Հինգշաբթի, 6 Սեպտեմբերի 2018 21:03

Արմինֆո. Հայաստանում աշխատավարձի հարկման հարթ սանդղակի ներդրումը թույլ կտա օրինականացնել ստվերային եկամուտները և լրջորեն խթանել տնտեսական աճը: Այս մասին սեպտեմբերի 6-ին իրֆեյսբուքյան ուղերձում հայտարարել է ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը, տեսաուղերձում ներկայացնելով եկամտահարկի, շահութահարկի և շահաբաժինների հարկման փոփոխությունների երկու սցենարները:

 

«Կարծում եմ, որ անհրաժեշտ է հետագայում էլ շարունակել եկամտահարկի նվազեցումը: Կառավարությունը պատրաստ է իր վրա պարտավորություն վերցնել առաջիկա տարիներին նվազեցնել հարկման հարթ սանդղակը, տարեկան առնվազն 0.5%-ով , որպեսզի 5 տարում հասնի 20% -ի շեմին: Իմ կարծիքով, սա շատ լավ հեռանկար է տնտեսության լուրջ խթանման առումով», - ասել է Ն.Փաշինյանը:

 

Ըստ նրա, կառավարությունը դիտարկում է նաև շահաբաժինների համահարթեցման առաջարկը, որը, ըստ գործող օրենսդրության, ռեզիդենտների համար կազմում է 5%, իսկ ոչ ռեզիդենտների համար`10%: «Իմանալով, որ ոչ ռեզիդենտների մեծ մասը մեր հայրենակիցներն են, որոնց մենք համարում ՀՀ լիարժեք քաղաքացիներ, կառավարությունը քննարկել և որոշել է կիրառել այստեղ հարկման հարթ սանդղակը:  Ի վերջո, ներդրումների խրախուսման առումով օտարերկրյա և տեղական ներդրողների հարկման տարբերությունը լավագույն մեսիջը չէ բարենպաստ ներդրումային միջավայր ապահովելու համար», - ընդգծել է վարչապետը:

 

«Այսօր գործում է հետևյալ սանդղակը: 150 հազար դրամ աշխատավարձր դեպքում եկմատահարկը կազմում է 23%, 150 հազարից մինչև 2 մլն.դրամ աշխատավարձի դեպքում`28%, իսկ 2 մլն.դրամից բարձր`36%: Ինչով է վատ հարկման այդ համակարգը և ինչու պետք է փոխվի: Պատասխանեմ`վատն է, քանի որ աշխատող քաղաքացու համար ստեղծում է լուրջ բեռ: Բայց կա ևս մեկ ծանրակշիռ բացասական պատճառ, որ այդ համակարգը նպաստում է ստվերային տնտեսությանը, և չի խթանում աշխատավարձերի բարձրացում: Խնդիրն այն է, որ Հայաստանում գործում է շահութահարկի 20% դրույքաչափ, ռեզիդենտների շահաբաժինների համար`5%, իսկ ոչ ռեզիդենտների համար`10%: Ըստ էության, մենք կանգնած է երկընտրանքի առջև, երբ ռեզիդենտ հանդիսացող տնտեսվարողի համար շահութահարկը և շահաբաժինների հարկումը երկու սանդղակով ցածր է, քան եկամտահարկը: Դա հանգեցնում է հետևյալ արդյունքին, որ տնտեսվարող սուբյեկտները քայլեր են ձեռնարկում, որպեսզի հարկվեն միայն շահութահարկի գումարները, գումարած շահաբաժինների հարկումը: Այլ կերպ ասած, թաքցնում են իրական աշխատավարձը, որպեսզի չվճարեն բարձր եկամտահարկ, իսկ ստացված եկամուտը ձևակերպվում է որպես շահույթ և շահաբաժին, և տրվում որպես աշխատավարձ, «սև կանխիկով», ծրարներով: Արդյունքում, օրինակ, աշխատողին տրվոող  250 հազար դրամի աշխատավարձի փոխարեն փաստաթղթով ձևակերպվում է միայն 100 հազար դրամը», -պարզանաբել է վարչապետը:

 

Նա տեղեկացրել է, որ այս հարցը երկար ժամանակ քննարկվել է կառավարությունում, հանրության դատին ներկայացնելով եկամտահարկի փոփոխության երկու հնարավոր տարբերակները Հայաստանում:

 

Առաջին սցենարի նախատեսում է եռաստիճան հարկման փոխարեն ներդնել երկաստիճան հարկում, ինչի արդյունքում փոխվում է նաև աշխատավարձի հարկման շեմը: Մասնավորապես, մինչև 250 հազար դրամ աշխատավարձի դեպքում եկամտահարկը կկազմի 20%, իսկ 250 հազ.դրամից ավելիի դեպքում`25%: Այդ պայմաններում կնկատվի եկամտահարկի նկատելի նվազում, ինչը որոշակի դրական ազդեցություն կունենա: Այս սցենարի ռավելությունը, ըստ վարչապետի, այն է, որ այն ավելի շատ է համապատասխանում սոցիալական արդարության տրամաբանությանը, հետևաբար, առաջին հայացքից առավել գրավիչ է: Բայց համեմատության համարՓաշինյանը ներկայացրել է փոփոխությունների երկրորդ սցենարը`հարկման հարթ սանդղակը, երբ, անկախ աշխատավարձի չափերից, եկամտահարկը կկազմի 23%, իսկ շահութահարկի և շահաբաժինների ընդհանուր գումարի հարկումը`նույնպես 23% (18% + 5%):

 

Այնուհետև նա ձեռնամուխ է եղել այս երկու սցենարների համեմատությանը: «Առաջին սցենարի սոցիալապես արդարացիությունը գրավչությունը խաբուսիկ է, քանի որ 100 հազար դրամ ստացող քաղաքացիների եկամուտը կավելանա 3 հազար դրամով, բայց զվալի մասին մոտ դա կլինի աննշան, հաշվի առնելով վճարները կուտակային կենսաթոշակային համակարգին (խոսքը գնում է 199,211 հազար մարդու մասին), մասնավորապես, 100 հազար դրամի դեպքում`500 դրամով և 150 հազարի դեպքում`750 դրամով: Սա չնչին աճ է: Առաջին սցենարի երկքայլ սանդղակն ունի ևս մեկ թերություն, այն, որ շարունակում է խթանել սև հաշվապահական հաշվառումը, քանի որ հարկման ավելի ցածր սանդղակի առկայության դեպքում տնտեսվարող սուբյեկտները կփորձեն թաքցնել իրական աշխատավարձի չափը և վճարել ավելի քիչ հարկեր: Ինչ վերաբերում է երկրորդ սցենարին, ես կասեի, որ ռազմավարական առումով այն մեզ ավելի է դուր գալիս, ընդ որում`մի քանի պատճառներով: Առաջին պատճառն այն է, որ պոտենցիալ ներդրողը, որը ցանկանում է ներդրումներ կատարել Հայաստանում, առաջին հերթին հետաքրքրում է, արդյոք կա հարկման որևէ հարթ սանդղակ (flat tax): Երկրորդ առավելությունը հարկային համակարգի պարզեցումն է`ինչպես ներդրողների, այնպես էլ տեղական ձեռնարկատերերի համար: Երրորդ առավելությունը եկամուտների օրինականացման խթանն է: Սակայն, այս ամենով հանդերձ, այս տարբերակն էլ ունի թերություններ, որոնցից առաջինն այն է, որ դա ձեռնտու է միայն բարձր աշխատավարձով քաղաքացիներին (200 հազ. դրամ և բարձր), ինչը, մյուս կողմից, կարելի է համարել առավելություն, քանի որ նրանք կուտակում են միջոցներ, որոնք, գնահատումներով, կկազմեն մոտ 38,5 մլրդ դրամ, որոնք, բնականաբար, նրանք պետք է ծախսեն: Եվ այդ միջոցները կամ կուղղվեն տնտեսությանը, կամ «կնստեն» բանկերում, ավանդների տեսքով, որն, իր հերթին, կհանգեցնի ցածր տոկոսադրույքերի, ինչը հնարավոր կդարձնի ավելի էժան գյուղատնտեսական վարկերի տրամադրումը: Բայց հարթ հարկային սանդղակի հիմնական թերությունն այն է, որ 150 հազար դրամ ստացող քաղաքացին չի զգա հարկային բեռի փոփոխությունը, այսինքն, մենք խոսում ենք համեմատաբար խոցելի խավի մասին, որոնք կազմում են շուրջ 360 հազար, ինչն աշխատող զանգվածի մոտ կեսն է: Բայց եթե հաշվի առնենք կառավարության 2,5% սուբսիդավորումը կուտակային կենսաթոշակային համակարգին, ապա բնակչության աշխատող զանգվածը դեռևս կզգա փոփոխությունը, որը 100 հազար դրամ աշխատավարձի դեպքում կկազմի 2500 դրամ, իսկ 150 հազարի դեպքում` 3750 հազար դրամ», - եզրափակել է ՀՀ վարչապետը: