Բժշկություն. «հիվանդ», թե ապահովագրական

Արմինֆո.Հայաստանի բժշկական ծառայությունների շուկան այսօր հիշեցնում է առանց կանոնների մի խաղ, որը ժողովուրդն արդեն վաղուց մկրտել է որպես  «բժշկական խարդախություն»: Իհարկե, Հայաստանը, որպես պետություն, ի վիճակի չէ իր քաղաքացիներին ապահովել անվճար առողջապահություն, բայց ի վիճակի է էապես բարձացնել բուժսպասարկման որակը, քանի որ ունի որակյալ կադրեր և լավ հագեցված կլինիկաներ, բուժկենտրոններ ու լաբորատորիաներ: Ընդամենը պահանջվում է հաստատել տարրական կարգուկանոն, ոլոտը դուրս բերել խորն ստվերից, որը, տարբեր գնահատականներով, հասնում է տարեկան 90 մլրդ.դրամի, ինչպես նաև սահմանել, այսպես կոչված, խաղի կանոնները, ներդնել բուժհաստատությունների գործունեության ընթացակարգերը և ուժեղացնել վերահսկողությունը: Այդ խնդիրը բազմաթիվ երկրներ լուծում են մեկ հիմնական դեղատոմսի միջոցով – ներդնելով պարտադիր բժշկական ապահովագրության համակարգը (ՊԲԱ), գործիք, որն ի վիճակի է շահերի բախման և զսպումների ու հահակշիռների սկզբունքի հիման վրա գոնե մի քիչ կարգ ու կանոն ապահովել երկրի առողջապահության ոլորտում: Հայաստանում արդեն սկսվել է ՊԲԱ ներդրման հայեցակարգի մշակումը, հաշվի են առնվում նաև պետության կողմից կարիքավոր քաղաքացիներին տրամադրվող դոտացիաները, և, ամենայն հավանականությամբ, մի քանի տարուց բոլորս էլ կդառնանք այդ համակարգի անմիջական շահառուները: Ապահովագրական բժշկության նրբությունները հասկանալու նպատակով ԱրմԻնֆո լրատվական գործակալության տեսաբան Էմանուիլ Մկրտչյանը զրուցում է «Ինգո Արմենիա» ապահովագրական ընկերության գործադիր տնօրեն Արևշատ Մելիքսեթյանի հետ:

Բժշկական ապահովագրությունը Ձեր կողմից ղեկավարվող ապահովագրական ընկերության համար մոտ թեմա է, ընկերությունը շուկայի առաջատարն է բժշկական ապահովագրության դասում: Չէ որ դուք նաև մեծ փորձ ունեք պաշտոնյաների առողջության ապահովագրության գծով, երբ մի քանի տարի առաջ պետությունը բիզնեսին փոխանցեց այդ ոլորտի կառավարման իրավունքը, իսկ հետո ետ վերցրեց, համակարգը կատարյալ չլինելու պատրվակով: Բայց, այնուամենայնիվ, ինչի՞ շնորհիվ «Ինգո Արմենիա» ընկերությանը հաջողվեց հաջողություններ գրանցել այդ ոլորտում:

Մեր ընկերությունն այսօր զբաղեցնում է կամավոր բժշկական ապահովագրության շուկայի 35 տոկոսանոց նիշան, տարեկան 10 տոկոս աճով: Գտնում եմ, որ դա լավ ցուցանիշ է, որի հիմքերը դրվեցին դեռ 15 տարի առաջ: Այն ժամանակ մենք գիտեինք, որ վաղ թե ուշ Հայաստանում անհրաժեշտություն կառաջանա մտածել պարտադիր բժշկական ապահովագրության համակարգին անցնելու մասին, և մենք, մշակելով և կատարելագործելով կամավոր հատվածի մեթոդաբանությունը, այս տարիներին աստիճանաբար պատրաստվում էինք դրան: Հետևաբար, այն ժամանակ ներդնելով ամուր հիմքեր, այսօր մենք առաջինն ենք այդ հատվածում, մշտապես զարգացնելով և կատարելագործելով բժշկական ապահովագրության պրոդուկտները, հատուկ ուշադրություն հատկացնելով նաև ծառայութոյւնների որակին: Բայց որակից բացի մենք շեշտը դնում ենք նաև մյուս կարևոր բաղադրիչների՝սպասարկման արագության և հատուցումների գործընթացի լիակատար թափանցիկության վրա: Այս բոլոր պարամետրերը պահպանվում են ոչ միայն տարիներով փորձարկված մեթոդաբանության, այլ նաև մեր ընկերության փորձված պրոֆեսիոնալ անձնակազմի շնորհիվ, այդ թվում նաև փորձագետ-բժիշկների, որոնք պաշտպանում են մեր հաճախորդների շահերը: Հայաստանը մեծ երկիր չէ,  այստեղ բժիշկների ու կլինիկաների ընտրության հարցում աշխատում է բանավոր ռադիոյի սկզբունքը, և շատ կարևոր է հաճախորդներին հեռու պահել սխալներից: Եվ չնայած վերջնական ընտրությունը, բնականաբար, կատարում է հաճախորդը, որը մեր բժշկական վկայագրի տնօրինողն է, մենք խորապես շահագրգռված ենք մեր հաճախորդ-հիվանդի հաջող բուժման հարցում, դրա համար էլ մեր փորձագետները միշտ պատրաստ են առաջարկել ամենաշահավետ տարբերակներ:

Ինչպիսի՞ն են ձեր կլինիկական բազայի կառույցները: Շա՞տ մասնավոր անձինք են դիմում կամավոր բժշկական ապահովագրություն ստանալու նպատակով:

Իհարկե ոչ, շատ չեն, հաճախորդների ընդհանուր բազայի մոտ 2 տոկոսը: Ապահովագրական ռիթեյլի շուկան նոր է ծնվում: Մենք հիմնականում սպասարկում ենք ընկերություններին, որոնք ապահովագրում են իրենց աշխատակիցներին: Դրանք Հայաստանում գործող արտասահմանյան կազմակերպություններ են, ինչպես նաև մասնավոր ընկերություններ: Այսօր շուկայի աճը հիմնականում կախված է բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտի աշխատողների առողջության ապահովագրությունից: Ոլորտը ներկայումս էական վերելք է ապրում և ունի բարձր կապիտալացում: Իսկ տնտեսության մյուս ոլորտներն այդ առումով իրենց պահում են շատ պասիվ, ինչը հասկանալի է - երկրում ճգնաժամ է:

Ո՞վ է այսօր ձեր պոտենցիալ հաճախորդը: Ինչպիսի՞ն պետք է լինի նրա ամսական աշխատավարձը:

Դրանք ընկերությունների հաջողակ մենեջերներ են և սովորական աշխատակիցներ, որոնց ամսական աշխատավարձը կազմում է 400 հազար դրամ և ավելի: Այս տարի ֆիզիկական անձանց համար գործարկեցինք մի նոր պրոդուկտ, որի արժեքը մեկ անձի համար սկսվում է տարեկան 200 հազար դրամից, երեխաների համար 30 տոկոս զեղջով: Մենք այն փորձարկել ենք, և հուլիսի 1-ից կսկսենք վկայագրերի վաճառքը: Ծրագիրը լավն է ու լիակատար, ներառում է բոլոր ամբուլատորիաները, ստացիոնարները, ախտորոշումը, բուժման բոլոր գործընթացները, դեղամիջոցները: Ծրագիրը կառուցված է այնպես, որ ամեն տարի դրան ավելանում է ծածկույթի մի նոր «բաժին»: Այսինքն, հաճախորդի բեռը չի ավելանում, բայց ծածկույթն ավելանում է: Իհարկե, անկախ հատուցումից: Այդ սահմանափակումը հիմնականում կապված այսպես կոչված հակասելեկցիայի ռիսկի հետ, երբ ապահովագրության վկայագիրը կարելի է գնել արդեն նախատեսված թանկարժեք բուժումը տնտեսելու նպատակով: Չէ որ չի կարելի ապահովագրել առանց ռիսկերի անդերռայթինգի, առանց սամանելու ռիսկին համարժեք դրույքը: Հետևաբար, պայմանագրում նշված որոշ ծածկույթներ իսկույն ուժի մեջ չեն մտնում, դրա համար անհրաժեշտ է այսպես կոչված՝ սպասման փուլ: Կյանքի ապահովագրությունն ուժի մեջ է մտնում պայմանագրի կնքումից 6 ամիս անց, որոշ հիվանդությունների ապահովագրություններ կարող են ուժի մեջ մտնել, օրինակ, մեկ տարի անց: Այստեղ շատ կարևոր է այդ հիվանդության վրա հասնելուն չսպասելը, այլ մեծ ուշադրություն դարձնել համալիր կանխարգելիչ միջոցառումներին: Հետևաբար, սկզբում մեր հաճախորդը մեկ տարվա ընթացքում անցնում է լիակատար հետազոտություն, իսկ անհրաժեշտ և անմիջական բուժման բոլոր գործընթացներն ընդունվում են ավելի ուշ, որպես կանոն – երկրորդ կամ երրորդ տարվա ընթացքում: Այսինքն, ծրագիրը հաշվարկված է ոչ թե մեկ, այլ 3-5 տարիների համար: Այժմ պատրաստվում է on-line հարթակը, որը պոտենցիալ հաճախորդին թույլ կտա ներկայացնել հայտը և ստանալ ապահովագրության վկայագիրը, on-line ռեժիմով ստանալով նաև անհրաժեշտ բոլոր ուղեկցող ցուցումներն ու առաջարկությունները:  

Ծրագրը սահմանափակո՞ւմ է բուժհաստատության ընտրությունը:

Մենք սահմանափակումներ չենք դնում, մարդը կարող է բուժվել այնտեղ, որտեղ իրեն հարմար է Հայաստանի ցանկացած լիցենզավորված կլինիկայում, ցանկացած ամբուլատորիայում: Մենք բոլորի հետ աշխատում ենք, բայց ինչպես արդեն նշեցի, կան նաև մեր կողմից առաջարկվող տեղեր: Խոսքը ոչ միայն հիվանդանոցների անվանումների մասին է, այլ բուժման առաջնահերթ ուղղությունների, մասնագիտացումների: Օրինակ, մենք գիտենք, թե Երևանում որտեղ է գործում  տոմոգրաֆիայի լավագույն սարքավորումը, քանի որ լինում են դեպքեր, երբ դա անհրաժեշտ է: Մենք գիտենք, թե որ բժիշկն է հատկապես խորացել այս կամ հիվանդությունների բուժման մեջ, կամ որ կլինիկայում կան անհրաժեշտ բոլոր սարքավորումները:

Բուժհաստատությունների հետ համագործակցության ընթացքում ի՞նչ հիմնական պրոբլեմների եք բախվել

Հիմնականում բուժսպասարկման գների հետ կապված պրոբլեմներին, որոնք պետության կողմից հաստատված չեն և տարբեր կլինիկաներում տարբեր են, ընդ որում՝ մի քանի անգամ տարբերվում են: Դա լուրջ պրոբլեմ է: Ենթադրենք, քթի պատնեշի վիրահատությունը մի հիվանդանոցում արժե 500 հազար դրամ, իսկ մյուսում՝ 200 հազար դրամ, ընդ որում, ինչպես վիրահատական միջամտության, այնպես էլ կլինիկայում գտնվելու պայմանների առումով ոչ մի տարբերություն չկա: Այստեղ խնդիրն առաջխաղացման, դիրքավորման մեջ է: Որքան շատ է առաջխաղացված տվյալ կլինիկան կամ բժիշկը, այնքան թանկ են ծառայությունները: Բայց դա էլ, ինչպես հասկանում եք, դեռ ոչինչ չի ասում: Կան բարձր որակավորում ունեցող մասնագետներ, որոնք հակված չեն իրենց գովազդել և աշխատում են 20-30 տոկոսանոց համեստ մարժայով, այլ ոչ թե՝ 200-300 տոկոսով: Մենք առաջարկում ենք, իսկ մարդիկ իրենք են ընտրում:

Երկրոդ կարևոր խնդիրը բուժարձանագրությունների բացակայությունն է: Չէ որ դա ցանկացած բուժման հիմքն է: Դրանց բացակայությունն էլ բերում է նրան, որ ախտորոշմանն ու բուժմանն ուղղված գումարը հաճախ  մի քանի անգամ գերազանցում է իրական անհրաժեշտ գումարին: Այժմ պետությունն աշխատում է այդ կարևորագույն պրոբլեմի վրա, ստեղծված են փորձագիտական խմբեր, որոնք աշխատում են 50 հիմնական ուղղություններով: Այդ արձանագրությունները մշակվում են Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության (ԱՀԿ) առաջարկների հիման վրա: Դրանք կհամաձայնեցվեն ԱՀԿ հետ և կընդունվեն: Դրանց ներդրումից հետո երկիրը կանցնի հիվանդությունների միջազգային դասակարգմանը (ՀՄԴ), որը կդրվի հիվանդությունների և պաթոլոգիաների բուժման գնի սահմանման հիմքում: Այդ սկզբունքները, վստահ եմ, կդրվեն նաև ՊԲԱ ներդրման հիմքում: Այդ դեպքում ապահովագրական պատահարով նախատեսվող հատուցման գումարը ոչ թե կլինի օդից վերցված թիվ, այլ հիմնված կլինի այդ արձանագրությունների վրա, որոնք պետք է անցնի հիվանդը: Այդ ժամանակ մենք գործ կունենանք ոչ թե կլինիկայի կողմից իր հայեցողությամբ սահմանված գնի, այլ բուժման ֆիքսված վճարի հետ, որը հիմնված կլինի ախտորոշման և բուժարձանագրությունների արդյունքների վրա: Սա է միջազգային փորձը, և մենք էլ շուտով դրան կհասնենք:    

Ինչպե՞ս եք այսօր կառավարում ռիսկերը, բուժծառայությունների շուկայում ունենալով այդքան բաց և չկարգավորված ճեղքեր: Չէ՞ որ նման պայմաններում անհնար է հաշվարկել ծառայությունների ինքնարժեքը:

Այդ աշխատանքն իրենց վրա են վերցնում մեր փորձագետ-բժիշկները: Այսինքն, բժշկական հատուցումների մեր բաժինը ոչ միայն ձևակերպում է գործընթացը, այլ նաև յուրաքանչյուր պատահարը  քննարկում հիվանդների հետ: Արդեն լավ է, որ յուրաքանչյուր հիվանդանոցում կա ապահովագրության բաժին, որտեղ նստած են ապահովագրության առանձնահատկություններին և կանոններին տեղյակ մարդիկ: Այնպես որ, առայժմ ամեն ինչ արվում է ձեռքի աշխատանքով:

Բայց չէ՞ որ դրանք մեծ ծախսեր են և ռիսկեր:

Այո, դրանք ծախսեր են և ժամանակի կորուստ: Եթե ամեն ինչ լիներ ստանդարտացված, ապա կարելի էր հատուցումը կատարել մեկ օրում: Ներկայումս մենք հատուցումն իրականացնումենք 5-7 օրում:

Ինչպե՞ս եք վերաբերվում ՊԲԱ համակարգի հնարավոր ներդրմանը: Ինձ շատ է հետաքրքրում, թե ի՞նչ եք զգում երկրում ՊԲԱ համակարգին անցնելու անհրաժեշտության մասին խոսելիս:

ՊԲԱ-ն  առողջապահության ֆինանսավորման ամենաարդյունավետ ձևերից մեկն է: Իսկ մեզ, ապահովագրողներիս համար, ՊԲԱ-ն զգալի թռիչք կդառնա նաև կամավոր բժշկական ապահովագրության զարգացման համար: ՊԲԱ-ից մենք զգալի շահույթ չենք ակնկալում, քանի որ, լավագույն դեպքում, միայն արդյունավետ ապահովագրողները կարող են որոշակի մարժա ստանալ պարտադիր ապահովագրության այդ տեսակի սպասարկումից, որովհետև ՊԲԱ շրջանակներում սակագները և ընթացակարգերն ամբողջովին կարգավորված կլինեն պետության կողմից: Իրական շահույթ մենք կարող ենք ստանալ ՊԲԱ-ի լրացուցիչ պրոդուկտների վաճառքից:

Համաշխարհային փորձը ցույց է տվել, որ պարտադիր բժշկական ապահովագրությունը կառավարելն ավելի շահավետ է հենց ապահովագրական շուկայի միջոցով: Ապահովագրողները հստակ հետևում են իրենց յուրաքանչյուր հատուցմանը և պահանջում ծախսերի հիմնավորումներ: Դա ձեռնտու է պետությանը, հաճախորդներին, ապահովագրողներին, ինչպես նաև առողջապահության ոլորտին, որն ստիպված կլինի հրաժարվել հսկայական ստվերային շրջանառություններից և սկսել զարգանալ քաղաքակիրթ գործընթացների շրջանակներում:

Սակայն, Հայաստանում ՊԲԱ ներդրման համար անհրաժեշտ է զարգացնել նաև ուղեկցող ենթակառուցվածքները: Իսկ առաջին քայլը կարող է լինել բոլոր ապահովագրվածների on-line հաշվառման ներդրումը, նրանց անձնական տվյալներով քարտերի ստեղծումը: Գոյություն ունեն պոլիկլինիկական, բոլորովին ոչ լիակատար, թղթային անկետաները, որոնք պետք է տեղեփոխել on-line համակարգ, ինչպես նաև բոլոր հիվանդությունների պատմությունները, անձնական տվյալները, իսկ ցանկացած բուժում, որը նշանակվում է, ավտոմատ կերպով պետք է մտնի ծրագրի մեջ: Սա ՊԲԱ-ի պարտադիր պայմանն է, քանի որ միայն այդ դեպքում մենք կարող ենք գնահատել մարդու առողջական վիճակը, նրա մոտ քրոնիկ հիվանդությունների, պատալոգիաների առկայությունը: Հիվանդության պատմությունը պետք է լինի առավելագույնս լիակատար: Անալիզների, ախտորոշումների, բժշկական մանիպուլյացիաների, վիրահատական միջամտությունների բոլոր արդյունքները պետք է պատշաճ կերպով արձանագրվեն և ֆիքսվեն մարդու հիվանդության թվային պատմության մեջ: Այդ դեպքում կբացառվի որոշակի ծառայությունների դիմաց որևէ վճարը չգրանցելը: Այստեղ տեղի է հիշել 7 տարի առաջ ԱՊՊԱ համակարգի ներդրման պատմությունը: Մինչ մենք սահմանափակվում էինք թղթային վկայագրերով և պայմանագրերի գույքագրումն իրականացնում եռամսյակի կտրվածքով, եղան խարդախության դեպքեր, գործակալների կողմից միջոցների յուրացում, քրեական գործեր: Այսօր, երբ արդեն անցել ենք on-line ռեժիմին, խարդախության հնարավորությունները գրեթե վերացել են: Նույնը կարել է ասել նաև ՊԲԱ մասին: Լիակատար on-line հաշվառումը և վերահսկողությունը մեր, այսինքն՝ ֆինանսավորող և կառավարող կողմի աշխատանքի կարևորագույն պայմանն է: Բժիշկների համար նախատեսված բժշկական պրոդուկտները նույնպես պետք է պարտադիր կերպով մտնեն on-line համակարգ, բուժհաստատության և բժիշկների գործունեությունը վերահսկելու համար:

ՊԲԱ բազայի ստեղծումը մեզ՝ապահովագրողներիս թույլ կտա առաջարկել մեր լրացուցիչ պրոդուկտները, օպցիաները, դրանք գրագետ ձևով ներկայացնել: Ենթադրենք, դուք պետք է անցնեք տոմոգրաֆիա: ՊԲԱ շրջանակներում դուք ստիպված կլինեք մեկ շաբաթ սպասել, իսկ ապահովագրական ընկերությունից ունենալով լրացուցիչ օպցիա, դուք հնարավորություն կստանաք հետազոտվել ձեզ հարմար ցանկացած ժամի, կամ ձեր բժշկի մոտ անմիջապես ձեռնամուխ լինել խորհրդատվություններին:

Այսինքն, լինելով ՊԲԱ համակարգում և ունենալով ձեր լրացուցիչ վկայագիրը, մարդը կարող է հետազոտությունը և բուժումն անցնել իրեն բուժող բժշկի մո՞տ: Դա ընդունվա՞ծ պրակտիկա է զարգացած երկրներում:

Որքանով տեղյակ եմ, առողջապահության զարգացման նոր ծրագիրը ենթադրում է առողջապահության համակարգի բազմամակարդակ կառուցվածք, սկսած ընտանեկան բժշկից և վերջացրած մասնագիտացված բուժհաստատությունով: Մենք պետք է աշխատենք բոլոր բժիշկների, կլինիկաների, ամբուլատորիաների, լաբորատորիաների, ինչպես նաև բոլոր նրանց հետ, որքեր լիցենզավորված են պետության կողմից:

Դե ինչ, մնում է սպասել նորամուծություններին և հուսով ենք, որ առողջապահության համակարգում տիրող նեկայիս խառնաշփոթը շուտով կավարտվի, իսկ ապահովագրական բժշկությունը կդառնա գլխավոր դեղատոմսերից մեկը մեր առողջապահության համակարգի առողջացման ճանապարհին: Շնորհակալություն հարցազրույցի համար: