իրենց պահուստները երբեք չեն ներդրել Հայաստանի կապիտալի շուկայում: Ո՞վ պետք է մեր երկրում զարգացնի կապիտալի շուկան, Բորսա՞ն, Կենտրոնական Դեպոզիտարիա՞ն, ռեգուլյատո՞րը: Այդ դեպքում մեր ինչի՞ն են պետք ինստիտուցիոնալ ներդրողները:
Բացատրեք, ինչո՞ւ կառույցները, որոնց դերը ողջ քաղաքակիրթ աշխարհում աճում է, մեզ մոտ հակառակը, ոչ մի դեր չեն խաղում կապիտալի շուկայի զարգացման գործում: Այսօր շատերն են խոսում տեղական շուկայում ներդրումային հուսալի և իրացվելի գործիքների բացակայության մասին:
Այդ հարցն ունի երկակի բնույթ: Տեղական շուկայում կան թե հուսալի, թե իրացվելի ֆինանսական գործիքներ: Կա նաև մեծ թվով պոտենցիալ էմիտենտներ, ընդ որում` բավականաչափ հուսալի: Ինչո՞ւ այսօր այդ էմիտենտները դուրս չեն գալիս կապիտալի շուկա: Այս հարցին պատասխանելու համար հարկավոր է հիշել պետական գույքի մասնավորեցման գործընթացը, երբ հազարավոր մանր ու խոշոր ձեռնարկություններ մասնավորեցվեցին իրենց աշխատողների կողմից: Պետական գույքի մասնավորեցումից հետո երկրում ստեղծվեցին բանկեր, բրոքերական ընկերություններ, ֆոնդային բորսա, Կենտրոնական Դեպոզիտարիա, ստեղծվեցին նաև ապահովագրական ընկերություններ, որոնք հանդիսանում են կապիտալի շուկայի կարևոր մասնակիցներից մեկը: Կար նաև ռեգուլյատոր` ի դեմս ֆինանսների նախարարության, իսկ ավելի ուշ ստեղծվեց Արժեթղթերի Հանձնաժողովը, իսկ այսօր Հայաստանի արժեթղէերի շուկայի ռեգուլյատորն է Հայաստանի Կենտրոնական Բանկը` որպես մեգառեգուլյատոր:
Ցավոք, սեփականության վերաբաշխման գործընթացում չհաջողվեց զերծ մնալ մի շարք լուրջ սխալներից: Մասնավորապես, բնակչության շրջանում բացատրական աշխատանքներ չիրականացվեցին: Մարդկանց պարզապես բաժանեցին վաուչերներ, որոնց յուրաքանչյուրի անվանական արժեքը 20 հազ.դրամ էր: Մասնավորեցման սկզբում դրանց շուկայական արժեքը կտրուկ ընկավ, և հաճախ վաուչերի գինը չէր անցնում անգամ երկու հազ.դրամից: Արդյունքում, այսօր մենք ունենք մոտ 4 հազար բաց բաժնետիրական ընկերություն և 150 հազ.բաժնետեր, որոնց գերակշռող մասը մինչև հիմա էլ տեղյակ չէ իր իրավունքներից ու պարտավորություններից: Հատկապես կապիտալի շուկայի վերաբերյալ գիտելիքների բացակայությունը բնակչության մեջ առաջացրեց մի իրավիճակ, երբ շատերն իրենց խաբված էին զգում, ինչն էլ ներկայումս հանդիսանում է Հայաստանի կապիտալի շուկան արգելակող գլխավոր գործոնը:
Այժմ հիշենք 2004 թվականը, երբ բորսայի լիստինգում կար մոտ 200 ձեռնարկություն, որոնց բաժնետոմսերի գներն անվանական արժեքից բավականին ցածր էին: Կա մի հասկացություն` book value (բալանսային արժեք), այսինք արժեք, որը ձևավորվում է ընկերության բաժնետոմսերի անվանական արժեքի բազայի վրա, որոնք ունեն ռեզերվներ և շահույթ/վնաս: Եթե ընկերության book value-ն բաժնետոմսի անվանական արժեքից ցածր է, դա նշանակում է, որ ընկերությունը կանգնած է փակման եզրին կամ էլ պետք է նվազեցնի իր կապիտալը: Երբ արտասահմանյան ներդրողները տեսան այդ ընկերությունների հաշվեկշիռները, նրանք առանց երկար մտածելու սկսեցին գնել դրանց բաժնետոմսերը, ինչն էլ, բնական է, բերեց դրանց արժեքի բարձրացման: Օրինակ, «Մաքուր երկաթ գործարան» ԲԲԸ բաժնետոմսերի արժեքը, որի նոմինալը 10 հազ.դրամ էր, աճեց մինչև 120 հազ.դրամ, իսկ այսօր հասել է 300 հազ.դրամի: Երևանի «Արարատ» կոնյակի-գինու-օղու կոմբինատի բաժնետոմսերը, որոնց նոմինալը 8 հազ.դրամ էր, իսկ բորսայում արժեր 500 դրամ, այսօր անցնում է 100 հազ.դրամից:
Իսկ մինչ այդ, 2000 թվականին ուժի մեջ մտավ «Արժեթղթերի շուկայի կարգավորման մասին» օրենքը, որից հետո էլ ստեղծվեց Արժեթղթերի Հանձնաժողովը: Նոր դիրեկտիվները նախատեսում էին շուկայի խիստ կարգավորում, ինչին պատրաստ չէին այդ շուկայի մասնակիցները, մասնավորապես, բրոքերները, սակայն դա էլ չխանգարեց ընդունել ևս մի նոր օրենք, կատարելով արդեն երկրորդ կոպիտ սխալը և կտրուկ կրճատելով շուկայի մասնակիցների թիվը: Առաջին սխալը թույլ տրվեց մասնավորեցման սկզբում, երբ բնակչությանը ոչինչ չբացատրեցին, իսկ գիտելիքների բացակայությունը բերեց բաժնետոմսերի գների կտրուկ և արհեստական անկման, ինչով էլ խախտվեց կապիտալի շուկայի նկատմամբ վստահությունը:
Ըստ պաշտոնական տվյալների, մասնավոր տրանսֆերտների տեսքով արտասահմանից տարեկան մեր երկիր է հոսում մոտ 2 մլրդ.դոլար: Ի՞նչ է անում բնակչությունն այդ փողերով: Ծախսում է իր նպատակների համար, վճարում հարկեր, պահում բանկերում: Նայեք Հայաստանի բանկերում ավանդների ծավալների փոփոխության գրաֆիկին: Որևէ մեկը փորձե՞լ է այս միջոցները փոխանցել կապիտալի շուկային: Իսկ ո՞վ պետք է դրանով զբաղվեր` բորսա՞ն, դեպոզիտարիա՞ն, թե ռեգուլյատո՞րը: Իհարկե, ոչ: Դրանով պետք է զբաղվեին շուկայի մասնակիցները, հատկապես բրոքերները:
Սակայն բրոքերներն էլ ոչ պակաս հիմնավորված արգումենտըներ ունեն իրենց անգործության օգտին և նրանցից յուրաքանչյուրն այսօր վաստակում է իր մեթոդներով: Ինչո՞ւ շուկայի բոլոր պրոբլեմները գցվում են բրոքերների ուսերին:
Հանդիպակած հարցով դիմեմ Ձեզ: Մեր բրոքերներից որևէ մեկի կողմից, ում հետ Ձեր աշխատանքում հաջողվել է հանդիպել, Ձեզ երբևէ առաջարկվե՞լ է ձեռք բերել «Արցախ» ՀԷԿ-ի բաժնետոմսերը:
Ոչ:
Դրանում էլ կայանում է կապիտալի շուկայի պրոբլեմը: Մեր բրոքերները հաճախորդների հետ չեն կարողանումաշխատել: Գիտե՞ք, թե ինչպես են աշխատում բրոքերներն արտասահմանում: Բրոքերական ընկերություններն ունեն աշխատակիցների մեծ կազմ, որն աշխատում է գրասենյակից դուրս` բուկլետներով, իրականացնելով տարբեր տեսակի շնորհանդեսներ, հանդիպելով սովորական քաղաքացիների հետ և պատմելով նրանց այս կամ այն գործիքի առավելությունների մասին: Մեր բրոքերները, ցավոք, արտասահմանյան բրոքերներից ընդօրինակում են միայն գեղեցիկ գրասենյակները, այլ ոչ թե որակյալ սպասարկումը: Իսկ դա, պետք է նշեմ, ոչ միայն իրենց մեղքն է, քանի որ նրանք, պարզապես, պատրաստ չէին նման լուրջ վերափոխոիմներին: Սակայն հարկավոր է նշել նաև, որ 2000 թվականին բրոքերները բավականին ակտիվորեն էին հանդիպում ներդրողների, էնիտենտների հետ, առաջարկելով նրանց թողարկել արժեթղթեր:
Իսկ դա ի՞նչ փոխեց: Ի՞նչ դրական արդյունքներ տվեց այդ աշխատանքը:
Բրոքերները վատ չէին աշխատում, չէ որ ինչ-որ մեկը Հայաստանում սպասարկում էր արտասահմանյան ներդրողներին: Բրոքերների մի մասն սկսեց աշխատել նոր ստանդարտներով, հարմարվելով արտասահմանյան ներդրողների պայմաներին, իսկ այն բրոքերները, որոնք չփոխեցին գործունեության նկատմամբ իրենց մոտեցումները, պարզապես, լքեցին շուկան: 2007 թվականի ավարտին կապիտալի շուկայի 56 բրոքերներից մնացին միայն 20-ը:
Բրոքերները գերադասում են արտասահմանյան ներդրողներին, քանի որ նրանց հետ աշխատելն ավելի հեշտ է, քանի որ նրանք ունեն բանակցությունների ռազմավարություն և տակտիկա: Երբ ես բրոքեր էի, մշտական քիչ հաճախորդներ չունեի, որոնց համար ստեղծել էի ներդրումային պորտֆել և նրանց համար գնում ու վաճում էի արժեթղթեր: Արտասահմանցի ներդրողի հետ ես կարող էի շփվել ամսական ընդամենը մեկ անգամ: Իսկ ներքին ներդրողը ցանկացած հարմար պահի այցելում էր ինձ, քանի որ վախենում էր խաբված լինելուց: Իսկ այդ վախը գալիս է նախկինից` մասնավորեցման ժամանակ թույլ տրված սխալներից: Այժմ պատկերացրեք, թե ինչ միջոցներ ու ժամանակ պետք է ծախսի բրոքերը տեղական ներդրողին համոզելու համար, խոսքն այդ թվում, գնում է նաև սովորական քաղաքացիների կողմից արժեթղթերում ներդրումներ կատարելու մասին: Այսպիսով, բրոքերները գերադասեցին արտասահմանցի ներդրողներին, ի տարբերություն տեղական ներդրողների:
Դուք ասում եք, որ տեղական ներդրողների մոտ արժեթղթերի նկատմամբ վստահություն չկա և նրանց համոզել կապիտալի շուկայում կատարել ներդրումներ` շատ դժվար է: Իսկ ինչո՞ւ ֆինանսապես անգրագետ և վստահությունը կորցրած բնակչությունը հասկացավ, որ խնայողությունները կարելի է պահել բանկերում: Չէ որ բանկերն էլ անմեղ չեն եղել ու նրանք էլ ինչ որ ժամանակ չարդարացրին իրենց հաճախորդների ակնկալիքները:
Որովհետև այն ժամանակ չկային ներդրումների այլընտրանքային գործիքներ: Մարդիկ երկու տարբերակ ունեին` կամ խնայողությունները պահել ավանդներում, կամ էլ բարձի տակ:
Ինչպե՞ս է բրոքերը ստեղծում ֆինանսական գործիքը: Նա բանակցում է թողարկողի հետ, նրան համոզում թողարկել կորպորատիվ պարտատոմսեր կամ բաժնետոմսեր: Ցանկացած գործարարի էլ որոշակի նախագծերի իրականացման համար գումարներ են պետք: Սակայն ցանկացած գործարար, բրոքերի առաջարկն ընդունելուց առաջ նրանից երաշխիքներ կպահանջի` որ նա կարող է շուկայից ստանալ անհրաժեշտ գումարները: Իսկ այսօր, շուկայում, ինստիտուցիոնալ ներդրողների բացակայության պայմաններում, ինչպե՞ս կարող է բրոքերը էմիտենտին տալ նման երաշխիքներ: Այսօր շուկայի միակ ինստիտուցիոնալ ներդրողները ապահովագրական ընկերություններն են: Նրանք, համաձայն ներդրումների նորմատիվի, իրավունք ունեն իրենց պահուստները ներդնել պետպարտատոմսերում, ավանդներում և արտարժույթում: Իսկ ինչո՞ւ ապահովագրական ընկերությունների ներդրումային նորմատիվներում բացակայում են արժեթղթերը: Սկսած 2000 թվականից ես ապահովագրական ընկերություններին ու ռեգուլյատիվ բոլոր մարմիններին առաջարկել եմ փոխել ապահովագրական պահուստների ներդրումային նորմատիվները: Իմ առաջարկությունը կայանում էր նրանում, որպեսզի ապահովագրական պահուստների մի մասն էլ ներդրվեր A լիստինգի գործընթացում գտնվող արժեթղթերում:
Իսկ եթե լիստինգում չկան այդպիսի ընկերություննե՞ր:
Նրանք կահյտնվեին, քանի որ A կատեգորիային հավակնող պոտենցիալ էմիտենտների թիվը, իրականում քիչ չէ: Իսկ մինչ նրանց հայտնվելն ապահովագրական ընկերությունները կարող են իրենց ապահովագրական պահուստները ներդնել ներդրումային, այլընտրանքային գործիքներում, այդ թվում` ավանդներում,պետպարտատոմսերում և արտարժույթում: Կա մի պարզ ճշմարտություն, որը ես ստիպված եմ լինում կրկին ու կրկին նշել` կապիտալի շուկան զարգանում է ինստիտուցիոնալ ներդրողների հաշվին, այլընտրանք, պարզապես, չկա: Իսկ մեր ապահովագրական ընկերությունները, որոնք, ըստ էության, շուկայի միակ ինստիտուցիոնալ ներդրողներն են, իրենց ապահովագրական պահուստները երբեք չեն ներդրել արժեթղթերում:
Իսկ ինչո՞ ներդրումային նորմատիվն արժեթղթերի օգտին փոփոխելու վերաբերյալ Ձեր առաջարկությանը ոչ ոք ոչ մի ձևով չարձագանքեց:
Այդ հարցն արդեն ինձ չէ հասցեագրված: Բերեմ Ղազախստանի օրինակը: 2002 թվականին, կենսաթոշակային ռեֆորմի ընթացքում Ղազախստանի ֆինանսական շուկայում հայտվեցին առաջին ինստիտուցիոնալ ներդրողները, որոնք, համաձայն ներդրումային նորմատիվի, պարտավոր էին իրեն խնայողությունների մի մասը ներդնել արժեթղթերում: Այդ ժամանակ նրանք նույնպես չունեին իրացվելի բաժնետոմսեր ու պարտատոմսեր, սակայն դրանք առաջացան, ընդ որում, գործնականում, ակնթարթերեն: 2008 թվականին Հայաստանի կապիտալի շուկա եկավ NASDAQ OMX-ը, երբ շուկայում չկային կենսաթոշակային հիմնադրամներ և չեր փոխվել ապահովագրական ընկերությունների ներդրումային նորմատիվը: Սակայն, կորպորատիվ պարտատոմսերի շուկան սկսեց զարգանալ: Ընդ որում, էմիտենտների կողմից կորպորատիվ փոխառությունների շուկա դուրս գալը երբեք էլ թելադրված չէր այդ էմիտենտների մոտ ֆինանսական միջոցների բացակայությունով: Նրանք բոլորն էլ ֆինանսապես ապահով էին: Ծանոթացեք էմիտենտների ցուցակի հետ և ինքներդ կհասկանաք: Իրականում, բոլոր ընկերություններն էլ իրենց համար պատմություն էին ստեղծում, տնտղում շուկան և իրականորեն պատրաստվում IPO-ի, քանի որ արտասահմանյան ներդրողների կողմից կար պահանջարկ: Խփեց ֆինանսական ճգնաժամը, բնական է, գնացին նաև արտասահմանյան ներդրողները, «սառեցվեցին» IPO գծով բոլոր նախագծերը: բրոքերներն ու բանկերը սկսեցին բնակչությանն ակտիվորեն առաջարկել Ինտերնետ-թրեյդինգի ծառայություններ` միջազգային` ամերիկյան, ռուսական և այլն ֆոնդային շուկաներ դուրս գալու հնարավորությամբ: Դրանով նրանք դարձան փոստատարներ, քանի որ համագործակցության մեջ են մտնում արտասահմանյան բրոքերական ընկերությունների հետ և նրանց միջոցով իրենց հաճախորդների համար ձեռք բերում արտասահմանյան արժեթղթեր: Ինչու նրանք պետք է իրենց փողն ու ժամանակը վատնեն նոր գործիք ստեղծելու վրա, երբ նրանք բավականին հաջողությամբ աշխատում են արդեն ձևավորված իրացվելի գործիքների հետ:
Ես լավ եմ հասկանում նաև բրոքերներին, որոնք ցանկանում են փող աշխատել, ինչպես նաև ապահովագրողներին, որոնք նույնպես գերադասում են իրենց պահուստները ներդնել իրացվելի և բարձր եկամտաբերություն ունեցող գործիքներում: Սակայն, մի՞թե մենք ինստիտուցիոնալ ներդրողին նրա համար ենք ստեղծել, որպեսզի նա ֆինանսավորի արտասահմանյան երկրների տնտեսությունները: Իսկ ո՞վ պետք է աշխատի հանուն մեր տնտեսության զարգացման, եթե ոչ` մեր ինստիտուցիոնալ ներդրողները:
Իսկ ինչ է, ապահովագրական ընկերություններն իրե՞նք պետք է ինչ-որ լրացումներ կատարեն իրենց իսկ նորմատիվներում:
Նման լուծումները քննարկվում են, որպես կանոն, շահագրգիռ բոլոր կողմերի մասնակցությամբ:
Եթե ինստիտուցիոնալ ներդրողն իր խնայողությունների մի մասը գերադասում է ներդնել արտասահմանյան շուկաներում, դրանով նա գերադասում է աճակցել այդ պետության տնտեսությանը: Շատերը պնդում են, որ դա ներքին տնտեսության համար ունի նաև իր դրական կողմերը: Շատ լավ, այդ դեպքում Հայաստանի ինչի՞ն է օպետք կապիտալի շուկան: Երկրի ինչի՞ն է պետք ֆոնդային բորսան, ինչի՞ համար է Կենտրոնական դեպոզիտարիան: Թող մեր երկրի բնակչության միջոցների հաշվին զարգանան ԱՄՆ, Եվրոպայի ու Ռուսաստանի տնտեսությունները: Ես արդեն չեմ խոսում այն մասին, որ, ներդնելով արտասահմանյան ընկերությունների արժեթղթերում, մենք կարող ենք անուղղակիորեն ֆինանսավորել կամ օգնել մեր անմիջական հարևան-պետությունների տնտեսությունների զարգացմանը:
Ես նորից եմ դիմում ապահովագրական ընկերություններին, ներդրումային նորմատիվը արժեթղթերի օգտին փոխելու ուղղությամբ լրացումներ կատարելու առաջարկությամբ: Եթե A լիստինգում չկան արժեթղթեր, ապա պահուստների` արժեթղթերի ներդրումների համար նախատեսված մասը կարող եք ներդնել այլընտրանքային գործիքներում: Այդ իրավունքը Ձեզնից ոչ ոք չի խլում: Իսկ եթե Դուք դեմ եք նորմատիվային այդ փոփոխություններին, ապա ֆինանսավորեք արտասահմանյան երկրների տնտեսությունները: Այսօր հատկապես Ձեզնից է կախված, այդ նորմատիվի փոփոխության հնարավորությունը: Հակառակ դեպքում, Հայաստանի լավագույն էմիտենտները կսկսեն փնտրել լիստինգն արտասահմանում անցնելու հնարավորություններ:
Իսկ այդ մասին այսօր իրակա՞ն է խոսելը:
Որպեսզի երկրի տնտեսությունհ զարգանա, պետք է զարգանա բիզնեսը: Բիզնեսի զարգացումն էլ, իր հերթին, որոշակի ներդրումներ է պահանջում: Եթե երկրի ներսում բիզնեսը չի կարողանում գտնել այդ միջոցները, ապա ստիպված ես լինում օգնել նրան, որպեսզի այդ միջոցները գտնվեն արտասահմանում: Սակայն մի մոռացեք, որ վերջին հաշվով բիզնեսը ֆինանսավորվում է արտասահմանյան կապիտալի հաշվին և քո տնտեսությունը կախման մեջ է ընկնում արտասահմանյան կապիտալից: Իսկ գլոբալ շուկայի այն տենդենցները, ինչպիսին ֆինանսա-տնտեսական ճգնաժամն է, կարող են լրջորեն ցնցել ողջ տնտեսությունը: Ինչպե՞ս ֆինանսական ճգնաժամն առաջացավ Ռուսաստանում: Առաջին հերթին երկրից կապիտալի լուրջ արտահոսքի հետևանքով: Եվ եթե ռուսական կառավարությունը չնախատեսեր ստաբիլիզացիոն ֆոնդի ստեղծումը, դժվար չէ կռահել, թե ինչ տեղի կունենար այդ երկրում:
Ապահովագրական պահուստների ինչպիսի ծավալներ կարող են ապահովագրողները ձևավորել միայն ԱՊՊԱ շրջանակներում:
Մոտավորապես 10-12 մլրդ.դրամ: Եթե այդ ակտիվների ընդհանուր ծավալի գոնե 30%-ը կամ 12 մլն.դոլարն ուղղվի արժեթղթերի շուկային, բնական է, որ բիզնեսն իսկույն կարձագանքի այդ հնարավորությանը, մանավանդ այն պայմաններում, երբ նման լուրջ ծավալների համար ֆինանսավորման այլընտրանքային աղբյուրներ մեր երկրում չկան:
Կարգավորման ինչպիսի՞ քաղաքականություն է անհրաժեշտ իրականացնել այսօր արժեթղթերի շուկայում: Ի՞նչն ավելի արդյունավետ կզարգացնի շուկան` ինքնահոսի թողնելը, թե՞, այնուամենայնիվ, այն պետք է դնել կոշտ շրջանակների մեջ, ինչն արվեց բանկերի հետ:
Այն փուլում, երբ ես բրոքերական գործունեություն էի իրականացնում, հանդիսանում էի «բաց» զարգացման կոմնակիցը:
Բայց այն ժամանակ շուկան վատ չէր աշխատում, կային լուրջ ծավալներ, ներդրումային գործիքներ:
Այո, բայց ոչ ոք չի նշում, թե այն տարիներին քանի մարդ խաբվեց: Այն ժամանակ բաժնետոմսերը նրանցից գնվում էին «ջրի գնոցով»: Շատերն անգամ ընկերություններ էին բացում, խաբեբայության ճանապարհով ամբողջ գործարաններ էին գնում: Արդյունքում` ստացանք մեր կապիտալի շուկայի ամենագլխավոր մասնակցի` բնակչության անվստահությունը: Հետևաբար, չնայած որ ես էլ ինչ-որ ժամանակ ազատ զարգացման կողմնակիցն եմ եղել, ապա այսօր, ավելի շուտ, հանդիսանում եմ կոշտ կարգավորման կողմնակից, չնայած հասկանւմ եմ, որ նման կարգավորումն էապես կդանդաղեցնի շուկայի զարգացումը: Բացի այդ, մեր բրոքերները պատրաստ չեն այդ կարգավորմանը: Եվ վերջապես, ամերիկացիները 200 երկար տարիներ են ծախսել նման կարգավորմանը հասնելու համար: Հուսով եմ, որ մի քանի տարուց ամեն ինչ կփոխվի դեպի լավը, իսկ դա հիմնականում կախված է ինստիտուցիոնալ ներդրողների ցանկությունից: Մենք ուրիշ այլընտրանք այլևս չունենք:
Եթե ինստիտուցիոնալ ներդրողների` ապահովագրողների, իսկ հետագայում նաև կենսաթոշակային հիմնադրամների կառավարչի, նորմատիվային բազայում չկատարվեն նշված փոփոխությունները, որոնցից էլ կախված է ֆոնդային բորսայի գոյությունը, ապա ի՞նչ կձեռնարկի բորսան:
Բրսան կշարունակի ֆինանսական այն հատվածների սպասարկումը, որոնք շահութաբեր են: Կորպերատիվ պարտատոմսերի, բաժնետոմսերի կամ այլ գործիքների նկատմամբ կլինի պահանջարկ, կսպասարկենք այդ գործիքները, չի լինի այդ պահանջարկը, չի էլ լինի այդ գործիքի համար հարթակը: Ինչո՞ւ պետք է հրապարակների աշխատանքների համար բորսան կատարի ծախսեր, երբ ամբողջ օրը գործարքներ չեն իրականացվում: Ինչո՞ւ, արդեն 10 տարի է, որ Բորսան կարգապահորեն բացում է սակարկությունների սեսիան: Որպեսզի նրան չմեղադրեն աշխատել չուզենալու կան չկարողանալու մեջ, իսկ դրա փոխարեն ի՞նչ է ստանում Բորսան` այդ նույն ինստիտուցիոնալ ներդրողների անտարբերությունը: Ես այլևս ավելացնելու բան չունեմ:
Բաբայան Էլիտա
|
Փորձագետ. Երբ վստահություն չկա մասնավոր և պետական հատվածների միջև, ցավոք, ճիշտ լուծումների մասին խոսելու հարկ էլ չկա
Սարգիս Խաչատրյան. Մեր գործունեությունն ուղղված է լինելու հաճախորդների փորձառության բարելավմանը
Բիզնեսի թվայնացման հիմնախնդիրը, ո՞ր հանգրվանում է Հայաստանը
Երևանը փորձում է անգլոսաքսոնական շեֆերին ցույց տալ Իրանի հետ տնտեսական համագործակցությունն էապես կրճատելու իր պատրաստակամությունը. Քաղաքագետ
"Նաիրի Ինշուրանս" ապահովագրական ընկերությունը հանդես է եկել "ԷՖԵՍ" ԱԸ անհիմն ինքնագովազդի դեմ
Գևորգ Մանթաշյան. Բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նախարարությունը հետևողական աշխատանք է տանում Հայաստանում ստարտափների կայացման ուղղությամբ
Bank of Georgia-ն հայտարարել է 303.6 մլն դոլարով "Ամերիաբանկի" ձեռք բերման շուրջ նախնական համաձայնության մասին