Ֆինանսների նախկին նախարար. Lydian ընկերության հետ <առճակատումը> կարող է թանկ նստել Հայաստանի վրա

Արմինֆո. Ամուլսարի հանքավայրը շահագործող Lydian հանքարդյունաբերական ընկերության հետ <առճակատումը> կարող է բացասաբար ազդել Հայաստանի ընդհանուր ներդրումային վարկանիշի եւ 2020 թվականին նոր եվրաբոնդերի թողարկման ծրագրերի վրա: Արմինֆո- ին հարցազրույցում այդպիսի կարծիք է հայտնել Հայաստանի ֆինանսների նախկին նախարար Վարդան Արամյանը։

Արամյանի խոսքով, ցանկացած ներդրողի համար շատ կարեւոր է հասկանալ, թե երկրում ինչպիսի տնտեսական քաղաքականություն է վարվում և որքանով է այն խելամիտ։ <Եթե մենք կարծում ենք, որ արտաքին ներդրողները հերթ կկանգնեն Հայաստանում ներդրումներ կատարելու համար, մենք սխալվում ենք>,- հայտարարում է փորձագետը։ Միջազգային հեղինակավոր մասնագետները զարգացող երկրներին կոչ են անում <աչքի լույսի պես պահել> ներքին ներդրողներին, քանի որ վերջիններիս անհաջողությունների դեպքում արտաքին խաղացողները դժվար թե ցանկանան փորձել ճակատագիրը:

Այս համատեքստում Արամյանը կոչ է անում իշխանություններին ավելի զուսպ լինել Lydian-ի վերաբերյալ իրենց հայտարարություններում և չտրվել <մկանների> ցուցադրության գայթակղությանը, քանի որ իշխանությունների <հզորությունը> վիճարկելի չէ: Շրջակա միջավայրի պահպանությունը, ինչպես նշում է Ֆինանսների նախկին նախարարը, չափազանց կարեւոր է ցանկացած հասարակության համար, բայց այն պետք է հավասարակշռված լինի տնտեսական աճով: Այս տեսանկյունից, ինչպես կարծում է փորձագետը, կառավարության ուժային դիրքորոշումը հղի է հետեւանքներով, քանի որ ներդրողը ՝ ի դեմս Lydian-ի, ըստ էության, լավ, թե վատ, բայց արդեն պայմանագրային հարաբերությունների մեջ է կառավարության հետ։  Ընկերությունն արդեն զգալի ներդրումներ է կատարել, եւ եթե այսօր ինչ-ինչ պատճառներով խնդիրներ ստեղծվեն նախագծի իրականացման համար, ինչի պատճառով ընկերությունը զգալի ֆինանսական վնասներ կկրի, ապա վերջինս կպահանջի կորուստների փոխհատուցում: <Այսպիսով, մի կողմ թողնելով այն հարցի պատասխանը, թե ով է ճիշտ, ով մեղավոր՝ կարելի է ասել, որ պոտենցիալ օտարերկրյա ներդրողը Lydian - ի գործով բացասական ազդակ կստանա>, - պարզաբանում է Արամյանը:

Մինչդեռ, Արամյանը կարծում է, որ Հայաստանի համար բացասական հետևանքները դրանով կարող են չսահմանափակվել։  Լոնդոնի միջազգային արբիտրաժային դատարան (նախկինում Lydian արդեն տեղեկացրել է իշխանություններին միջազգային արբիտրաժ դիմելու գործընթաց սկսելու մասին, - խմբ.) դիմելու նախադեպը կարող է <չար կատակ> խաղալ Հայաստանի հետ, եթե այդ ժամանակ երկիրը որոշի դուրս գալ փոխառությունների միջազգային շուկա ։  Այդ ժամանակ նա ստիպված կլինի միջոցներ ներգրավել բաց շուկայից, ասենք ոչ թե 5 տոկոսով, այլ՝ շատ բարձր գնով։

Բացի այդ, ինչպես նշում է փորձագետը, GFS պետական ֆինանսների վիճակագրության ոլորտում (government finance statistics) միջազգային ստանդարտների համաձայն, եթե մեծանում է հավանականությունը (possible becomes probable), որ երկիրը հեռանկարում կարող է դատը տանուլ տալ, ապա պետությունը պարտվելու գումարը պետք է ճանաչի որպես կվազիֆիսկալ պարտք: Եվ եթե այդ <հեռանկարը> չի բացառվում, ապա կապիտալի համաշխարհային շուկայի խաղացողները չեն հապաղի արձագանքել այդ հնարավորությանը ամենալուրջ կերպով, քանի որ վարկ տալով զարգացող երկրներին՝ վերջիններս ուսումնասիրում են դրանք խոշորացույցի տակ: <Ցանկացած ազդակ կարող է ազդել նրանց վարքագծի վրա>, - հայտարարում է Արամյանը ։

Ֆինանսների նախկին նախարարի խոսքով, հնարավոր է, հաջողվի ռիսկերը չեզոքացնել, եթե ֆինանսների նախարարությանը հաջողվի 2020 թվականին վերաֆինանսավորել նախկինում թողարկված 500 մլն դոլարի տրանշի պարտքը ՝ չդիմելով կապիտալի միջազգային շուկայի օգնությանը, այլ ուրիշ աղբյուրների հաշվին ՝ միջազգային դոնորների եւ որպես բյուջետային աջակցություն: <Այնուամենայնիվ, պետք չէ մտածել, որ եթե կապիտալի ֆոնդային շուկայում ցուցակված Lydian - ը պատմի կառավարության հետ իր փոխհարաբերությունների մասին, այդ փաստն անտեսվելու է միջազգային ինստիտուցիոնալ և պորտֆելային ներդրողների կողմից>, - կարծում է Արամյանը:

Ավելի վաղ ընկերությունը, որը կառավարում է Ամուլսարի ոսկեբեր հանքավայրը, տեղեկացրել էր իշխանություններին միջազգային արբիտրաժ դիմելու գործընթաց սկսելու մասին՝ բնապահպանական ակտիվիստների կողմից հանք տանող ճանապարհի շարունակվող շրջափակման կապակցությամբ: Lydian իրավունք ունի պաշտոնական իրազեկումից 3 ամիս անց փաստաթղթերը միջազգային արբիտրաժ ներկայացնել:  Միևնույն ժամանակ, հաղորդագրության մեջ ասվում է, որ ընկերությունը բաց է ՀՀ կառավարության հետ քննարկումների և հրատապ լուծումներ գտնելու համար:

<Հուսով եմ, որ մեզ կհաջողվի այդ ընկերության հետ հարցերը կարգավորել առանց արբիտրաժային որոշման>,-լրագրողներին հայտարարել է ՀՀ փոխվարչապետ Տիգրան Ավինյանը: <Եթե հանքի տարածքում բնապահպանական փորձաքննության արդյունքները համապատասխանեն բնապահպանական ռիսկերի վերահսկելիության վերաբերյալ Lydian-ի տվյալներին, ապա դատարան դիմելու անհրաժեշտություն չի լինի, եւ ընկերությունը կշարունակի շինարարական աշխատանքները ։ Իսկ եթե պատասխանը վկայի  ռիսկերի առկայությունը, որոնց մասին ընկերությունը նախկինում չի հայտնել, ապա այդ ժամանակ Lydia –ի կողմից դատարան դիմելն իմաստ չի ունենա>,-նշել է փոխվարչապետը ։

Lydian Armenia-ն բրիտանական Lydian International-ի դուստր ընկերությունն է, որի բաժնետերերն են նաև ԱՄՆ, Մեծ Բրիտանիայի, մի շարք եվրոպական երկրների միջազգային ինստիտուցիենալ ներրդողներ, այդ թվում` IFC և EBRD: Ամուլսարի ոսկու հանքավայրի շահագործման նախագիծն այսօր Հայաստանում արդյունաբերական ամենախոշոր նախագիծն է, որի ընդհանուր արժեքը կազմում է 370 մլն դոլար: 2016 թվականի օգոստոսին տեղի ունեցավ նախագծի մեկնարկի պաշտոնական արարողությունը, որը նախատեսում է շինարարության և հանքավայրի իրացման սկիզբը: Ամուլսարի հանքավայրի շահագործման ժամկետը կկազմի 10 տարի և 4 ամիս, նախատեսվում է տարեկան արդյունահանել 200 հազար ունցիա ոսկի (մոտ 10 մլն. տոննա հանքանյութ): Ընկերության բաժնետոմսերը ցուցակված են Տորոնտոյի ֆոնդային բորսայում: Ամուլսարի հանքավայրն իր պաշարնորով երկրորդն է Հայաստանում:

Նշենք, որ 2018թ. հունիսից Ամուլսարի հանք տանող ճանապարհները շրջափակված են մի խումբ մարդկանց կողմից, ովքեր դեմ են հանքի շահագործմանը: Հայաստանի կառավարությունում կարծում են, որ հանքավայրի շահագործման նախագիծը լրացուցիչ անկախ բնապահպանական փորձաքննության կարիք ունի, որն այժմ իրականացվում է համաշխարհային հեղինակավոր ընկերություններից մեկի կողմից: Սակայն Lydian Armenia-ն, իրավապահ մարմինների փաստացի անգործության պատճառով, շարունակում է վնասներ կրել, հանքի շինարարությունը դադարեցվել է: