Ուրբաթ, 6 Մայիսի 2016 17:13

Արմինֆո. Հայաստանի պետական պարտքը 2016 թվականի ապրիլի 1-ին հասավ 5.2 մլրդ.դոլարի, ինչն ավելի խորացրեց բնակչույթան մեկ շնչին ընկնեղ պարտքի բեռը, որն արդեն կազմում է ավելի քան 1.7 հազար դոլար`աճող արտաքին պարտքի և բարձր միգրացիայի պայմաններում: Միայն արտաքին պարտքի գծով, որը հասել է 4.4 մլրդ.դոլարի, բնակչության մեկ շնչին ընկնող պարտքի բեռը 2016-ի առաջին եռամսյակում 1.4 հազարից հասել է մինչև 1.5 հազար դոլար (2009-ին` 550 դոլար): Հաշվի առնելով միգրացիայի իրական չափերը, բնակչության մեկ շնչին ընկնող բեռն զգալիորեն ավելի մեծ է:

Արտաքին պարտքի ծածկույթի աստիճանը ոսկու-արտարժույթի պահուստների հաշվին 2016 թվականին կազմել է 41.1%, 2014-ի համեմատ աճելով 39.3%, բայց զիջելով 2013-ի ցուցանիշին 57.7%, քանի որ 2013-ին, ոսկու-արտարժույթի պահուստների 27.8% աճի պայմաններում (մինչև 2.3 մլրդ.դոլար), արտաքին պարտքի աճի տեմպերն ավելի համեստ էին (5%, մինչև 3.9 մլրդ.դոլար), որից հետո, 2014-ին, ոսկու-արտարժույթի պահուստների 34.8% անկման պայմաներում (մինչև 1.5 մլրդ.դոլար), արտաքին պարտքն աճեց 13.7% (մինչև 3.8 մլրդ.դոլար): 2015 թվականին պահուստները և արտաքին պարտքը ցուցադրեցին աճի դինամիկա, համապատասխանաբար կազմելով`20% և 19%: Ըստ փորձագետների կանխատեսումների, Հայաստանի արտաքին պարտքի աճը կշարունակվի նաև 2017 թվականին, որից հետո միայն, բարենպաստ միտումների պայմաններում, կարելի է ակնկալել նվազում:

Ըստ ՀՀ ֆինանսների նախարարության նախնական տվյալների, որոնք ԱրմԻնֆո գործակալությանն են տրամադրվել ՀՀ Ազգային վիակագրական ծառայությունից, 2016 թվականի ապրիլի 1-ի դրությամբ Հայաստանի պետական պարտքն աճել է 13%, միայն առաջին եռամսյակում` 2.3%: Դրա կառուցվածքում արտաքին պարտքը կազմել է 85%, իսկ մնացած 15%-ը կազմել է ներքին պարտքը: Արտաքին պարտքը տարեկան կտրվածքով աճել է 12.3%, 2016-ի առաջին եռամսյակում` 2.1% (2015-ին` 2.8%, իսկ 2014-ին`0.9% աճ), կազմելով 4.4 մլրդ.դոլար: Ներքին պետական պարտքը կազմել է 380.4 մլրդ.դրամ կամ 790.4 մլն.դոլար, տարեկան աճը`13.6%, իսկ միայն առաջին եռամսյակում` 3.8%:

Արտաքին պարտքի կառուցվածքում 89% կամ 3.9 մլրդ.դոլար է կազմել կառավարության մասնաբաժինը, իսկ մնացած 11%-ը կամ 487.9 մլն.դոլարը կազմել է ՀՀ Կենտրոնական բանկի մասնաբաժինը: Ընդ որում, կառավարության արտաքին պարտքը, որն ամեն ամիս աճում է, և որի աճի տեմպերը փետրվար-մարտին արագացել են` 0.5%-ից մինչև 1.4%, ընդհանուր առմամբ, 2016-ի առաջին եռամսյակում աճել է 2% (նախորդ տարվա 3.6% փոխարեն), միևնույն ժամանակ գրեթե նույն դինամիկան է դիտվել ՀՀ ԿԲ արտաքին պարտքի գծով, որը փետրվար-մարտին աճի տեմպերն արագացրել է` 0.5%-ից մինչև 1.7%, 2016-ի առաջին եռամսյակում ավելանալով`2.4% (նախորդ տարվա 3% անկման փոխարեն): Կառավարության արտաքին պարտքը տարեկան կտրվածքով աճել է 12.1%, իսկ ԿԲ պարտքը` 13.3%: Իսկ ներքին պարտքի կառուցվածքում գերակշռում են պետական պարտատոմսերը, որոնց մասնաբաժինը 2016-ի առաջին եռամսյակում 87%-ից աճել է մինչև 89% (բացարձակ արտահայտությամբ տարեկան աճը`18.1%, եռամսյակային աճը` 5.6%), որոնց հաջորդում են հայկական եվրաբոնդերը, 13%-ից նվազելով մինչև 11% (բացարձակ մեծության տարեկան աճը` 7.2%, եռամսյակի աճը` 12.4%), իսկ մնացած մասը կազմում են երաշխիքները (0.3%): Առևտրի վարկերը զրոյացվել են:

Ըստ ԱրմԻնֆո գործակալության վերլուծաբանների, տասնամյա վաղեմության դինամիկայում ոսկու-արտարժույթի պահուստները ծածկում էին արտաքին պարտքի մոտ 56%-ը:Բայց հետագայում պահուստները չեն ծածկել արտաքին պարտքի նույնիսկ կեսը, քանի որ վերջինս ամեն տարի ավելացել է, իսկ ոսկու-արտարժույթի պահուստները ցուցադրել են տարաբնույթ դինամիկա: Այսպես, 2007-ի այդ պահուստներն աճել են 54.5%, 2008-ին,ճգնաժամի պայմաններում, տեղի է ունեցել 17.6% անկում: 2009-ին, երբ տեղի ունեցավ ՀՀ դրամի կտրուկ արժեզրկումը (22%), արտաքին աղբյուրներից միջոցների ներգրավումը թույլ տվեց ոսկու-արտարժույթի պահուստներն ավելացնել 42.9%:

2010-ին ոսկու-արտարժույթի պահուստները կրճատվեցին 7%, 2011-ին աճեցին 3.5%, իսկ 2012-ին նվազեցին 7%: 2013 թվականին պահուստների էական համալրումով հաջողվեց այն ավելացնել 25.2%, որոնք 2014-ին կրկին կրճատվեցին`34.8%`ՀՀ դրամի կտրուկ արժեզրկման (հատկապես դեկտեմբերին) հետևանքով:

2015 թվականին 20%-ով հաջողվեց վերականգնել ոսկու-արտարժույթի պահուստների մի մասը, ինչը թույլ տվեց դրանցով ապահովել արտաքին պարտքի 41%-ի ծածկույթ (2014-ի 39%-ի փոխարեն): Հայաստանի արտաքին պարտքը 2015 թվականին աճել է 16%, իսկ ՀՆԱ աճը կազմել է 3%: Հայաստանի ընդանուր պետական պարտքի մասնաբաժինը ՀՆԱ կառուցվածքում 2015-ի վերջին կազմել է 48.8%, իսկ արտաքին պարտքինը` 41.5%: 2009-2013 թվականներին արտաքին պարտքի մասնաբաժինը Հայաստանի ՀՆԱ կառուցվածքում տատանվել է 35-38% սահմաններում, բացարձակ արտահայտությամբ աճելով 32%: Համեմատության համար հիշեցնենք, որ 2008-ին արտաքին պարտքի մասնաբաժինը ցածր էր 30%-ից, երբ ընդհանուր պարտքն աճել էր 21%, իսկ ՀՆԱ աճը ճգնաժամի հետևանքով 13.7%-ից դանդաղել էր մինչև 6.9%:

2016 թվականի առաջին եռամսյակում Հայաստանի բնակչության մեկ շնչին ընկնող պարտքի բեռն աճել է` 1.5 հազարից մինչև 1.7 հազար դոլար, ընդ որում, միայն արտաքին պարտքի գծով այդ ցուցանիշը 1.3 հազարից աճել է մինչև 1.5 հազար դոլար (2009-ին` 550 դոլար): Փորձագեները, հաշվի առնելով բարձր միգրացիան, գտնում են, որ Հայստանի բնակչության թվաքանակը զգալիորեն զիջում է պաշտոնական տվյալներին (2.994 մլն մարդ., 2015-ին` 2.999 մլն, 2014-ին`3.010 մլն մարդ, 2013-ին` 3.017 մլն.մարդ, 2012-ին`3,027 մլն.մարդ), հետևաբար, բնակչության մեկ շնչի հաշվով պարտքի բեռը շատ ավելի բարձր է:

Հիշեցնենք, որ 2016-ի հունվարի 1-ին Հայաստանի ընդհանուր պարտքը կազմել է 2.5 մլրդ դրամ, կամ 5,1 մլրդ.դոլար (2014-ին` 2.1 տրլն.դրամ, 2013-ին` 1,9 տրլն դրամ), որի կառուցվածքում արտաքին պարտքը կազմում է 2.1 տրլն դրամ, կամ 4.3 մլրդ,դոլար, իսկ ներքին պարտքը`368.4 մլրդ դրամկամ 761,5 մլն.դոլար: Ոսկու-արժույթի պահուստները 2015-ին կազմել են 1,8 մլրդ.դոլար, 2014-ի 1,5 մլրդ.դոլարի համեմատ: Ոսկու-արտարժույթի պահուստները 2013-ին աճել են 27.8%, 2014-ին նվազել են 34.8%, իսկ 2015-ին կրկին աճել են 20%: