Հինգշաբթի, 6 Հուլիսի 2017 15:30

Արմինֆո. Հայաստանում լիովին վերականգնվել են մասնավոր սպառման ծավալները: Այդ մասին այսօր Ազգային ժողովում հայտարարել է ՀՀ ԿԲ նախագահ Արթուր Ջավադյանը:

 

Նրա խոսքով, եղել է ժամանակաշրջան, երբ այդ ծավալները կազմել են -2%, բայց ներկայումս գրագետ ֆիսկալ քաղաքականության հաշվին հաջողվել է ձևավորել նոր իրավիճակ: Բացի այդ, շարունակել է նա, իրավիճակն ինքը նույնպես փոխվել է: Օրինակ՝ զգալիորեն աճել են մասնավոր տրանսֆերտների ծավալները, որոնք 2014 թվականից անշեղորեն անկում էին ապրում: «Այսօր տրանսֆերտների հետ կապված իրավիճակը բավարար է: Բացի այդ, արտահանման լուրջ աճը վերջին երկու տարում և ներմուծման աճը վերջին տարում նույնպես վկայում է ներքին շուկայում պահանջարկի վերականգնման մասին»,- նշել է ՀՀ ԿԲ ղեկավարը:

 

«Ուրախ եմ, որ տրանսֆերտների տեսակարար կշիռը երկրի ՀՆԱ-ում այսօր գտնվում է 10%-ից ցածր մակարդակի վրա: Միանշանակ մեր քաղաքականությունը պետք է ուղղված լինի տնտեսության աճի արագացմանը, գործազրկության կրճատմանը, արտահանման կտրուկ աճին, ինչը կհանգեցնի ՀՆԱ-ում մասնավոր տրանսֆերտային գործառնությունների համահարթեցման:

 

Նա նշել է նաև, որ դրամավարկային քաղաքականություն իրականացնելիս ՀՀ ԿԲ-ն 2014 թվականից 12 անգամ նվազեցրել է վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը մինչև ներկայիս 6%-ը: ԿԲ ղեկավարը նշել է, որ որդեգրվել է դրամավարկային պայմանների հետևողական մեղմացան քաղաքականություն: Կտրուկ  նվազում տեղի չի ունենում՝ ինֆլյացիոն սպասումների, իրական ներքին պահանջարկի նվազման, արտաքին մրցունակության վերականգնման պատճառով: Զգալի նվազումներ են տեղի ունեցել՝ պարտադիր պահուստավորման նորմատիվների համաձայն: Որպես ասվածի վկայություն՝ Արթուր Ջավադյանը նշել է անցած տարվա վերջին պետական պարտատոմսերի եկամտաբերության կտրուկ անկումը: «Այժմ իրավիճակը միանգամայն այլ է, քան մեկ տարի առաջ, ինչի մասին է վկայում ՀՀ Ֆինանսների նախարարության կողմից ավելի ցածր եկամտաբերությամբ պետական պարտատոմսերի վերջին թողարկման բարձր պահանջարկը: Կարճաժամկետ պարտատոմսերի գծով այն կազմել է միջինը 5%, միջինժամկետ՝ 5,5%, երկարաժամկետ՝ 3,5%-ից ցածր»,- ընդգծել է Արթուր Ջավադյանը՝ ավելացմելով, որ ելնելով առկա ռիսկերից՝ տոկոսադրույքները չեն կարող շատ ցածր լինել:

 

Նշենք, որ ՀՀ ԿԲ տվյալներով, 2016 թվականին տնտեսական աճի հիմնական շարժիչ ուժն էին ծառայությունների ոլորտը և արդյունավերության հատվածը, իսկ համախառն պահանջարկի տեսանկյունից արձանագրվեց սպառման և արտահանումների ծավալների աճ: Ինչպես նշվում է ՀՀ Կենտրոնական բանկի 2016 թվականի պետբյուջեի կատարման զեկույցում, ընթացիկ հաշվի դեֆիցիտը 2016-ին կազմել է ՀՆԱ-ի 2.7%, պահպանվելով նախորդ տարվա մակարդակում: Ընդլայնված հարկաբյուջետային քաղաքականության արդյունաում պետբյուջեի դեֆիցիտը 54.4% գերազանցեց կանխատեսված մակարդակը, ինչը 5.5%-ով մեծացրեց դեֆիցիտի և ՀՆԱ-ի հարաբերակցությունը: Արդյունքում, պետական պարտքը կազմեց ՀՆԱ-ի 56.7%-ը:

 

Բյուջեի եկամտային մասը 2016 –ին ապահովվեց ուղղակի հարկերից, հիմնականում, եկամտահարկի, շահութահարկի, ինչպես նաև ակցիզային հարկի, շրջանառության հարկի և նպատակային սոցիալական վճարների հաշվին: Դրան զուգահեռ կրճատվեցին ԱԱՀ, մաքսային տուրքերի, բնապահպանական վճարների գծով մուտքերը: Հարկերի և տուրքերի մասնաբաժինը ՀՆԱ-ի կառուցվածքում 2016-ին հասավ 21.3% -ի: Հարկերի առաձգականության գործակիցն աճեց 1.6%, 2015-ի 0.1%-ից: Պետական ​​բյուջեի ընթացիկ ծախսերն աճեցին 3.5%, իսկ ոչ ֆինանսական ակտիվներով ծախսերը`1,7%:

 

Արդյունքում, պետական ​​բյուջեի եկամուտային մասի ավելի ցածր կատարումը (92%), ծախսային մասի համեմատ (ավելի քան 99%), դեֆիցիտը ձևավորեցին 278 մլրդ դրամ մակարդակում, նախատեսված 180 մլրդ դրամի փոխարեն: Նախատեսված մակարդակը գերազանցող տարբերությունը ֆինանսավորվեց պետական պարտատոմսերի տեղաբաշխման և արտաքին աղբյուրներից ներգրավված վարկերի հաշվին, ընդ որում, նախատեսվածից ավելի ծավալներով: Դա 2016-ին հանգեցրեց դեֆիցիտի ֆինանսավորման աղբյուրների հարաբերակցության էական փոփոխության`ներքին աղբյորներից - 38.6%, իսկ արտաքին աղբյուրներից - 61.4%, 2015-ի, համապատասխանաբար, 4,7% և 95.3% փոխարեն:

 

Պետբյուջեի դեֆիցիտի ֆինանսավորման ծավալների աննախադեպ աճը ներքին աղբյուրների հաշվին պայմանավորված էր ՀՀ ԿԲ կողմից 2016-ին իրականացված ընդլայնված դրամավարկային քաղաքականությունով, հավելյալ իրացվելիության էական աճով բանկային համակարգում, որն ուղեկցվեց տոկոսադրույքների իջեցումով, ինչը պետական պարտատոմսերի նկատմամբ ձևավորեց զգալի պահանջարկ: Արդյունքում, շրջանառվող պետպարտատոմսերի ծավալը 2016-ին աճեց 58,5%, մինչև 187.6 մլրդ դրամ, նախատեսված 42 մլրդ-ի փոխարեն: Պետպարտատոմսերի եկամտաբերությունը 2016-ին կազմեց 13.15%, 2015-ի` 13.99% փոխարեն: Իսկ դրանց ժամկետայնությունն աճեց մինչև 2208 օր, 2015-ի`2065 օրվա փոխարեն, մարման ծանրաբեռնվածությունը բաշխելով մինչև 2036 թվականը: Ընդ որում, 2016-ի դեկտեմբերին, 2015-ի նույն ժամանակահատվածի համեմատ, կարճաժամկետ պետական ​​պարտատոմսերի միջին եկամտաբերությունը նվազեց մոտ 5 տոկոսային կետով, մինչև 6.9%, միջնաժամկետներինը` 5.4 տոկոսային կետով, մինչև 10.1%, իսկ երկարաժամկետներինը`3.7 տոկոսային կետով, մինչև 12.9%:

 

Գնաճը 2016-ին մնաց ցածր մակարդակում, Կենտրոնական բանկի կանխատեսվածից ցածր: Ներքին գների վրա հիմնականում ազդեցին արտաքին շուկաների գնանկումային միտումները, դրամական փոխանցումների շարունակվող անկումը և սննդամթերքի ցածր գները: Կենտրոնական բանկը, միջավայրը գնահատելոց որպես սակավ գնաճային,  մեկ տարվա ընթացքում ընդլայնված դրամավարկային քաղաքականություն, 2016-ին  վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքն ընդհանուր առմամբ իջեցնելով 2,5 տոկոսային կետով`մինչև 6.25%: Դրամավարկային պայմանների մեղմումը հանգեցրեց տոկոսադրույքների նվազմանը ֆինանսական շուկայում, ինչպես նաև պետպարտատոմսերի եկամտաբերությանը: Այսպես, պետպարտատոմսերի միջին կշռված եկամտաբերությունը 2016-ին կազմեց 11.1% (2015-ին `14,6%): IV եռամսյակից սկսվեց վերականգնգվել համախառն պահանջարկը, չեզոքացնելով դեֆլյացիոն միտումները, ինչի արդյունքում գնաճը կազմեց 2.7%, նախորդ տարվա 1,9% -ի փոխարեն, իսկ 2016-ի հունվար-դեկտեմբերին արձանագրվեց 1,1% դեֆլյացիա:

 

Երկարաժամկետ հեռանկարում, ելնելով կայուն տնտեսական աճի հիմքերի ապահովման առաջնահերթությունից, Կենտրոնական բանկը առանձնապես կարևորում է ՀՀ կառավարության ծրագրերի հետևողական և արդյունավետ իրականացումը, որոնք ուղղված են ներդրումների խրախուսմանը և ենթակառուցվածքային բարեփոխումներին:

 

Հիշեցնենք, որ Համաշխարհային բանկը (ՀԲ) 2017 թվականին Հայաստանի ՀՆԱ-ի աճը կանխատեսում է 2,7%, 2018-ի համար`3.1%, իսկ 2019-ին `3.4%: ՀՀ պետական ​​բյուջեով ՀՆԱ աճը 2017-ին նախատեսված է 3,2%: Ըստ ՀՀ ԿԲ նորացված կանխատեսման, 2017-ին Հայաստանի ՀՆԱ-ի աճը կկազմի 3,2-4,4%, ԱՄՀ կանխատեսդմամբ` 2.9%, Fitch- 2.1%, ԵԱԶԲ - 2.9% և Ասիական Զարգացման Բանկ - 2 2%: Ըստ ՀՀ Ազգային վիճակագրական ծառայության տվյալների, Հայաստանի ՀՆԱ-ն 2016-ին աճել է 0,2% և կազմել 5.068 տրլն դրամ ($ 10.5 մլրդ), ինչի արդյունքում արտաքին շրջանառության ծավալն աճել է 7,4%, մասնավորապես արտահանումը`20%, իսկ ներմուծումը`1.6%: ՀՀ պետական պարտքը  2016 թվականին աճել է 16% (մինչև $ 5.9 մլրդ), ընդ որում, արտաքին պարտքն աճել է 11% (մինչև $ 4.8 մլրդ), իսկ ներքին պարտքը`49.3% (մինչև $ 1.14 մլրդ):