Երեթշաբթի, 3 Ապրիլի 2012 18:02
Ցանկացած քարտ պետք է աշխատի ու բերի եկամուտ
ԱրմԻնֆո. Armenian Card (ArCa) Ազգային վճարային համակարգի տնօրեն Իշխան Մխիթարյանի հարցազրույցը ԱրմԻնֆո գործակալությունը
Պլաստիկ քարտերը լայն կիրառում են ստացել բազմաթիվ, հատկապես զարգացած երկրներում: Այնտեղ դրանց սովորել են վաղուց, դրանք հեշտ հասկանալի են օգտագործողին, անվտանգ են ու անգամ օգնում են տնտեսել միջոցները: Քարտերը շատերի համար դարձել են անփոխարինելի և անգամ առօրյա մի <գործիք>: Սակայն, մեր քաղաքացիների զգալի մասը շփոթության մեջ է ընկնում <սև եզրագծով> այդ փոքր պլաստիկի կտորից: Իսկ այդ պլաստիկը նրանց համար հաճախ ծառայում է որպես գործիք, որի օգնությամբ ընդամենը կանխիկացնում են աշխատավարձը, և ոչ ավելին: Դա լա՞վ է թե վա՞տ: Քարտային բիզնեսի փորձագետները դա ավելի շուտ համարում են դրական, քան բացասական միտում: ArCa Ազգային վճարային համակարգի տնօրենի համոզմամբ <աշխատավարձային նախագծերը> հասարակ մարդուն գոնե բանկ են <տանում>: Իսկ բանկերը, գտնում է նա, պետք է լավ հաճախորդին ջանասիրաբար պահեն, նրա <աշխատավարձային> քարտը վերածելով բանկային ծառայությունների լայն տեսականու <մուտքի անցաթուղթ>: ԱրմԻնֆո գործակալության հետ հարցազրույցում Ի.Մխիթարյանը պատմում է քարտային բիզնեսի պրոբլեմների, ինչպես նաև ազգային վճարային համակարգի կողմից նոր ծրագրային ապահովման համակարգի ներդրման մասին:
Պրն. Մխիթարյան, այս տարվա ամռանը ArCa պատրաստվում է գործարկել ծրագրային նոր ապահովումը: Ինչո՞վ այն կտարբերվի գործող ծրագրից: Մասնավորապես, ինչպիսի՞ առավելություններ կունենա էլեկտրոնային քարտային վճարների նոր համակարգը, և ինչպիսի՞ հնարավորութոյւններ այն կբացի ազգային համակարգի անդամների համար:
Ձեր հարցին պատասխանեմ հետևյալ կերպ` կետից մինչև կետը կարելի է հասնել ինչպես խորհրդային ավտոմեքենայով, այնպես էլ <600> մակնիշի մերսեդեսով: Երկու դեպքում էլ տվյալ տարածությունը հաղթահարելու խնդիրը բավականաչափ հաջողությամբ կիրականացվի, սակայն, կոմֆորտի, անվտանգության մակարդակը, ինչպես նաև արագությունները զգալիորեն կտարբերվեն միմյանցից: Նույնը կարելի է ասել քարտային վճարների նոր համակագի մասին:
Կցանկանայի նշել, որ ArCa պրոցեսինգային կենտրոնի ներկային համակարգը գործարկվել է 11 տարի առաջ: Այդ ընթացքում տեղի ունեցած տեխնիկական և տեխնոլոգիական առաջընթացի պայմաններում այն, իհարկե, թե տեխնիկապես, և թե բարոյապես հնացել է ու չի համապատասխանում ժամանակակից բիզնեսի պահանջներին: Հետևաբար, դեռ 2 տարի առաջ Armenian Card-ն սկսեց քարտային վճարների նոր համակարգին անցնելու ուղղությամբ գործընթացները:
Ներդրման ո՞ր փուլում է գտնվում նոր ծրագրային ապահովման համակարգը, և ե՞րբ այն կգործարկվի:
Շինարարության մեջ գոյություն ունի <թաքնված աշխատանքներ> հասկացութոյւնը: Դրանք բոլոր այն աշխատանքներն են, որոնք իրենց յուրահատկության պատճառով տեսանելի չեն, սակայն դրանց որակից է հաճախ կախված նորակառույցի հետագա ճակատագիրը: Դրանց թվում կարելի է դասել, օրինակ, հողային աշխատանքները, հիմքի նախապատրաստման և ամրապնդման աշխատանքները և այլն: Հատկապես նման <թաքնված աշխատանքներն> են, որ ներկայումս կատարվում են մեր մասնագետների կողմից: Իրականում, նոր համակարգի ներդրման ուղղությամբ մեծ աշխատանք է կատարվել` ընտրվել են ծրագրային ապահովման մատակարարները, համաձայնեցվել են համակարգի նկատմամբ ֆունկցիոնալ պահանջերը, որոնց հիման վրա կատարվում է ծրագրի <քաստոմիզացիան>: Նոր համակարգի համար տեղադրվել են նոր սերվերներ, խորությամբ արդիականացվել է անխափան էլեկտրամատակարարման համակարգը և սերվերային սենյակների մթնոլորտը: Մեր պրոցեսինգի կողմից սպասարկվող միջազգային վճարային համակարգերի կողմից իրականացվում են ծրագրային ապահովման նոր համակարգի սերթիֆիկացման հետ կապված աշխատանքներ: Դրանք են, մասնավորապես, MasterCard-ը, VISA-ն, American Expressը, ինչպ ես նաև Diners Club-ը: Կատարվում են բանկոմատների և POS-թերմինալների թեստային միացումները պրոցեսինգային նոր կենտրոնի ծրագրային ապահովման համակարգին: Ներկայումս ընթանում են բանկային ավտոմատացված համակարգերի ծրագրային ապահովման մշակողների հետ աշխատանքները, քանի որ մեր պրոցեսինգային կենտրոնում տեղադրված համակարգը կհամագործակցի նաև ներբանկային համակարգերի հետ:
Կուզենային նշել, որ գործնականում մենք աշխատում ենք Հայաստանի բոլոր բանկերի հետ, որոնք ունեն քարտային ծրագրեր (բացի ProCredit Bank-ից): Դրանցից 17-ն ամբողջովին պրոցեսինգավորվում է մեր կենտրոնում: Գործնականում Հայաստանի բոլոր բանկերը այս կամ այն առումով հանդիսանում են ArCa ազգային վճարային համակարգի անդամ: Միայն երկու բանկ` ՎՏԲ-Հայաստան Բանկը և Առէկսիմբանկ-Գազպրոմբանկի Խումբը, աշխատում են իրենց սեփական պրոցեսինգային պլատֆորմի վրա:
Ինչ վերաբերվում է նոր համակարգին, ապա նոր պլատֆորմին նախատեսում ենք անցնել այս տարվա ամռան ավարտին:
Այնուամենայնիվ, արդեն երկու բանկ` Յունիբանկը և Հայբիզնեսբանկը, հայտարարել են սեփական պրոցեսինգային կենտրոնների գործարկման մասին: Դա, հավանաբար, արդեն դառնում է տենդենց: Ինչո՞վ է այն վնասակար ArCa-ի համար:
Յունիբանկը տեղադրել է պրոցեսինգային կենտրոն, բայց ներկա պահին նրա գործարքները շարունակում են իրականացվել մեր պրոցեսինգային կենտրոնով: Իսկ Հայբիզնեսբանկը միայն հայտարարեց սեփական պրոցեսինգային կենտրոնի ներդրման աշխատանքների մեկնարկի մասին: Այն երևույթը, որ որոշ բանկեր որոշել են զարգացնել իրենց սեփական պրոցեսինգային կենտրոնները, ես հակված չեմ դիտարկել որպես տենդենց: Չեմ ցանկանում մեկնաբանել այդ որոշումների արդյունավետությունն ու տնտեսական նպատակահարմարությունը, քանի որ համապատասխան հաշվարկները և կանխատեսումները բանկերն իրենք, հավանաբար, արդեն արել են: Միայն կասեմ, որ պրոցեսինգային բիզնեսը մասշտաբի վառ արտահայտված գործունեության տեսակ է: Ընդ որում, այստեղ կարևոր դեր են խաղում ոչ այնքան քարտերի, բանկոմատների կամ թերմինալների քանակը, որքան գործառնությունների քանակը: Կարևոր նշանակություն ունի կառուցվածքը, արդեն սեփական պրոցեսինգին միացված համակարգի ընդլայնումը, ինչպես նաև այլ ասպեկտներ, որոնց վրա այժմ կարիք չկա կանգ առնել:
Ինչ վերաբերվում է հետևանքներին, ապա կուզենայի նշել, որ պրոցեսինգային կենտրոն հանդիսանալուց բացի ArCa-ն նաև ազգային վճարային համակարգ է, որի հիման վրա ներդրվել է բազմաթիվ քարտային պրոդուկտներ: Սա լուրջ ձեռքբերում է, ինչը գոյություն ունի ոչ բոլոր երկրներում: Մենք կաշխատենք բանկերի և սպառողների համար նոր պրոդուկտների ստեղծման ուղղությամբ, հատկապես ազգային ArCa վճարային համակարգի բազայի վրա:
Կուզենայի վերադառնալ ծրագրային նոր ապահովման առավելության վերաբերյալ հարցին: Հատկապես ի՞նչ կարող եք առաջարկել բանկերին նոր ծրագրային ապահովման ներդրումից հետո:
Շատ բան: Առաջին հերթին բանկերի հետ համագործակցության նոր մակարդակ, տվյալների բազայի ավելի արդյունավետ կառավարում, համակարգի կիրառման նոր, ավելի լայն հնարավորություններ, այդ թվում նաև վիրտուալ միջավայրում, ընդլայնված ֆունկցիոնալ: Նոր ծրագրային ապահովման գործարկումից հետո քարտատերերը կնկատեն ծառայության տարբերությունը: Նոր համակարգի հիմնական առավելությունը կայանումէ նրանում, յուրաքանչյուր բանկ, համակարգի շրջանակներում կլինի ազատ, մասնավորապես, իր <քարտային> գաղափարների հարցում:
Այսինքն, չի՞ լինելու միասնական սահմանափակող ինտերֆեյսը, և նոր բազան բանկերին հնարավորություն կտա քարտապանների համար մշակել իրենց նոր, յուրահատուկ առաջարկնե՞րը:
Իհարկե: Բայց, նախագծերի յուրահատկությունն այնքան էլ կախված չէ ծրագրային ապահովումից: Իսկ եթե ավելի ճիշտ, ապա յուրահատուկը պետք է լինեն գաղափարները, իսկ ծրագրային ապահովումը պետք է լինի բավականաչափ ճկուն, որպեսզի կյանքի կոչի այդ յուրահատուկ գաղափարները: Նոր պլատֆորմն այդ առումով կլինի բավականաչափ ճկուն:
Եվ Ձեր կարծիքով, որքանո՞վ են յուրահատուկ մեր բանկերը, ինչպե՞ս եք գնահատում նրանց ինովացիոն լուծումները քարտային բիզնեսում:
Այն բանկերը, որոնք ակտիվորեն ներգրաված են քարտային բիզնեսում, բավականաչափ կրեատիվ են, իսկ ինովացիոն առումով` օպերատիվ: Իսկ այս հատվածում ավելի քիչ ակտիվ բանկերը, բնական է, որ այնքան էլ յուրահատուկ չեն:
Պատմեք ինտերնետ-վճարների նոր տեխնոլոգիայի մասին: Ինչպե՞ս են գործերն այդ հատվածում:
Կա ինտերնետ-վճարների 3-D Secure տեխնոլոգիա, որը վիրտուալ վճարների անվտանգության նպատակով մշակվել է միջազգային վճարային համակարգերի կողմից: Այդ տեխնոլոգիայի էությունը կայանում է նրանում, որ այն նախատեսում է թողարկող բանկի մասնակցությունը գնումների գործընթացին: 3-D Secure համակարգով գնումների դիմաց վճարելիս պարտադիր կերպով տեղի է ունենում քարտատիրոջ նույնականացում: Այսինքն, վաճառողը հաճախորդից հարցնում է քարտի ռեկվիզիտները, որից հետո այդ տեղեկությունը և վճարման գումարը փոխանցում է համապատասխան վճարային համակարգին: Վերջինս էլ իր հերթին տեղեկությունը փոխանցում է քարտը թողարկող-բանկին, որն էլ, ի պատասխան, լրացուիչ տեղեկություն է տրամադրում լրացուցիչ ստուգման եղանակի վերաբերյալ, ընդ որում` թողարկող-բանկի պաշտպանված կայքի հասցեի տեսքով: Ինտերնետ-խանութի ծրագրային ապահովումը web-браузер-ի առանձին պատուհանում հաճախորդի համար բացում է այդ կայքը: Գնորդի նույնականացման համար պահանջվում է մուտքի ծածկագիր, որը գիտե միայն քարտատերը: Ընդ որում, թողարկող բանկի և հաճախոդի միջև հաստատվում է անվտանգ կապուղի, որը հասանելի չէ ոչ վաճառողին, և ոչ էլ Ինտերնետում գտնվող ինչ-որ մեկի: Թողարկող բանկն ստուգում է քարտատիրոջը և ստանում տրանսակցիայի համաձայնությունը: Եվ միայն դրանի հետո տրանսակցիան դառնում է լիազորված, իսկ այդ մասին տեղեկութոյւնն ուղարկվում է վաճառողի կայքին: Այսպիսով, քարտի մեկ համարը դեռ բավարար չէ վճարումներ իրականացնելու համար:
Ներկայիդ պլատֆորմի վրա գործող ֆունկցիոնալը նոր համակարգ տեղափոխելուց հետո կսկսենք ֆունկցիոնալի և մոդուլի ներդրման աշխատանքները, որոնք կապահովեն վերոնշյալ տեխնոլոգիաների աջակցությունը:
Ինչ վերաբերվում է Հայստանի ինտերնետ շուկայում տիրող իրավիճակին, ապա այդ հատվածն ամիս առ ամսի աճում է: Միայն 2011 թվականի դեկտեմբերին ինտերնետով իրականացվել է 1.192 մլրդ.դրամ ծավալով մոտ 61 հազ.տրանսակցիա, որից 550 մլն.դրամի 7 հազ.տրանսակցիաները կազմել են քարտից քարտ փոխանցումները: Բանկոմատների միջոցով վճարումների համակարգը մենք ներդրեցինք անցյալ տարվա օգոստոսին, և արդեն տրանսակցաների ամսական միջին ծավալը չի իջնում 400 մլն.դրամից: Հաշվի առնելով ընթացիկ դինամիկան, 2012 թվականի ավարտին ինտերնետ-վճարումների ծավալները Հայստանում կարող է կրկնապատկվել:
Դուք ասացիք, որ քարտային բիզնեսի որակը բնութագրվում է այնպիսի ցուցանիշով, ինչպիսին քարտերով իրականացված գործարքների քանակն է, կամ տրանսակցիայի միջին ծավալը: Եթե հենվենք այդ ցուցանիշների վերլուծության վրա, ապա ինչպիսի՞ եզրակացությունների կարելի է հանգել:
Կրկին անգամ ասեմ, որ բանկից բանկ` այդ ցուցանիշները զգալիորեն տարբերվում են: Կան բանկեր, որոնց մոտ քարտերի քանակն ավելի մեծ է, իսկ տրանսակցիաների ծավալները շատ փոքր, կամ` հակառակը: Կան բանկեր, որոնց մոտ այս ցուցանիշները համամասնական են: Օրինակ, կան բանկեր, որոնք ունեն քարատերի համեմատաբար համեստ քանակ (մոտ 28 հազար), իսկ այն բանկերի համեմատ, որոնց քարտերի քանակը մտենում է 100 հազարին, ապահովում են ավելի քան կրկնակի ծավալներ: Հետևաբար կարևոր չէ, թե որքան քարտ ունես, կարևոր չէ նաև, թե քանի բանկոմատ կամ POS-թերմինալ ես տեղադրել, կարևորն այն է, որ այդ ամենն աշխատի: Իսկ որոշ բանկերի անհրաժեշտ է իրենց ներկայությունն ունենալ նաև այս հատվածում, նրանց համար շատ կարևոր է, որպեսզի իրենց հաճախորդներն ունենան իրենց լոգոտիպով քարտեր:
Որքա՞ն է ոչ ակտիվ քարտերի քանակը թողարկված քարտերի ընդհանուր ծավալներում:
Նախ սահմանենք, թե ինչ է ակտիվ և ինչ է ոչ ակտիվ քարտը: Մեր համակարգի կողմից սահմանված հասկացությունների շրջանակներում ակտիվ է համարվում այն քարտը, որով կարելի է կատարել գործարքներ: 2011 թվականին դրանց քանակը հասավ 764568-ի, 2010 թվականի համեմատ աճելով 33.9%: Մարտի 1-ի դրությամբ համակարգում արդեն կար 798348 ակտիվ քարտ: 2011 թվականին թողարակված քարտերի քանակը կազմել է 315163: Մենք ունենք նաև քարտի մեկ այլ սահմանում` որով իրականացվել են տրանսակցիաներ: Նախորդ տարի նման քարտերի բաժինը ակտիվ քարտերի ընդհանուր ծավալներում կազմել է մոտ 66%, մեկ տարոմ աճելով 24.7%:
Ի դեպ, կիսվեմ նաև վիճակագրոթյամբ, այն մասին, թե որքանով են ակտիվ ArCa քարտերը: Նրանք ամենաակտիվ քարտերն են շուկայում գործող քարտերի շրջանում: Թողարկված ArCa քարտերի մեջ ավելի քան 72% են կազմում իրական աշխատող քարտերը: Այս ցուցանիշը միջազգային քարտերի մոտ տատանվում է 60-62%-ի սահմաններում:
Ըստ մեր տեղեկութոյւնների, թողարկված տեղական քարտերի կազմում 80% են կազմում <աշխատավարձային> և <կենսաթոշակային> քարտերը: Նրանց միջոցով մենք դեռևս կանխիկացնում ենք մեր աշխատավարձերը, և ոչ ավելին: POS-թերմինալները շատ քաղաքացիների համար դեռ խորթ հասկացություն են: Ինչո՞ւ է դա տեղի ունենում, արդյո՞ք դա բացթողում է բանկերի կողմից:
Մի փոքր պատմական ակնարկ: <Աշխատավարձային քարտ> հասկացությունը հայտնվել է 90-ականների, Ռուսաստանում: Ինչու հայտնվեցին այդ քարտերը: Այդ ժամանակ քչերն էին շփվում բանկերի հետ, և քչերն ունեին բանկային հաշիվներ, իսկ քարտերը դարձան այն գործիքը, որի օգնությամբ հասարակ քաղաքացիներն ունեցան բանկային հաշիվներ: Վատ է, որ բազմաթիվ քաղաքացիներ, այնուամենայնիվ, աշխատավարձի կանխիկացումից հեռու չեն գնում: Իսկ սովորական աշխատավարձային քարտն այդպես էլ շատերի կողմից մնաց որպես բանկոմատից աշխատավարձ ստանալու գործիք: Ես չեմ կարող դրանում մեղադրել բանկերին, քանի որ աշխատավարձային նախագծերի ներդրման միջոցով նրանք ներգրավում են նոր հաճախորդների: Այլ բան է, որ հարկավոր է մշտապես <մշակել> այդ հաճախորդներին, նրանց հետ անցկացնելով տեղեկատվական աշխատանքներ:
Դուք դա նորմալ ե՞ք համարում, որ թողարկված քարտերի ընդհանուր կազմում աշխատավարձային քարտերի քանակը դեռևս շատ մեծ է:
Քարտային բիզբեսի տեսանկյունից գլխավորն այն է, որպեսզի քարտն աշխատի, և որքան շատ է այն աշխատում, այնքան շատ եկամուտ է բերում բանկին, ու կարևոր չէ, թե այն աշխատավարձային է, թե վարկային: Ես տանում եմ այն մտքին, որ աշխատավարձային նախագծերն ավելի շուտ լավ են, քան վատ: Վատն այն է, որ հաճախորդների հետ չի իրականացվում տեղեկատվական ակտիվ աշխատանք, այն մասին, թե էլ ինչ նպատակներով կարելի է օգտագործել աշխատավարձային քարտը:
Պրն.Մխիթարյան, ըստ մեր գործակալության` <Հայստանի բանկերը քարտային բիզնեսում> Տեղեկագրի, միջազգային քարտերի աճի տեմպերը գերակշռում են տեղական քարտերի աճի տեմպերին: Սա առաջնային աղբյուրներից ստացված տեղեկություն է:
Մեր վերլուծությունն ավելի շուտ հակառակ միտումն է պնդում: Օրինակ, փետրվարին ազգային վճարային համակարգի միջոցով թողարկվել է 14747 քարտ: Նույն ամսում թողարկվել է 6961 Visa և 9928 MasterCard: Հունվարին քանակական ցուցանիշները փոփոխվել են հետևյալ կերպ, համապատասխանաբար կազմելով` 9243 քարտ, 5312 քարտ և 7513 քարտ: Ինչպես տեսնում եք, տեղական քարտերի աճի տեմպերը չեն զիջում միջազգային քարտերի աճի տեմպերին, իսկ տեղական քարտերի քանակը շրջանառության մեջ ավելի շատ է, քան միջազգային բոլոր քարտերը միասին վերցրած: Համաձայն եմ, որ որոշ բանկեր այժմ դառնում են որոշ միջազգային համակարգերի անդամ, և որոշակի ցուցանիշներ ապահովելու համար թողարկում են մեծ քանակությամբ միջազգային քարտեր: Բայց անգամ նման պարագայում այդ քարտերի աճի տեմպերը, ըստ մեր տվյալների, չեն գերակշռում տեղական քարտերի աճի տեմպերին:
Աստված նրանց հետ, եկեք չվիճենք: Լավ է, որ տվյալ պրոբլեմի շուրջ գոյություն ունի երկու տեսակետ: Եվ վերջին հարցը, ՀՀ Ազգային Ժողովը չընդունեց կանխիկ շրջանառության սահմանափակման մասին օրինագիծը: Ի՞նչ եք կարծում, ինչի՞ց զրկվեց շուկան ԱԺ կողմից կառավարության նախաձեռնությունը մերժելու հետևանքով:
Կարծում եմ, որ իրականում դա ընդամենը ժամանակավոր կորուստ է: Կանխիկ շրջանառության սահմանափակումն իր մեջ ոչ մի վատ բան չի թաքցնում: Օրինագիծը, իրոք, շատ կարևոր է և ուղղված է, որպեսզի ստվերից դուրս բերվի այն, ինչը գտնվում է ստվերում: Օրինագծում չկան փոքր և միջին բիզնեսի նկատմամբ <դրակոնային> միջոցներ կամ խիստ մոտեցումներ, կա միայն մեկ նպատակ` կրճատել ստվերային շրջանառությունը:
Էլիտա Բաբայան
ԱՎԵԼԱՑՆԵԼ ՄԵԿՆԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ
Փորձագետ. Երբ վստահություն չկա մասնավոր և պետական հատվածների միջև, ցավոք, ճիշտ լուծումների մասին խոսելու հարկ էլ չկա
Սարգիս Խաչատրյան. Մեր գործունեությունն ուղղված է լինելու հաճախորդների փորձառության բարելավմանը
Բիզնեսի թվայնացման հիմնախնդիրը, ո՞ր հանգրվանում է Հայաստանը
Երևանը փորձում է անգլոսաքսոնական շեֆերին ցույց տալ Իրանի հետ տնտեսական համագործակցությունն էապես կրճատելու իր պատրաստակամությունը. Քաղաքագետ
"Նաիրի Ինշուրանս" ապահովագրական ընկերությունը հանդես է եկել "ԷՖԵՍ" ԱԸ անհիմն ինքնագովազդի դեմ
Գևորգ Մանթաշյան. Բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նախարարությունը հետևողական աշխատանք է տանում Հայաստանում ստարտափների կայացման ուղղությամբ
Bank of Georgia-ն հայտարարել է 303.6 մլն դոլարով "Ամերիաբանկի" ձեռք բերման շուրջ նախնական համաձայնության մասին