Երկուշաբթի, 15 Հունվարի 2018 14:09

Արմինֆո. Հայաստանի բնակչության թերասնման վերաբերյալ վիճակագրության համաձայն, երկրի բնակիչները տառապում են, այսպես կոչված, թաքնված սովից, կամ միիկրոէլեմենտների անբավարարությունից: «Շատ հաճախ մարդկանց կողմից սպառվող սննդի որակը չի համապատասխանում նրանց կարիքներին, նրանք չեն ստանում աճի և զարգացման համար անհրա-եշտ հիմնական վիտամիններն ու միներալները», - պատասխանելով ԱրմԻնֆո-ի հարցին, հունվարի 15-ին հայտարարել է ՀՀ միջազգային տնտեսական ինտեգրման և բարեփոխումների նախարար Վաչե Գաբրիելյանը: Այս համատեքստում նախարարը ճիշտ է համարում ալյուրը ֆոլաթթվով և երկաթով հարստացնելու գաղափարը Հայաստանում:

Ըստ նախարարի, թաքնված սովի խնդիրը, հաճախ, կապված չէ քաղաքացիների ֆինանսական հնարավորությունների հետ: Դա, ավելի շուտ, պայմանավորված է ազգային խոհանոցի առանձնահատկություններով կամ քաղաքացիների նախասիրություններով, ինչպես նաև Հայաստանի բնակչության կենսակերպով: «Մեզ համար հատկապես կարևոր է կենտրոնանալ նորածինների պատշաճ սնուցման վրա, ինչի հետ կապված ՀՀ կառավարությունն իրականացնում է տարբեր ծրագրեր` պարենային անվտանգությունն ամրապնդելու և դպրոցական սնունդը երկրում բարելավելու համար», - ասել է նա:

Բացի այդ, ինչպես նշել է Վաչե Գաբրիելյանը, թաքնված սովի վերաբերյալ տարբեր զեկույցներում ասվում է, որ նույնիսկ ապահովված է ընտանիքներում ոչ պատշաճ դիետայի հետևանքով առաջանում են թերսնուցման խնդիրներ: «Ֆոլաթթուով և երկաթով ալյուրը հարստացնելու նախագիծն ուղղված այդ նպատակներին, և, իմ կարծիքով, այն պետք է իրականացվի», - ասաց նախարարը:

Ֆոլաթթուով ալյուրի արհեստական ​​հարստացումը վերջին տասնամյակների միտումն է: Նախաձեռնությունը պատկանում է Food Fortification Initiative (FFI ԱՄՆ), խմբին, որը բաղկացած է 89 կազմակերպություններից, որտեղ ներառված են Համաշխարհային բանկը, Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը, ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ը, այլ խոշոր համաշխարհային հաստատություններ: Ցորենի ալյուրի հարստացման վերաբերյալ օրենսդրություն ունի մոտ 80 երկիր, եգիպտացորենի ալյուրի`12, բրնձի այլուրի`5 երկիր: Եվրոպայի և Ասիայի 7 երկրներում ալյուրի հարստացումը պարտադիր է: Այս ծրագրում ընդգրկված են Ամերիկայի և Ավստրալիայի մայրցամաքներն ամբողջությամբ: Ալյուրը չի հարստացվում Եվրասիայի շատ երկրներում (այդ թվում`Չինաստանը և Հնդկաստանը): Հիմնական հավելումներն են երկաթային միացությունները և ֆոլաթթուն: Կարող են ավելացվել նաև ցինկ, A, D, ինչպես նաև B խմբի այլ վիտամիններ`նիկոտինաթթու, տիամին, ռիբոֆլավին և ցիանոկոբալամին: FFI- ի համաձայն, յուրաքանչյուր երկիր ինքն է որոշում, թե ինչ քանակությամբ և ինչ հավելումներ պետք է օգտագործի տեղական ալրաղացները:

2014-ին Հայաստանը նույնպես որոշեց հետևել այդ միտմանը, ՀՀ կառավարությունը հավանություն տվեց «Ցորենի ալյուրի հարցտացման մասին» օրենքիև «Վարչական իրավախախտումների մասին» օրենսգրքի փոփոխությունների մասին օրինագծին: Ըստ առաջին նախագծի, Հայաստանում գործող օրական 30 տոննա կամ ավելի հզորություն ունեցող ալրաղացներում բարձր և առաջին կարգի ցորենի ալյուրը պետք է հարստացվի հանքային և վիտամինային հավելումներով: Ծրագրի նախաձեռնողն է ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ը: Կազմակերպությունը տեղեկացրել է, որ անվճարկտրամադրի սարքավորումներ և տեխնիկա: Ըստ կառավարության, ալյուրի հաստացման դրական ազդեցությունը կդրսևորի իրեն 3-5 տարի անց: Առողջապահության նախարարության առողջապահության պաշտոնյաները հայտարարել են, որ օրինագիծն ուղղված է Հայաստանի բնակչության մի հիվանդությունների հաղթահարմանը, ինչպիսիք են`անեմիան, նյարդային խողովակի արատները (spina bifida - hydrocephalus), որոնք պատճառ են դառնում երեխաների  վաղաժամկետ ​​հաշմանդամության և սրտանոթային հիվանդությունների, որոնք առաջանում են ֆոլաթթվի և երկաթի բացակայության հետևանքով: Ակնկալվում է, որ սրտանոթային հիվանդությունները կնվազեն մոտ 10%, բնածին արատները`30-35%, երեխաների և կանանց անեմիան`25 -30%: Երկրորդ օրինագիծը սահմանում է պատժամիջոցները`ալյուրը չհարստացնելու կամ ալյուրի հարստացման պահանջները խախտելու դեպքերում:

Տեղական փորձագետները մտավախություն ունեն այս նախաձեռնության առնչությամբ: Ըստ փորձագետների, հայերը հացն օգտագործում են մեծ քանակությամբ, և այն բանից  հետո, երբ շրջանառության մեջ կդրվի հարստացված ալյուրից պատրաստված ապրանքները, դժվար կլինի վերահսկել մարդու կողմից սպառվող երկաթի և ֆոլաթթվի քանակը, ինչպես նաև այն, թե ինչպես են այդ միկրոտարրերն իրացվում: Անդրադառնալով միջազգային փորձին, նրանք նաև ասում են, որ մի շարք երկրներում, որտեղ սկսվել է ալյուրի հաստացման գործընթացը, երեք անգամ ավելացել են հաստ աղիքի օնկոլոգիական հիվանդությունները: Շատ երկրներ, այդ թվում`Ռուսաստանը, Ավստրիան, Գերմանիան, Իսրայելը, Ճապոնիան հրաժարվեցին ալյուրի հաստացման գաղափարից: Կոչ անելով «Մի վնասիր» բիոէթիկայի սկզբունքին, փորձագիտական ​​հանրությունը և ՀՀ քաղաքացիների մեծամասնությունն իր «ոչ»-ն է ասել նախագծին: Այնուամենայնիվ, պարզվում է, որ Հայաստանի առողջապահության նախարարության աշխատակիցները, չեն հրաժարվել ցորենի ալյուրի հաստացման մտադրությունից: Նախաձեռնության շրջանակներում ՀՀ կառավարությունը 2017-ի օգոստոսին հավանություն է տվել գործունեության ծրագրին, որի հիմնական նպատակն է. «Հայաստանի բնակչության իրազեկման բարձրացումը և ալյուրի հաստացումից օգուտների մասին»: