Ուրբաթ, 24 Մայիսի 2019 18:50

Արմինֆո.Նույնիսկ շուկայի փոքր ծավալներով, ենթակառուցվածքների սահմանափակությամբ և գնողունակության պարիտետի ցածր մակարդակով, Հայաստանը կարող է եռապատկել ներդրումների ծավալները ՀՆԱ-ում։  Նման եզրակացության են հանգել "Հայաստանի ներդրումային միջավայրը. Իրավական դաշտն ու առկա խնդիրները " թեմայով հետազոտության հեղինակները, որն անցկացվել է   Կոնրադ Ադենաուերի հիմնադրամի  (Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետության քաղաքական ֆոնդ է) և Հայաստանի տնտեսական լրագրողների ակումբի

աջակցությամբ։

 

Հայաստանի պետական տնտեսագիտական համալսարանի վիճակագրության ամբիոնի վարիչ, «Հանրային քաղաքականության հետազոտությունների ազգային կենտրոն» ՀԿ փորձագետ, հետազոտության համահեղինակ Արմեն Քթոյանի խոսքով ՝ իրենք իրենց աշխատանքում փորձել են գտնել երկու հիմնական հարցի պատասխան. որքանով են հանրապետությունում ստեղծվող բազային պայմանները նպաստում ներդրումների ներգրավմանը  և երկրորդ ՝ որքանով  արդյունավետ  ենք  դրանցից օգտվում:

 

Այսպես, շուկայի ծավալներով Հայաստանի հետ համադրելի 72 երկրների օրինակով հեղինակները փորձել են հասկանալ, թե արդյոք հնարավոր է ներկայիս պայմաններում ավելի շատ ներդրումներ ներգրավել, թե արդյոք հնարավորություն է եղել դրանք ներգրավել ավելի մեծ ծավալով, քան հաջողվել է վերջին 5-10 տարիների ընթացքում:  Հետընթացային վերլուծության հիման վրա բացահայտվել են գործոններ, որոնք նպաստում են նույն պայմաններում ներդրումների մեծ ծավալին ՝ սեփականության իրավունք, հակամենաշնորհային քաղաքականության արդյունավետ իրականացում, ներդրումների հարկային խթանում, սակագնային սահմանափակումներ և աշխատանքի արտադրողականության և աշխատանքի վարձատրության օպտիմալ հարաբերակցություն, արտահանման ծավալներ և ներքին ու արտաքին շուկայի ծավալներ։

 

Մասնավորապես, հետազոտության հեղինակները հանգել են այն եզրակացության, որ եթե Հայաստանը մեկնարկային պայմաններն օգտագործի այնպես, ինչպես դրանք օգտագործվում են ՀՀ-ի հետ համադրելի շուկա ունեցող երկրներում, ապա հանրապետությունը կկարողանա օտարերկրյա ներդրումներ ներգրավել ՀՆԱ-ի 7,2 տոկոսի չափով ՝ վերջին 5 տարվա փաստացի միջին ցուցանիշի 2,7 տոկոսի չափով: Այսինքն, ինչպես կարծում են փորձագետները, ոչինչ չփոխելով ՝ մեկնարկային պայմանների արդյունավետ օգտագործման, առանձին բաղադրիչների միջև համակարգային կապերի ամրապնդման դեպքում ներդրումների ընթացիկ ծավալները կարելի է եռապատկել։

 

Հայաստանի մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ-ն համադրելով 38 երկրների նույն տնտեսական հնարավորությունների հետ, հետազոտության հեղինակները հանգել են այն եզրակացության, որ գոյություն ունեցող մեկնարկային պայմանների օգտագործման դեպքում նվազագույն ներդրումները կարելի է ավելացնել մինչեւ 5,1 տոկոս՝ ՀՆԱ-ի նկատմամբ:

 

Ինչպես ընդգծում է Արմեն Քթոյանը, ներդրումների ներգրավման ավանդաբար կարեւոր պայման է հանդիսանում համապատասխան ենթակառուցվածքների առկայությունը: "Հաճախ մենք լսում ենք օբյեկտիվ քննադատություն այն մասին, որ Հայաստանում չկան համապատասխան ենթակառուցվածքներ, որոնք խոչընդոտում են ներդրումներին ։  Բայց ուսումնասիրելով ենթակառուցվածքների որակով  Հայաստանի հետ համադրելի 47 երկրների փորձը ՝ մենք հայտնաբերեցինք, որ մեկնարկային պայմանների գրագետ կառավարման եւ ենթակառուցվածքային սահմանափակումների գործոնը չեզոքացնելով ՝ Հայաստանը կարող է ներդրումներ ներգրավել ՀՆԱ - ի 4,95 տոկոսի կամ 400-500 մլն դոլարի չափով", - հայտարարել է նա ։  Այսինքն ՝ շուկայի փոքր չափերի, ենթակառուցվածքների սահմանափակության և գնողունակության պարիտետի ցածր մակարդակի պայմաններում, ինչն էլ իր հերթին պայմանավորված է մեկ շնչին ընկնող ցածր ՀՆԱ-ով, Հայաստանը կարող է ավելացնել ներդրումները մինչև ՀՆԱ-ի 4.9-7.1% - ը ։

Հետազոտության հեղինակները փորձել են նաեւ պատասխանել այն հարցին, թե ինչու ներդրողը պետք է ներդրումներ կատարի Հայաստանում, այլ ոչ թե տարածաշրջանի կամ աշխարհի որեւէ այլ երկրում: Ինչպես նշել է Քթոյանը, արդեն մի քանի տարի է, ինչ զարգացող եւ Անցումային տնտեսություններում նկատվում է օտարերկրյա ուղղակի ներդրումների (ՕՈՒՆ) նվազման միտում: Մասնավորապես, անցումային տնտեսությամբ երկրներում, ինչպիսիք են Հայաստանը, ներդրումների մակարդակը 2018 թվականին նվազել է 27 տոկոսով, ինչը վկայում է այն մասին, որ նման տնտեսությունները պակաս գրավիչ են դառնում ներդրողի համար։  Եվ սա չնայած այն հանգամանքին, որ նման երկրներում ներդրումների վերադարձի նորմայի ցուցանիշը ամենաբարձրերից մեկն է ՝ 11,8 տոկոս։

 

Մինչդեռ 500-1000 համաշխարհային խոշոր ընկերությունների ղեկավարների շրջանում անցկացված հարցումը ցույց է տվել, որ հարցվածների 29 տոկոսը պատրաստ է ներդրումներ կատարել զարգացած երկրներում, իսկ զարգացող երկրներում՝  100-ից միայն 15-ը. "Բիզնեսի առաջամարտիկների համար նման երկրներն ունեն նույնքան գրավչություն, որքան աֆրիկյան երկրները", - պարզաբանել է փորձագետը:

 

Հետազոտելով կոնկրետ ոլորտում ներդրումային ներուժի համաշխարհային միտումները ՝ աշխատության հեղինակները հանգել են այն եզրակացության, որ իրավիճակը, որը բնորոշ է հայկական տնտեսությանը, էնդեմիկ չէ ։  Զարգացող երկրներում և անցումային տնտեսությամբ երկրներում ներդրումային գրավչություն ունեն նույն ոլորտները, որոնք այսօր Հայաստանում հանդես են գալիս որպես ներդրումային հոսքերի ներգրավման "առաջատարներ"։   Դրանք գյուղատնտեսության, սննդի և ալկոհոլային արդյունաբերության, հեռահաղորդակցության ոլորտներն են։  Այնուամենայնիվ, կապիտալի ձեւավորման առումով Հայաստանն այսօր խիստ հետ է մնում Ադրբեջանից, Վրաստանից, Մոլդովայից եւ Ղազախստանից՝ 19 տոկոս ցուցանիշով:

 

Այսպես, Հայաստանում ներդրումների կառուցվածքի վերլուծությունը ցույց է տվել, որ 2014-2018թթ. ՕՈՒՆ մաքուր հոսքը կլանած հիմնական ոլորտները ֆինանսական ծառայություններ են, էլեկտրաէներգիայի, գազի եւ ջրի արտադրություն, լեռնահանքային եւ ալկոհոլային արդյունաբերություն եւ անշարժ գույքի գործառնություններ: Նշված ժամանակահատվածում ներդրումների զուտ ներհոսքը կազմել է 1,1 մլրդ դոլար:  5 առաջատար ուղղություններ կլանել են ՕՈՒՆ-ի զուտ ներհոսքի 90 տոկոսը կամ 990 մլն դոլար: ՕՈՒՆ-ի զուտ պաշարները 2018 թվականի վերջին հասել են 5 մլրդ դոլարի: Կրկին 5 խոշոր ուղղություններ կլանել են ներդրումների ընդհանուր ծավալի 64 տոկոսը կամ 3,2 մլրդ դոլար:

 

Հետազոտության հեղինակները կատարել են ՕՈՒՆ՞ՀՆԱ համեմատական վերլուծություն: "Համեմատելով ՀՀ ցուցանիշը համադրելի երկրներում նույն ցուցանիշի հետ տեսնում ենք, որ մենք առաջ ենք Ռուսաստանից, Մոլդովայից, Իրանից, բայց մենք բավական հետ ենք մնում Վրաստանից, Տաջիկստանից, Ադրբեջանից", - հայտարարել է տնտեսագետը:

 

Նշենք, որ ՀՀ-ում ներդրումների ներգրավման խնդիրներին նվիրված հետազոտության հեղինակներ Արմեն Քթոյանը եւ ԱԺ ֆինանսավարկային եւ բյուջետային հարցերի մշտական հանձնաժողովի փոխնախագահ Արտակ Մանուկյանը օգտվել են ՀՀ Վիճակագրական կոմիտեի, Համաշխարհային բանկի (World Development Indicators) ցուցիչների եւ գործարար միջավայրի զարգացման ոլորտում միջազգային այլ զեկույցների հրապարակումներից, ինչպես նաեւ տեղական եւ միջազգային փորձագետների հրապարակումներից: