Փորձագետ. Չնայած հայկական բանկերի կապիտալների համարժեքությանը՝ դրա օպտիմալ օգտագործման հնարավորությունները խիստ սահմանափակ են

Արմինֆո. Չնայած կապիտալի համարժեքության բարձր մակարդակին, առնվազն հայկական բանկային շուկայի խոշորագույն խաղացողների շրջանում, դրա օպտիմալ օգտագործման հնարավորությունները խիստ սահմանափակ են: Այդ մասին անցած շաբաթ Երևանում Fitch Ratings միջազգային վարկանիշային գործակալության կողմից կազմակերպված բանկային խորհրդաժողովի ժամանակ հայտարարել է Հայաստանի խոշորագույն բանկերից մեկի ֆինանսական տնօրեն, հանրապետության ֆինանսների նախկին նախարար Դավիթ Սարգսյանը:

Սարգսյանի խոսքով, ռազմավարական զարգացման ծրագրերը կազմելիս առևտրային բանկերը դիտարկում են բիզնեսի տարբեր ոլորտների շահութաբերության մակարդակը, դրանց ներդրումային գրավչությունը՝ շահույթ ապահովելու համար ներդրումների օպտիմալ ուղղություններ ապահովելու նպատակով: Սակայն, վերջին  7-8 տարում նման ոլորտներն ավելի քիչ են դառնում, իսկ պետական պարտատոմսերի եկամտաբերությունը պահպանվում է բանկային բիզնեսի շահութաբերության (ROE) միջին ցուցանիշի մակարդակի վրա, որը կազմում է շուրջ 9-10%:   

<Երբ մենք պետք է քննարկենք բանկերի կապիտալում լրացուցիչ ներդրումների հարցը կամ գործունեության ամենատարբեր ոլորտների տնտեսական գործակալների, այդ թվում՝ նոր թվային տնտեսության սուբյեկտների, միշտ առաջ է գալիս եկամտաբերության մակարդակի և, որպես հետևանք, ներդրումների վերադարձելիության ժամկետների հարցը: Այսօր մենք պտտվում ենք 9%-ի շուրջը, բայց ամեն դեպքում դա տարեկան 10%-ից ցածր է: Դա սահմանափակում է տնտեսական գործունեության բոլոր բնագավառներում ներդրումներ: Այսինքն՝ շահութաբերության ոչ բավարար մակարդակը, որպես խնդիր, առկա է>,- ընդգծել է Սարգսյանը:

Այս առումով, պատասխանելով Հայաստանի բանկային համակարգի կոնսոլիդացիայի հետագա հնարավորության առնչությամբ իր գնահատականի վերաբերյալ հարցին՝ փորձագետն ընդգծել է, որ նման ցածր շահութաբերության պայմաններում բանկերի սեփականատերերը չեն ցանկանում ավելացնել կապիտալները, քանի որ այդ կապիտալի համար եկամտաբերության ապահովման հարց է առաջանում: Այդ պատճառով, գտնում է փորձագետը, Հայաստանի խոշորագույն բակերը ուժեղ մրցակցության պայմաններոմ ձգտում են ամեն գնով ամրապնդել իրենց դիրքերը ցածր եկամտային սահմանափակ շուկայում: Միաժամանակ անտոկոս եկամուտների ավելացման խնդիր է դրվում՝ արդյունավետ տեխնոլոգիական լուծումների, ապրանքների և նորամուծությունների միջոցով, սակայն այդ շուկան ևս երկրում ունի օգտագործման որոշակի սահմանափակումներ: 

Փորձագետը նշել է, որ այսօրվա դրությամբ բանկերի մեծ մասի գործառնական եկամուտների հարաբերակցությունը գործառնական շահույթի նկատմամբ կազմում է 40%, ինչը փոքր-ինչ ցածր է, քանի մեկ տարի առաջ, բայց դա այն նվազագույնն է, որից ցածր այսօրվա պայմաններում հնարավոր չէ հասնել: Իր հերթին գործառնական արդյունավետության գործակցի այդ նվազումը, ինչն առաջին հերթին ազդում է եկամտաբերության կորստի ռիկի բարձրացման վրա, ստիպում է բանկերին ակտիվ գործառնությունների շահութաբերության բարձրացման այլ ուղիներ փնտրել:

Նման  ոլորտներից մեկը համարվում է փոքր վարկերի մանրածախը: Անցյալ տարի երկրի բանկային համակարգն աննախադեպ 20% աճ արձանագրեց այդ ոլորտում, և վերլուծաբանների մեծ մասը հակված են 2019 թվականին այդ միտումի շարունակմանը: <Այնուամենայնիվ, մենք բոլորս մտահոգված ենք, առնվազն, կարևոր հարցի պատասխանով, թե ինչպիսի աճ կլինի՝ կապված տնային տնտեսությունների բարելավման առումով լավատեսական սպասումների հետ, թե դա կլինի աճ, որը, ընդհակառակը, կբարձրացնի տնտեսությունների պարտքային բեռը: Վերջին դեպքում մեզ սպասում է NPL-ների ավելացման հերթական փուլ մտնելու վտանգ: Դա այն հարցն է, որն ինքներս մեզ տալիս ենք, և դեռ պատասխան չենք գտել>,- ընդգծել է մասնագետը:  

Խոսելով կորպորատիվ վարկավորման հեռանկարների մասին `փորձագետը բավականին զուսպ լավատեսություն է հայտնել` նշելով, որ կորպորատիվ հատվածը պետք է ավելի շատ զարգանա արդյունավետ ներդրումային նախագծերի իրականացման ուղղությամբ: «Դա այն հիմնական մարտահրավերն է տնտեսության իրական հատվածի համար, որն անհրաժեշտ է հաղթահարել>,- ընդգծել է  Սարգսյանը՝ նշելով, որ ժամանակները, երբ կարելի էր 7-8% -ով վարկ ստանալ, արդեն անցել են. «Փողի արժեքը երկրում բարձրանում է: Եթե ​​Հայաստանում սուվերեն եվրաբոնդերի տոկոսադրույքը մոտ 6% է, և բանկերի կապիտալի միջին եկամտաբերությունը կազմում է շուրջ 10%, դա զուտ տեխնիկապես նշանակում է, որ բանկային վարկավորման տոկոսադրույքը չի կարող 10%-ից ցածր լինել>:  Եվ քանի որ բանկերը մրցում են շուկայի խոշոր հատվածների համար՝ շահույթ ստանալու նպատակով, վարկային պորտֆելների զգալի աճ կարող է լինել ևս մեկ տարի, հնարավոր է, երկու տարի, բայց ոչ ավելին, եթե երկրի տնտեսական քաղաքականությունում արմատական ​​բեկում չլինի՝ հիմնված ներքին և արտաքին  ներդրումների ավելացման վրա: Ըստ որում,  կորպորատիվ հատվածը պետք է մտածի ներդրումների համար ֆինանսավորումը ոչ թե թանկ բանկային հատվածից, այլ ներդրումային այլ աղբյուրներից ներգրավելու շուրջ:

Ամփոփելով ասվածը՝ Սարգսյանը կարծիք է հայտնել, որ քիչ տարողունակ հայկական շուկայի համար բանկերի ներկայիս քանակությունը չարդարացված մեծ է (16 բանկ-խմբ.): Եթե ​​տնտեսությունն աճի երկնիշ տեմպերով, խնդիր չի լինի, և յուրաքանչյուր բանկը <իր տեղը կգտնի արևի տակ> ու կապահովի եկամտաբերության անհրաժեշտ մակարդակ, սակայն միջինժամկետ հեռանկարում կանխատեսվող միջինը 5 տոկոս ՀՆԱ աճի պայմաններում շահույթի չափը բոլորի համար բավարար չի լինի, և կոնսոլիդացիան շուկայի պարտադիր պահանջ կդառնա: <Սակայն, եթե հարցնեք, թե արդյոք առաջիկա 2-3 տարում սպասվում են միաձուլումների և կլանումների(M & A) գործարքներ, ես դրանք չեմ սպասում, քանի որ յուրաքանչյուր բանկի հետևում լուրջ էմոցիաներ են: Իրական զգացողությունների մակարդակով կարող եմ ասել, որ բանկերի սեփականատերերը, որոնք վերջերս կատարել են վերակապիտալացման ԿԲ պահանջները, դրան պարաստ չեն>,- ընդգծել է Դավիթ Սարգսյանը: 

Նշենք, որ ՀՀ ԿԲ-ն քննարկում է գործող կարգավորիչ սահմանափակումների հետագա խստացման հարցը՝ հատկապես համակարգաստեղծ բանկերի համար: Բանավեճեր են ընթանում ընդհանուր կապիտալի նվազագույն չափի՝ մինչև 50 մլրդ դրամ հետագա ավելացման շուրջ:  Հիշեցնենք, որ 2017 թվականից Հայաստանի բանկային համակարգի ընդհանուր կապիտալը պետք է լինի առնվազն 30 մլրդ դրամ: Այդ կապակցությամբ համակարգում դիտվեց կապիտալի ավելացում, այդ թվում`միաձուլումների միջոցով: 2015 թ. վերջին ՊրոԿրեդիտ Բանկը միացավ Ինեկոբանկին, իսկ ԲՏԱ Բանկը`Հայէկոնոմբանկին, իսկ  դեկտեմբերին Առէկսիմբանկ-Գազպրոմբանկի խումբը և Հայկական Զարգացման Բանկը միացան Արդշինբանկին և Արարատբանկին: Արդյունքում, ներկայումս Հայաստանում գործում է 17 բանկ:

Ըստ ԱրմԻնֆո գործակալության` Հայաստանի բանկերի ֆինանսական վարկանիշի, Հայաստանի բանկերի զուտ շահույթը 2018 թվականի 9 ամիսներին աճել է 81.3%, կազմելով 51.7 մլրդ դրամ կամ 107.1 մլն դոլար: Միևնույն ժամանակ, ակիվների աճը 14% -ից արագացել է մինչև 15%, իսկ ընդհանուր կապիտալի աճը դանդաղել է`11.5% -ից մինչև 10%, ինչը բարձրացրել է արդյունավետության ցուցանիշների մակարդակը: Ըստ ԱրմԻնֆո գործակալության` Հայաստանի բանկերի ֆինանսական վարկանիշի, ակտիվների եկամտաբերության մակարդակը (ROA) տարեկան կտրվածքով աճել է`0.91% -ից մինչև 1.53%, իսկ կապիտալի եկամտաբերությունը (ROE) 5.46% -ից ա-ել է մինչև 9.42%:Կապիտալի աճի դանդաղումը, ռիսկի կշռված ակտիվների շարունակական աճի պայմաններում, կապիտալի համարժեքության անկման պատճառ է դառնում (N1 = min 12%), 2017 թվականի հոկտեմբերի 1-ի դրությամբ արձանագրված 34.74% -ից մինչև 2018 թվականի հոկտեմբերի 1-ի 29.08%-ը:  ԱրմԻնֆո-ի վերլուծաբանների համաձայն՝ բարձր իրացվելի ակտիվների մի մասի դինամիկայի վատթարացումը, ընդհանուր ակտիվների զուսպ աճի և ցպահանջ պարտավորությունների աճի դանդաղման պայմաններում, ընդհանուր և ընթացիկ իրացվելիությունը մղեցին չափավոր նվազեցման: Այսպես, ընդհանուր իրացվելիության մակարդակը տարեկան կտրվածքով (N2 / 1 = min 15%) նվազել է`36.1% -ից մինչև 32.1%, իսկ ընթացիկ իրացվելիությունը (N2 / 2 = min 60%) նվազել է`219.2% -ից մինչև 190.42%: