Հինգշաբթի, 16 Հունվարի 2020 14:53

Արմինֆո.  Եվրոպական RAEX-Europe վարկանիշային գործակալությունը հաստատել է Հայաստանի ինքնիշխան կառավարության (SGC) վարկանիշը "BB -" (կառավարության վարկունակության բավարար մակարդակ) մակարդակում՝ ազգային արժույթով եւ արտարժույթով:

Ինչպես նշվում է ԱրմԻնֆո-ին տրամադրված պաշտոնական մամլո հաղորդագրությունում, "դրական" կանխատեսմամբ Հայաստանի վարկանիշների հաստատումն արտացոլում է տնտեսական աճի պահպանվող բարձր տեմպերը, որոնց նպաստում են ֆիսկալ հաշվեկշռի կայունացումը եւ պետական պարտքի մակարդակի նվազեցումը: Բացի այդ, դրամավարկային և հարկաբյուջետային քաղաքականության որակը մնում է արդյունավետ և համարժեք։

 

"Այդուհանդերձ, պետական պարտքը ենթակա է արժութային ռիսկերի և շարունակում է բարձրանալ։  Բացի այդ, տնտեսությունը կախված է ներմուծումից, հիմնական առևտրային գործընկերներից, ինչպես նաև արտերկրից դրամական փոխանցումներից ։  Վերջապես, վճարային հաշվեկշիռը մնում է բացասական, թուլացնելով երկրի արտաքին դիրքը, ինչը վարկանիշը զսպող առանցքային գործոններից մեկն է", - նշել է RAEX-Europe-ի վերլուծաբան Ելենա Կոլոկոլովան։

 

Տնտեսությունը զգալի աճ է ցուցադրում 2019 թվականին: Տնտեսությունը ցույց է տվել բարձր գործարար ակտիվություն 2019 թվականի երեք եռամսյակների ընթացքում, ինչը պայմանավորված էր զգալի ներքին սպառմամբ եւ ներդրումներով, հիմնականում, շինարարության հատվածում: Ինչ վերաբերում է արտադրությանը, ապա առավել աճը դիտվել է հանքարդյունաբերության ոլորտում, որտեղ արտադրությունը տարեսկզբից ի վեր աճել է 45.2% - ով: Այդուհանդերձ, էներգետիկ հատվածը, որը տնտեսության դիվերսիֆիկացման համար կարեւոր ճյուղ է համարվում, նույն ժամանակահատվածում կրճատվել է 3,5 տոկոսով։

 

2019 թվականի համար իրական ՀՆԱ-ի կանխատեսվող աճը կազմում է 6-7 տոկոս, ինչն ամենաբարձր ցուցանիշն է կովկասյան տարածաշրջանում: Lydian International օտարրեկրյա ընկերության կողմից Ամուլսարում իրականացվող ոսկու արդյունահանման խոշոր նախագիծը ներկայում բախվում է շրջակա միջավայրի պաշտպանության ոլորտում լիցենզավորման խնդիրներին: Չնայած դրան՝ ոսկու արդյունահանման նոր  ձեռնարկության բացումը դրական ազդեցություն կունենա տնտեսության աճի վրա։

 

Բանկային հատվածը մնում է կայուն: Առեւտրային բանկերը լավ կապիտալացված են եւ ունեն բավարար իրացվելիություն: 2019   թվականի հոկտեմբերի դրությամբ կարգավորիչ կապիտալի ցուցանիշը ըստ ռիսկի կշռված ակտիվների կայուն է՝ 17.5%-ի մակարդակում: Ժամկետանց վարկերի և վարկերի ընդհանուր ծավալի հարաբերակցությունը մնացել է կայուն՝ 5,2% մակարդակում, սակայն ակտիվների իրական որակը կարող է ավելի ցածր լինել վարկերի ընդհանուր զանգվածի աճի պատճառով։   Եկամտաբերության ցուցանիշները մնացել են զուսպ. 2019 թ. հոկտեմբերին ակտիվների շահութաբերությունը  կազմել է 1.7%, իսկ կապիտալի շահութաբերությունը՝ 11.1%., չնայած համապատասխանաբար 0.1 տ.կ. եւ 1.7 տ.կ.՝ տարեցտարի բարելավմանը:

 

Ակնկալվում է, որ ներքին վարկավորումը 2019 թվականին կաճի 4 տ.կ.-ով՝ մինչև ՀՆԱ-ի 67% - ը, քանի որ վարկերի ընդհանուր ծավալը տարեսկզբից աճել է 13% - ով: Դա, հիմնականում, առնչվում է մասնավոր անձանց ֆինանսավորմանը (27% աճ), այլ ոչ թե կորպորատիվ վարկավորմանը որն անհրաժեշտ է տնտեսության աճի համար։  Սպառողական վարկավորման արագ աճը վերահսկելու համար ՀՀ Կենտրոնական բանկը 2020 թվականի հունվարից  խստացրել է կապիտալի բավարարիության գործակիցը ՝ ներդնելով Բազել III-ի երեք ստանդարտ՝ համակարգային նշանակություն ունեցող բանկերի համար բուֆեր, կապիտալի պահպանման բուֆեր եւ հակացիկլային բուֆեր:  Նոր պահանջների նպատակն է նաև ստեղծել լրացուցիչ պահուստներ բանկային համակարգը արտաքին ցնցումներիցւ և ֆինանսական անկայունության ամրապնդումից պաշտպանելո  համար:

 

"Չնայած դրական միտմանը՝ ֆինանսական դոլարիզացիան նախկինի պես բարձր է մնում, քանի որ 2019 թվականի նոյեմբերին համախառն վարկերի 50% - ը եւ ռեզիդենտների համախառն ավանդների 47,3% - ը տրամադրվել է արտարժույթով։  Ավելին, ամբողջ բանկային համակարգի ակտիվների ավելի քան 42 տոկոսը կենտրոնացած է երեք խոշորագույն բանկերի վրա", - նշվում է RAEX - Europe-ի հաշվետվությունում։

 

Պետական պարտքի կառուցվածքը մնում է կայուն։ 2019 թվականին Հայաստանը մոտեցել է նպատակային ցուցանիշին՝ 2018 թվականին ներդրված ֆիսկալ կանոնով սահմանված ՀՆԱ-ի նկատմամբ պարտքի 50%-ին: Ըստ նախնական տվյալների, պետական պարտքը կկազմի մոտավորապես  ՀՆԱ-ի 51% - ը և բյուջեի եկամուտների 212% - ը։

 

Պետական պարտքի կառուցվածքը շարունակում է մնալ կայուն։ 2019թ. նոյեմբերին կարճաժամկետ պարտքը կազմում էր ընդհանուր պարտքի 4,6%-ը, պարտավորությունների 15%-ն ուներ լողացող տոկոսադրույք: Իսկ արտարժույթով պարտքը մնացել է ավելի բարձր՝ 78,6 տոկոսի մակարդակում, այնուամենայնիվ, պարտքի այդ տեսակը մնում է հիմնականում արտոնյալ։

 

2019-ի սեպտեմբերին կառավարության կողմից թողարկված 10-ամյա եվրոպարտատոմսերը, որոնք ներկայացվել են ԱՄՆ դոլարով, ունեն մոտ 2.3 տ.կ. եկամտաբերություն ԱՄՆ պարտատոմսերի նկատմամբ, համեմատելի մարման ժամկետով, որն արտացոլում է համեմատաբար ցածր ռիսկը:

 

ԿԲ-ն շարունակում է իր էքսպանսիոնիստական դրամավարկային քաղաքականությունը։  Ցածր գնաճը Կենտրոնական բանկին թույլ է տվել  երկու անգամ նվազեցնել վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը 0.25 տոկոսային կետով՝ 2019-ին հասցնելով մինչև 5.5%: Այնուամենայնիվ, 2019 թվականի երրորդ եռամսյակում գնաճը կազմել է 1%, որն ավելի ցածր է, քան ի սկզբանե սպասվում էր, եւ զգալիորեն ցածր է ՀՀ ԿԲ-ի նախնական 4% թիրախից:

 

RAEX-Europe-ի սպասումների համաձայն, ԿԲ-ի խթանող դրամավարկային քաղաքականությունը կշարունակվի, որպեսզի գնաճը մոտենա 2020-ի նպատակին: "Դրամավարկային քաղաքականության տրանսմիսիոն մեխանիզմի արդյունավետության աճը կայուն արժութային փոխարժեքի հետ միասին դրականորեն է անդրադարձել դոլարիզացման նվազման միտումների վրա", - նշվում Է հաշվետվությունում:

 

Ֆիսկալ միջավայրը շարունակում է բարելավվել: Զսպող ֆիսկալ քաղաքականությունը թույլ է տվել 2019 թվականի էլ ավելի կրճատել 2019 թ. բյուջեի պակասուրդը՝ նախապես մինչև ՀՆԱ-ի 1,5 տոկոսի չափով, ինչը 0,7 տոկոսային կետով քիչ է, քան ի սկզբանե նախատեսված էր պետական բյուջեի մասին օրենքում, եւ 0,3 տոկոսային կետով պակաս՝ նախորդ տարվա համեմատությամբ: Դա կապված է մեծ հարկային մուտքերի, ինչպես նաև սահմանված բոլոր կապիտալ ծախսերի չկատարման հետ։

 

Միջնաժամկետ հեռանկարում RAEX-Europe-ը նախկինի պես ակնկալում է, որ հարկաբյուջետային քաղաքականությունը կշարունակի մնալ զգուշավոր, բայց պակաս զուսպ, քանի որ կառավարությունը 2020 թվականից հաստատել է նոր հարկային քաղաքականություն ՝ հարկային բեռի նվազեցման, ստվերային տնտեսության դեմ պայքարի եւ հարկային վարչարարության բարելավման նպատակով: Ձեռնարկությունների եկամտահարկը իջեցվել է 2 տ.կ.՝ մինչեւ 18,0%, իսկ ոչ ռեզիդենտ կազմակերպությունների համար շահութահարկը՝ 5 տ.կ.՝  մինչեւ 5.0%, իսկ եկամտահարկը փոխվել է ֆիքսված 23%-ի: Գործունեության հատուկ տեսակների համար ավելի բարձր հարկերը եւ որոշ հարկային արտոնությունների վերացումը պետք է փոխհատուցեն տոկոսադրույքների նվազումը: Սակայն գործակալությունը ուշադրությամբ կհետեւի հարկային նոր բարեփոխման հետեւանքներին՝ բյուջե հարկային մուտքերի ձեւավորման եւ բնակչության եկամուտների անհամաչափության փոփոխության տեսանկյունից:

 

2020-2022 թթ. միջնաժամկետ ծախսերի կանխատեսման համաձայն, տեղի կունենա բյուջետային ծախսերի կառուցվածքի փոփոխություն, առավել առաջնային կդառնան կապիտալ ծախսերը, իսկ բյուջեի դեֆիցիտի նպատակային մակարդակը ՀՆԱ-ի նկատմամբ կկազմի շուրջ 2,2 տոկոս:

 

Արտաքին դիրքը շարունակում է վատթարանալ։ Հայաստանի ընթացիկ գործառնությունների հաշվի ակնկալվող դեֆիցիտը 2019 թվականին կազմում է ՀՆԱ-ի 7,3% - ը: Երկիրը մեծապես կախված է ներմուծումից, և սպասվում է, որ առևտրային հաշվեկշռի դեֆիցիտը 2019 թվականին կաճի մինչև ՀՆԱ - ի 18% - ը, ինչը 3 տոկոսային կետով ավելի բարձր է, քան 2018 թվականին ՝ հիմնական արտահանման ապրանքի ՝ պղնձի հանքաքարի անբարենպաստ գների պատճառով։  Առեւտրային դեֆիցիտը մասնակիորեն փոխհատուցվել է արտերկրից եկող փոխանցումների աճով, որոնք տարեկան կտրվածքով 6 տոկոսով աճել են 2019 թվականի III եռամսյակում: Միջազգային պահուստները բավարար են 2019թ. նոյեմբերին 2.4 մլրդ դոլարի մակարդակում ' 8 անգամ ծածկելով կարճաժամկետ պարտքը:

 

2020 թվականի հունվարից սկսած Հայաստանի վրա կազդեն Եվրասիական տնտեսական միության (ԵԱՏՄ) անդամ չհանդիսացող երկրներից ներմուծման նոր մաքսատուրքերը , ինչպիսիք են ԱՄՆ-ը, Բրազիլիան եւ Ուկրաինան՝ պոտենցիալ մեծացնելով ներմուծման վերջնական արժեքը: Բացի այդ, ՌԴ-ում սննդամթերքի արտադրության նկատմամբ ներմուծման փոխարինման քաղաքականության արդյունքները նույնպես կարող են բացասաբար ազդել հարեւան երկրների արտահանման վրա:

 

2019 թվականի վերջին ստորագրվել է նոր մեկ տարվա պայմանագիր 2020 թվին նույն պայմաններով Հայաստան գազի մատակարարման շուրջ (մոտ 30% զեղչով)։  Չնայած այդ պայմանագրի ստորագրմանը՝ գոյություն ունի 2021 թվականին գազի գնի աճի ռիսկ, ինչն էապես կազդի առեւտրային հաշվեկշռի վրա:

 

2019 թվականին կառավարությունն ընդունել է հնգամյա ծրագիր, որում շարադրված են միջազգային հարաբերությունների զարգացման հիմնական ուղղությունները եւ հակակոռուպցիոն քաղաքականությունը ՝ ներդրումային միջավայրի բարելավման նպատակով: Չնայած երկրի ներուժին՝ 2019 թվականին ՀՆԱ-ի նկատմամբ ՕՈՒՆ-ի ներհոսքը կմնա 2 տոկոսի մակարդակում, ինչը վերջին հինգ տարվա միջին ցուցանիշն է:

 

Վերջում, ինչպես նշվում է RAEX-Europe-ի հաշվետվությունում, Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ Ադրբեջանի հետ հակամարտությունը մնում է չկարգավորված, եւ դրա էսկալացիան նախկինի պես թաքնված ռիսկ է ներկայացնում: Ավելին, տարածաշրջանում առևտրային և քաղաքական լարվածության աճը բացասական ազդեցություն ունի Հայաստանի հիմնական առևտրային գործընկերների վրա։

 

Հայաստանի սուվերեն վարկանիշի վերաբերյալ RAEX-Europe-ի ամբողջական հաշվետվությունը կարդացեք. https://raexpert.eu/reports/Research_report_Armenia_10.01.2020.pdf (Անգլերեն տարբերակ):

 

Գործակալության մասին տեղեկանք. Rating-Agentur Expert RA GmbH (RAEX-Europe), անկախ եվրոպական վարկանիշային գործակալություն, որը փոխկապակցված է RAEX վարկանիշային գործակալությունների միջազգային խմբի հետ: 2015 թվականից գործակալությունը հավատարմագրվել է Արժեթղթերի եւ շուկաների եվրոպական կարգավորիչի (ESMA) կողմից եւ ունի վարկունակության արտաքին գնահատման ինստիտուտի (ECAI) պաշտոնական կարգավիճակ: Գործակալության գրասենյակը գտնվում Է Մայնի Ֆրանկֆուրտում (Գերմանիա)։  Գործակալության նպատակն է ամենախիստ կարգավորմանն ու էթիկական կանոնակարգին համապատասխան վարկանիշների շնորհումը ոչ ֆինանսական ընկերություններին, ֆինանսական ինստիտուտներին, ապահովագրական ընկերություններին, տարածաշրջաններին ու երկրներին: AmRating ազգային վարկանիշային գործակալությունը RAEX - Europe-ի գործընկերն է Հայաստանի Հանրապետությունում: