Փորձագետ. Հայաստանի համար առաջնային խնդիրն է հասնել արտահանման ծավալների և ՀՆԱ-ի 30% հարաբերակցության

Արմինֆո. Ստեղծված իրավիճակում Հայաստանի համար առանցքային խնդիրն է հասնել արտահանման ծավալների և ՀՆԱ-ի 30% հարաբերակցության, որտեղ պետք է գերակշռի պատրաստի արտադրանքը: Մամուլի ասուլիսում նման կարծիք է հայտնել տնտեսագիտության դոկտեր, Տնտեսական հետազոտությունների կենտրոնի ղեկավար Աշոտ Թավադյանը:

Նրա խոսքերով, 2017 թ. առաջին անգամ Հայաստանից արտահանումը գերազանցեց 2 մլրդ դոլարը, կազմելով 2,2 մլրդ դոլար: Այսպիսով, արտահանման աճն ավելացել է 25%: ԵԱՏՄ անդամության ժամանակահատվածում Հայաստանից արտահանումը երկու տարում աճեց մոտ 50%, ինչն առավել կարևոր գործոն է երկրի մրցունակության աճի առումով: Փորձագետի կարծիքով, առաջնահերթություն է նաև արտահանման հետագա դիվերսիֆիկացումը: Անհրաժեշտ է օգտագործել ԵԱՏՆ բոլոր հնարավորությունները, արտահանման ծավալաների 3 միլիարդ դոլարին հասնելու համար:

Ռուսաստանը դեպի Հայաստանում ներդրումների առումով առաջին տեղում է: Բայց պետք է խոստովանել, որ Հայաստանի տնտեսությունում ներդրումների էական աճ դեռ տեղի չի ունեցել, այդ թվում նաև կապված պատժամիջոցների և էներգակիրների գների տատանումների հետ:

Ինչպես նշել է Թավադյանը, դեպի ԵԱՏՄ շուկաներ արտահանումը 2017 թվականին աճեց հիմնականում  քիմիական և դեղագործական արդյունաբերության (71.4%), փայտամշակման ապրանքների (50.5%), տեքստիլ արտադրանքի (35%), պատրաստի սննդամթերքների (27%) ծավալների հաշվին: Նշենք, որ 2017 թվականին դեպի Ռուսաստան արտահանումն աճել է 44.6%: Միևնույն ժամանակ, ինչպես նշել է Թավադյանը, Հայաստանը դեպի Եվրամիություն հիմնականում արտահանում է հումք:

2017-ին Հայաստանում ՀՆԱ-ի աճը գերազանցել է 5%-ը, նախնական գնահատականներով կազմելով 5.4%, մինչդեռ կանխատեսվող ցուցանիշը կազմել է 3.2%:

Ըստ նրա, երկրի մրցունակության բարձրացմանը նպաստել են` մաքսային տուրքերի վերացման մասին ԵԱՏՄ հետ համաձայնագրի ստորագրումը, բոլոր ընթացակարգերի պարզեցումը` լիցենզիաների գրանցումից և ստացումից մինչև մաքսային ձևակերպում,  2016-2017 թվականներին ռուսական ռուբլու փոխարժեքի 22.5% կայունացումը, ուստի  համապատասխանաբար աճել է նաև դեպի Ռուսաստան արտահանողների արտարժույթով շահույթը, , գազի գների նվազեցումը: Հայաստանը գազն ստանում է 1000 խմ դիմաց 150 դոլարով, չնայած այն բանին, որ տարածաշրջանում գազի գինը կազմում է  180-190 դոլար: Հաշվի առնելով, որ Հայաստանը տարեկան սպառում է մոտ 2 մլրդ խորանարդ մետր գազ, (2017-ին`1.996 մլրդ խմ, 7% աճով), ինչի արդյունավետությունը կազմում է 70 մլն.դոլար: ԵԱՏՄ պայմանագրի ստորագրման ժամանակ 1000 խմ գազի գինը կազմում էր մոտ 400 դոլար, իսկ Հայաստանի համար 270-ից իջեցվեց մինչև 189 դոլար:

Փորձագետի կարծիքով, դրական ազդեցություն ունեցավ նաև ՀՀ կառավարության որոշումը, ջերմոցային տնտեսությունների և վերամշակող կազմակերպությունների համար գազի գինը մեկ երրորդով նվազեցնելու մասին: Հաշվի առնելով, որ էներգիայի ռեսուրսները կազմում են արտադրության ինքնարժեքի շուրջ 30% -ը, ուրեմն գյուղատնտեսական արտադրանքի ինքնարժեքը նվազել է 10%, ինչը, իհարկե, նաև մեծացրել է այդ ապրանքների մրցունակությունը:

Աճել է նաև արտահանումը դեպի ԵՄ երկրներ, ինչը հիմնականում պայմանավորված է գունավոր մետաղների գների զգալի աճով: Գունավոր մետաղների հումքի, ալյումինե թիթեղների, ֆեռոհամաձուլվածքների ծավալների արտահանումը բացարձակ մեծամասնություն է կազմում դեպի ԵՄ արտահանման ծավալներում: Պղնձի գինը 2016-2017 թվականներին աճեց`4400-ից մինչև 7000 դոլար մեկ տոննայի դիմաց:

Մետաղական հանքանյութի արդյունահանումը 2017-ին աճել է 13.2%: Պղնձի խտանյութի արտահանումն ավելացել է 32%: Ըստ ԵՄ փորձագետների, GSP+ համակարգով Հայաստանը 2016-ին տնտեսել է 8,7 մլն դոլար: Իսկ դեպի ԵԱՏՄ արտահանման ծավալներում, հաշվի առնելով էներգակիրների արտոնյալ գները, արտահանողները տնտեսել են մոտ 60 մլն դոլար:

Աճ է գրանցվել է նաև զբոսաշրջության ոլորտում: 2017 թվականի ինն ամիսներին, Հայաստան է այցելել 1,172 հազար զբոսաշրջիկ, ինչը 21% -ով գերազանցում է նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի ցուցանիշը: Զբոսաշրջիկների զգալի աճը, ըստ Թավադյանի, ոչ միայն ԵԱՏՄ անդամակցության արդյունք է, ինչն, ըստ էության, նպաստում է այդ կառույցի անդամ երկրների քաղաքացիների ազատ տեղաշարժին, այլ նաև ՀՀ կառավարության որոշման արդյունքն է, որով ռուսաստանցիներին հնարավորություն տրվեց իրենց ներքին անձնագրերով այցելեն Հայաստան:

Աճել են նաև փոխանցումները դեպի հանրապետություն, կազմելով 1,489 մլն.դոլար (7% աճ) , 2016-ի 1,382 մլն դոլարի փոխարեն: Հայաստանը դրամական փոխանցումները հիմնականում ստանում է Ռուսաստանից`63%: ԱՄՆ-ից փոխանցումները կազմել են 14%, Ուկրաինայից`5.5%:

Ինչպես նշել է Թավադյանը, պետք է օգտագործել ԵԱՏՄ հետ պայմանագրի բոլոր հնարավորությունները: Կան ԵԱՏՄ երկրների հետ համագործակցության հեռանկարներ պաշտպանական արդյունաբերության, մեքենաշինության, էլեկտրատեխնիկայի և սարքաշինության, ներդրումների ներգրավման, շինանյութերի արտադրության և պղնձի ձուլարանների  շինարարական, քիմիական արդյունաբերության, թեթև արդյունաբերության, գյուղատնտեսության և սննդի արդյունաբերության, դեղերի արտադրության, զբոսաշրջության զարգացման ոլորտներում: