Երեթշաբթի, 21 Նոյեմբերի 2017 15:41

Արմինֆո. ՀՀ ԱԺ տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովը Խոսրով Հարությունյանի նախագահությամբ նոյեմբերի 20-ին հրավիրված աշխատանքային նիստում քննարկել է էներգետիկայի ոլորտը կարգավորող «Էներգետիկայի մասինե ՀՀ օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասինե, «Լիցենզավորման մասինե ՀՀ օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասինե,«Պետական տուրքի մասինե ՀՀ օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասինե օրինագծերի փաթեթը:Քննարկմանը ներկա են եղել ՀԿ-ների ներկայացուցիչներ, փորձագետներ:

 

ՀՀ էներգետիկ ենթակառուցվածքների եւ բնական պաշարների նախարարի տեղակալ Հայկ Հարությունյանը նշել է, որ գործող օրենքի 3-րդ հոդվածի 1-ին կետը շարադրվել է նոր խմբագրությամբ, ըստ որի` ՀՀ էներգետիկայի բնագավառը (այսուհետ` էներգետիկայի բնագավառ) հանրային ծառայություններ մատուցելու համար էլեկտրական եւ ջերմային էներգիայի արտադրության (ներառյալ` դրանց համակցված արտադրության), էլեկտրական, ջերմային էներգիայի եւ բնական գազի հաղորդման (փոխադրման), բաշխման ու մատակարարման, էլեկտրաէներգետիկական եւ բնական գազի ոլորտների համակարգերի օպերատորի, էլեկտրաէներգետիկական շուկայի օպերատորի ծառայության իրականացման, Էլեկտրական էներգիայի (հզորության) մեծածախ առեւտրի, էլեկտրական էներգիայի եւ բնական գազի ներկրման եւ արտահանման գործունեության մեջ ներգրավված տնտեսավարող սուբյեկտների (անկախ դրանց սեփականության ձեւից), այդ գործունեությունների իրականացման համար անհրաժեշտ գույքի եւ էներգետիկական շուկային ծառայություններ մատուցող կառույցների համախումբն է:

 

Փոխնախարարը նշել է, որ օրենսդրական փաթեթով փորձ է արվում բարեփոխել էներգետիկ բնագավառի մոդելը, ինչը գործում է 2001թվականից:

 

Նախատեսվում է ՀՀ էլեկտրաէներգետիկական շուկայի ներկայիս միակ գնորդ-վաճառող շուկայի մոդելից անցում կատարել նոր՝ ազատական մոդելի, որտեղ նոր գործիքներ կներդրվեն միջպետական առեւտրի խթանման համար՝ որպես առաջնահերթություն ունենալով ներքին շուկայի սպառողների պաշտպանությունը եւ պատասխանատվության բաշխումը շուկայի մասնակիցների միջեւ:

 

Առաջարկվում է նաեւ մատակարարման եւ բաշխման գործառույթների տարանջատում, որի նպատակն է ապահովել նոր մատակարարների աստիճականական մուտքը էլեկտրաէներգետիկական շուկա, ինչը կստեղծի մրցակցային միջավայր մանրածախ շուկայում:

 

Միեւնույն ժամանակ նախատեսվում է էլեկտրաէներգիայի ներկրման եւ արտահանման առանձին լիցենզիաները, որոնց համար տարեկան պետական տուրք է սահմանված բազային տուրքի 5000-ապատիկի չափը, միավորել մեկ՝ էլեկտրաէներգիայի մեծածախ առեւտրի լիցենզիայի ներքո` տարեկան պետական տուրքը սահմանելով բազային տուրքի 1000-ապատիկի չափով: Նշվել է, որ նախագծի ընդունման եւ կիրարկման արդյունքում գործարար եւ ներդրումային միջավայրի վրա նախատեսվում է դրական ազդեցություն:

 

Ավելի վաղ նախարարի խորհրդական Արեգ Գալստյանն ԱրմԻնֆո-ին հայտնել էր, որ Հայաստանի էլեկտրաէներգետիկական շուկայի այսօրվա կառուցվածքը կատարելագործման կարիք ունի՝ աստիճանական ազատականացման, ինչպես նաև հարևան երկրների հետ էլեկտրաէներգիայի առևտրի բոլոր հնարավորությունների օգտագործման նպատակով։  Վերջին տարիների ընթացքում դրա համար ձևավորվել են բավարար նախադրյալներ։ Թեև մեծածախ շուկան ամբողջությամբ մրցակցայինի վերածելու հնարավորությունները դեռևս սահմանափակ են՝ էլեկտրաէներգիա արտադրող կայանների գների միջև առկա մեծ տարբերությունների պատճառով, այդուհանդերձ դա խոչընդոտ չէ հրաժարվել, այսպես ասած, միակ գնորդի մոդելից և հնարավորություն ստեղծել, որպեսզի շուկա մուտք ունենան նաև այլ մասնակիցներ։ Որպես այդպիսին, լիարժեք մրցակցային շուկայի ստեղծումը իրատեսական է համարվում տարածաշրջանային միասնական շուկայի ստեղծման պարագայում։ Ինչպես հայտնի է, այդ ուղղությամբ քայլերն արդեն մեկնարկել են։ Իրականացվող տարածաշրջանային մի շարք ծրագրերի արդյունքում ակնկալվում է մինչև 2019թ. ստեղծել դրա հիմքերը։ Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի կողմից արդեն ընդունվել է Հայաստանի էլեկտրաէներգետիկական շուկայի կատարելագործման և կարգավորման նոր գործիքների ներդրման հայեցակարգը, ինչպես նաև որակավորված սպառողների և մատակարարների ցանց մուտք գործելու կանոնակարգը։ Ըստ այդմ, շուկայի ազատականացման պայմաններում նախատեսվում է թե՛ արտադրողների, և թե՛ սպառողների պատասխանատվության մեխանիզմների կատարելագործում: Այսօր ո՛չ արտադրող, և ո՛չ էլ խոշոր սպառող ընկերությունները պատասխանատվություն չեն կրում վաճառքի և սպառման (պատվիրակված հզորությունների) ծավալների համար, ինչը կարող է էլեկտրաէներգիայի արտադրության պլանավորված և փաստացի ծավալների շեղումների պատճառով անհամաչափ տատանումներ առաջացնել սակագնային կարգավորման ժամանակ։ Այս առումով միջազգային լավագույն փորձն այն է, որ և՛ արտադրողները, և՛ խոշոր (որակավորված) սպառողները հանդիսանում են պատասխանատվություն կրողներ: Շուկայի ազատականացման ճանապարհին, ըստ Ա.Գալստյանի,  անհրաժեշտ է ինչպես համապատասխան էլեկտրոնային հարթակի հիմնումը, այնպես էլ շուկայական կարգավորման նոր կառույցների ձևավորումը։ Այդ գործընթացքում նախատեսվում է ստեղծել շուկայի օպերատոր, որը հանդիսանալու է էլեկտրաէներգիայի առևտրի կազմակերպման հիմնական պատասխանատուն։  Նախատեսվում է նաև սակագների ձևավորման կատարելագործում և արդյունավետ մեխանիզմների ներդրում: «Խոսքը մասնավորապես գիշերային և ցերեկային սակագների, դրանց մեծությունների, կիրառման ժամերի մասին է։ Այդ առումով կարող է դիտարկվել նաև սեզոնային, պիկային կամ գիշերային խիստ թերբեռնված ժամերի համար նոր սակագների սահմանման նպատակահարմարությունը»,- ասել է Արեգ Գալստյանը: Էներգետիկ շուկայի ազատականացումը Ա.Գալստյանի կարծիքով, ուղղակի ազդեցություն կունենա նաև սակագների վրա. «Մենք ակնկալում ենք, որ մրցակցային էլեմենտների օգտագործումը կնպաստի սակագների նվազեցմանը։ Մրցակցությունը, ի  վերջո, նպաստում է  ծախսերի կրճատմանը: Այդ պայմաններում յուրաքանչյուրը փորձում է նվազեցնել ծախսերը, որպեսզի շուկայում  ունենա նպաստավոր  դիրք և կարողանա իրացնել իր ապրանքը»։