Արմինֆո. Խորհրդատվական ծառայությունների տրամադրման և մատչելի գներով պարարտանյութերի և դիզելային վառելիքի ձեռք բերման կառավարության ծրագրերն արդյունավետ չեն: Դեկտեմբերի 21-ին այդ մասին հայտարարյել է Տնտեսական զարգացման և հետազոտությունների կենտրոնի ներկայացուցիչ Կարինե Հարությունյանը` ամփոփելով «Գյուղական խորհրդատվական ծառայություններ» և «Պետական աջակցության գյուղատնտեսական հողօգտագործողներին. մատչելի գներով պարարտանյութերի և դիզելային վառելիքի ձեռք բերում» բյուջետային ծրագրերի` «Օքսֆամ» Հայաստանի գրասենյակի հետ համատեղ անցկացված անկախ գնահատման արդյունքները:
Նա, մասնավորապես, նշել է, որ երկու ծրագրերն էլ արդյունավետ չեն` հասարակության ներգրավման, ինչպես նաև ծախսերի տեսանկյունից: Մասնավորապես, Հարությունյանը հավելել է, որ գյուղացիները կարող են պետության կողմից սուբսիդավորված պարարտանյութ ստանալ ավելի մատչելի գներով, եթե տվյալ ոլորտում մենաշնորհ չլինի: «Պարարտանյութերի գներն արհեստականորեն բարձրացվում են ինչպես Վրաստանից ներմուծելուց, այնպես էլ, սուբսիդավորումից հետո: Հնարավորություն կա գյուղացիներին պարարտանյութ տրամադրել ներկայիս գներից 30-35% էժան գներով», - նշել է Հարությունյանը: Ընդ որում նա հավելել է, որ գների նվազման կարող է հանգեցնել նաև պարարտանյութերի ներմուծումը ոչ թե Վրաստանից, այլ` Իսրայելից: «Անհրաժեշտ պարարտանյութերը, եթե ոչ լիովին, ապա մասամբ կարելի է փոխարինել նաև տեղականով, մասնավորապես, «Վանաձոր-Քիմպրոմ» գործարանի արտադրանքով: Բացի այդ, անհրաժեշտ է մատակարարներին ընտրել հայտամրցույթի միջոցով և մասերի բաժանել մատակարարումների ողջ ծավալը, որպեսզի մեհաշնորհ չլինի, և տարբեր ընկերություններ կարողանան մասնակցել հայտամրցույթներին», - նշել է Հարությունյանը: Փորձագետը նշել է, որ պարարտանյութերի սուբսիդավորման ծրագրի շահառու էին գյուղացիներին 64%-ը, իսկ վառելիքի սուբսիդավորման` 15%-ը: Մինչդեռ 2016 թվականին առաջին ցուցանիշը կրճատվել է 10%-ով, իսկ երկրորդը` 4%-ով:
«Օքսֆամ» Հայաստանի գրասենյակի տնօրեն Մարգարիտա Հակոբյանն, իր հերթին, հավելել է, որ «Գյուղական խորհրդատվական ծառայություններ» ծրագիրը նույնպես արդյունավետ չէ, քանի որ դրանում ներգրավված են շահառուների ընդամենը 20%-ը: Նա կարծում է, որ որակյալ խորհրդատվական ծառայություններ տրամադրելու համար անհրաժեշտ են համալիր լուծումներ և անցում ժամանակակից տեխնոլոգիաների: «Հնարավոր է` անհրաժեշտ է փոխել ձևաչափը, մասնավորապես, գյուղական համայնքներին աջակցության մարզային կենտրոնները վերափոխել հանրապետականների և դրանց լիազորություններով օժտել գյուղական վարչակազմի աշխատակցին, կամ այդ ծառայությունները տրամադրել ինտերնետի միջոցով, ինչն ավելի մատչելի է», - ընդգծել է նա:
Գյուղատնտեսության փոխնախարար Աշոտ Հարությունյանն, իր հերթին, համաձայնել է, որ որոշ բացթողումներ կան ծրագրերի իրագործման գործընթացում, սակայն, նրա կարծիքով, ընդհնաուր առմամբ, դրանք արդյունավետ են: Նա նաև համաձայնել է, որ անհրաժեշտ է կիրառել նոր մոտեցումներ և օգտագործել նորագույն տեխնոլոգիաներ: «Մենք նախարարից ստացել ենք համապատասխան հանձնարարականներ և արդեն զբաղվում ենք գյուղական համայնքների աջակցության մարզային կենտրոնների արդյունավետության բարձրացմամբ», - նշել է փոխնախարարը:
Ընդ որում Հարությունյանը նաև նշել է, որ որոշ բացթողումներ կան նաև հողօգտագործողներին աջակցության ծրագրում, նրա ասելով, արդեն կան սուբսիդավորման մեխանիզմները վերանայելու նախարարի հանձնարարականներ: «Իսկ ինչ վեաբերում է պարարտանյութերի մատակարարումներին, ապա դրանք իրականացվում են հայտամրցույթի միջոցով, որում հաղթում է այն ընկերությունը, որն առաջարկում է ավելի ցածր գին», - հավելել է նա: Հարությունյանը նաև նշել է, որ կողմ է տեղական արտադրության պարարտանյութերի մատակարարմանը, որոնք կլինեն թե ավելի մատչելի` գնի առումով, թե ավելի որակյալ:
«Գյուղական խորհրդատվական ծառայություններ» ծրագրի 2016 թվականի բյուջեն կազմում է 397,3 մլն դրամ: Ծրագրի ֆինանսավորման ծավալները 2008 թվականից ի վեր ավելացել են 2,8 անգամ կամ, միջին հաշվով, տարեկան 13,9%-ով: Անցկացված հետազոտության արդյունքների համաձայն, գյուղական տնտեսությունների ընդամենը 20%-ն է ծանոթ այդ ծրագրին կամ մասնակցել է դրան: Ըդն որում, հետազոտությունում ընդգրկված գյուղական տնտեսությունների ընդամենը 9,8%-ն է օգտվել խորհրդատվական ծառայություններից: Մինչդեռ 46,6 %-ը երբեք չի կիրառել ստացած հմտությունները կամ խորհուրդները, քանի որ տրամադրված տեղեկատվությունը եղել է անօգուտ:
Իսկ «Պետական աջակցության գյուղատնտեսական հողօգտագործողներին. Մատչելի գներով պարարտանյութերի և դիզելային վառելիքի ձեռք բերում» բյուջետային ծրագրի 2016 թվականի բյուջեն կազմել է 3,1 մլրդ դրամ, ինչը կազմում է գյուղատնտեսության ոլորտին ուղղորդված միջոցների 23,1 % և բյուջեի 0,2%: Ընդ որում, 2,8 մլրդ դրամ ուղղորդվել է պարարտանյութերի սուբսիդավորմանը, իսկ 0,3 մլրդ` վառելիքի: Տնտեսական զարգացման և հետազոտությունների կենտրոնի և «Օքսֆամ» Հայաստանի գրասենյակի համատեղ անկախ գնահատման արդյունքների համաձայն, վերջին երեք տարիներին այդ ծրագրին մանսակցել է հարցման ենթարկվածների 65,9%-ը, պարարտանյութեր ձեռք է բերել 64,3%-ը, իսկ վառելիք` 15,6%-ը:
«Օքսֆամն» անկախ միջազգային բարեգործական կազմակերպություն է, որը հիմնադրվել է 1942 թվականին Մեծ Բրիտանիայում (Օքսֆորդ): Կազմակերպությունն ընդգրկում է աշխարհի ավելի քան 70 երկիր: Հայաստանում ծրագիրը հաստատվել է 1993 թվականի մարտին և կառավարությանն աջակցում է ազգային զարգացման գերակայությունների իրականացման գործում: Տնտեսական զարգացման և հետազոտությունների կենտրոնը անկախ հետազոտական ինստիտուտ է, որը հիմնադրվել է 2001 թվականին Երևանում` սոցիալական զարգացման բնագավառում անկախ հետազոտություններ իրականացնելու համար: