Զեկույց. Սիրիահայերի 75%-ը գոհ է Հայաստանում իրենց նկատմամբ վերաբերմունքից

Արմինֆո. Չնայած Հայաստանի տնտեսության զարգացման համար պահպանվող մարտահրավերներին, որոնք առնչվում են, մասնավորապես, տեղական շուկայի սահմանափակվածությանն ու արտահանման ներուժին, հարկային համակարգին և որակավորումների ճանաչմանը,  սիրիահայերի ներգրավումը երկրի տնտեսական կյանքում, ընդհանուր առմամբ, դրական կարելի է գնահատել: Այդ մասին ասվում է «Տնտեսական զարգացման և հետազոտությունների կենտրոնի» (EDRC) հրապարակած ամենամյա զեկույցում, որի մշակման աշխատանքներում հեղինակային խումբը համագործակցել է ՀՀ տնտեսական զարգացման և ներդրումների նախարարության հետ: ՀՏԶ-ի մշակումն ու հրապարակումն իրականացվել է Գերմանիայի միջազգային համագործակցության ընկերության (GIZ) աջակցությամբ:

«Հայաստանի տնտեսական զեկույց 2016»-ը կազմված է 2 հիմնական մասերից: Առաջին մասն անդրադառնում է նախորդ տարում տնտեսական զարգացման միտումներին. ներկայացվում են համաշխարհային միտումները, Հայաստանի մակրոտնտեսական զարգացումները, արտաքին առևտուրը և աշխատանքի շուկան: Բերվում են առաջիկա տարիների համար զարգացման հիմնական ցուցանիշների կանխատեսումներ: Երկրորդ մասն ունի թեմատիկ բնույթ` յուրաքանչյուր տարի անդրադառնալով արդիական որևէ կոնկրետ խնդրի, առաջ քաշելով թեմատիկ վերլուծություններ և, կամ քաղաքականության առանձին ուղղությունների քննարկումներ: ՀՏԶ 2016-ը նվիրված է Հայաստանում սիրիահայ փախստականների ինտեգրման խնդիրներին:

«Սիրիահայ ընտանիքների մեծ մասը, գոնե մասամբ, իրենց գոյությունն ապահովում են սեփական զբաղվածության շնորհիվ: Նման ընտանիքների եկամուտները ձևավորվում են տարբեր աղբյուրներից», - ասվում է զեկույցում: Բազմաթիվ սիրիահայ ընտանիքներ զբաղված են ՓՄՁ ոլորտում և աչքի են ընկնում տրամադրվող ծառայությունների բարձր որակով: Միևնույն ժամանակ, ինչպե նշվում է զեկույցում, ակնհայտ է իգական սեռի անձանց ներգրավվածության ցածր մակարդակ:

Զեկույցի համաձայն, սիրիահայ ընտանիքների 18%-ի գոյության միջոց են կուտակված խնայողությունները և արժեքավոր իրերի վաճառքը, իսկ 5%-ի համար` դրսից ստացվող օգնությունը: Նրանց 42%-ին աջակցություն են տրամադրել բարեգործական կազմակերպությունները:

Ինչպես վկայում են Հայաստանում բնակություն հաստատած սիրիահայերի շրջանում անցկացված հարցման արդյունքները, սիրիահայերի 98.7%-ը նախընտրում է բնակվել Երևանում, քանի որ 30%-ը սովոր է քաղաքային աշխույժ կյանքին, 25%-ը Երևանում բնակությունը պայմանավորում է մայրաքաղաքից դուրս  աշխատատեղերի բացակայությամբ, 15%-ը` մարզերի  սահմանափակ հնարավորություններով, 7%-ը շուկայի փոքր ծավալներով, 5%-ը` կյանքի ցածր որակով: Սիրիահայերի ընդամենը 4,7%-ն է ապրում սեփական տներում և բնակարաններում, 90%-ը բնակարան է վարձակալում: Սիրիահայերի 69%-ը Հայաստանում իրենց բնակարանային պայմանները գնահատում է բավարար, 17,3%-ը` «վատ» կամ «շատ վատ», իսկ 14%-ը` «լավ» կամ «շատ լավ»:

Գնահատելով իրենց կենսամակարադակը` հարցման մասնակիցների 2%-ն իրենց համարում են «ծայրահեղ աղքատ», 24%-ը` «աղքատ», իսկ 39%-ի կենսամակարդակը միջինից ցածր է: Այդուհանդերձ, հարկադրաբար վերաբնակեցված սիրիահայերի երեք քառորդը գոհ է Հայաստանում իրենց նկատմամբ վերաբերմունքից:

Հիշեցնենք, որ Սիրիայում դիմակայության արդյունքում երկիրը լքել են հայ համայնքի բազմաթիվ ներկայացուցիչներ: Շատերը մեկնել են Լիբանան, ԱՄՆ, Կանադա և այլ երկրներ: Ընդունած սիրիացի փախստականների թվով Հայաստանը համարվում է Եվրոպայում երրորդ երկիրը` զիջելով միայն Գերմանիային և Շվեդիային: Սփյուռքի նախարարության տվյալներով, մինչև ռազմական գործողություններն սկսվելը Սիրիայում  ապրում էր շուրջ 100 հազար հայ: Վերջին 6 տարիներին Սիրիայից Հայաստան է տեղափոխվել 21 հազար հայ, որոնցից 17 հազարը մշտական բնակություն է հաստատել: Տարբեր տվյալների համաձայն, 2016 թվականի վերջին  Սիրիայում մնում էր 20-25 հազար հայ, որոնցից 11-12 հազարը` Հալեպում: Հայաստանի կառավարության հավաստմամբ, անհրաժեշտության դեպքում պատմական հայրենիքը պատրաստ է ընդունել նրանց բոլորին:

Հայաստանում սիրիահայերի ինտեգրման նպատակով անցկացվել են տարբեր վարժանքներ, վարկային աջակցություն է տրամադրվել 92 բիզնես-նախագծերի: Միևնույն ժամանակ, չլուծված են մնացել սիրիահայերի աշխատանքի տեղավորման հարցերը, քանի որ այսօր նրանք ներգրավված են, հիմնականում, սպասարկման ոլորտում, ցածր վարձատրվող աշխատանքներում: ՄԱԿ փախստականների գործերի գերագույն հանձնակատարի գրասենյակի հետ համագործակցությամբ իրականացվել են նրանց բնակարանային վարձերի, բուժզննման և առողջապահության ոլորտի ծառայությունների դիմաց փոխհատուցման մի շարք ծրագրեր: Միևնույն ժամանակ, ինչպես նշել են Սփյուռքի նախարարությունում, դժբախտաբար, վերջին տարիներին օգնությունը, որը կազմում է տարեկան 170 հազար դոլար, աստիճանաբար կրճատվում է, քանի որ ֆինանսական հոսքը վերակողմնորոշվել է դեպի Թուրքիա և Եվրոպա: Այդուհանդերձ, կառավարությանը, հասարակական և միջազգային կազմակերպությունների հետ միասին, ինչպես նաև մեկենասների աջակցությամբ, հաջողվել է միջոցներ հավաքել սոցիալական իրավիճակը մեղմելու համար: Մի քանի հիմնադրամներ սիրիահայերին փոխհատուցումն են տրամադրում բնակվարձի, կոմունալ ծառայությունների վճարումների դիմաց, մասամբ փոխհատուցվում է նաև բուհերում ուսման վարձը: Եվ, չնայած մի շարք դրական պահերին, փախստականների տնտեսական ինտեգրումն ընթանում է շատ ծանր, քանի որ Հայաստանի բիզնես-կարգերը չեն համապատասխանում այն կարգերին, որոնց նրանք սովոր են, իսկ աշխատատեղերը չեն բավականացնում, նույնիսկ, տեղացիներին: