Հինգշաբթի, 17 Դեկտեմբերի 2020 15:47

Արմինֆո. Հայաստանը, ռազմական դրության եւ կորոնավիրուսի երկրորդ ալիքի պայմաններում՝ արագ տարածման տեմպերով, 2020 թվականը կավարտի ՀՆԱ անկմամբ 8,5-9,3% միջակայքում: Առցանց մամուլի ասուլիսի ժամանակ այդպիսի կանխատեսում է արել "Ամերիա" խորհրդատվական ընկերության ղեկավար, հայտնի տնտեսագետ Տիգրան Ջրբաշյանը, միաժամանակ նշելով, որ հատկապես մեծ անկում կլինի ներմուծման առումով, իսկ արտահանման անկումը կշարունակվի։

 

Նրա կարծիքով, հասարակությունը դեռեւս չի գիտակցում այն լուրջ մարտահրավերները, որոնք ընթացիկ տարում ազդեցություն կունենան տնտեսության վրա եւ կշարունակվեն միջնաժամկետ եւ, նույնիսկ, երկարաժամկետ հեռանկարում: "Դա լուրջ ազդեցություն կունենա տնտեսական քաղաքականություն եւ քաղաքացիների բարեկեցության վրա, ինչպես աշխարհի, այնպես էլ ինստիտուցիոնալ կառույցների ընկալման տեսանկյունից:  Քանի որ մարտահրավերները, որոնց բախվում է Հայաստանը և կբախվի մոտ ապագայում, ավելի լուրջ են, քան մենք կարող ենք պատկերացնել։ Հայաստանը գտնվում է կատարյալ փոթորկի պայմաններում, քանի որ բոլոր ոլորտներում ճգնաժամ է դիտվում", - նկատել է նա։

 

Ջրբաշյանը թվարկել է Հայաստանի առջեւ ծառացած կոնկրետ մարտահրավերները. մարդկային կապիտալի հետ կապված խնդիրներ, որը մինչ այս իրավիճակը գտնվում էր կրիտիկական վիճակում, հաշվի առնելով այն ժողովրդագրական փոսը, որում հայտնվել էր Հայաստանը ՝ սկսած անցյալ տարվանից ։ "Եվ դա դրսևորվեց երիտասարդների աշխատաշուկա մտնելու կտրուկ անկմամբ, ինչի պատճառով մենք ունեցանք մարդկային կապիտալի ոչ միայն քանակական, այլև որակական անկում", - պարզաբանել է նա: Դրա հետ մեկտեղ, 2022-2023 թվականներին աննախադեպ կտրուկ կաճի կենսաթոշակային տարիքի բնակչությունը, ինչը աշխատաշուկայում երիտասարդների ներգրավվածության անկման ֆոնին կհանգեցնի բյուջեի վրա լուրջ ծանրաբեռնվածության ՝ կլինի ծանրակշիռ դեֆիցիտ։

 

Ժողովրդագրական ֆենոմենը հանգեցնում է նաեւ կրթական ճգնաժամի, քանի որ ժողովրդագրական փոսի արդյունքում համախառն պահանջարկի անկման պայմաններում կրթության համակարգը պահանջարկը հարմարեցնում է առաջարկին' դրանով իսկ նվազեցնելով որակի մակարդակը: Իսկ եթե հաշվի առնենք նաև, որ պատերազմում հենց այդ ժողովրդագրական փոսում հայտնված սերունդն է լուրջ կորուստներ ունեցել (զոհվածներ և հաշմանդամներ), ապա դա կլինի հիմնական մարտահրավերներից մեկը։

 

Ջրբաշյանը նշել է, որ տնտեսության ներուժը բնութագրող պարամետրը կապիտալի առկայությունն է, որն այժմ գտնվում է շատ բարդ իրավիճակում, հատկապես սպասվող բարդ պայմաններում, հաշվի առնելով հետպատերազմյան եւ հետկոնֆլիկտային վիճակը, երբ երկիրը, մի կողմից, ունի մասնավոր ներդրումների սահմանափակ ծավալ, եւ քիչ հավանական է օտարերկրյա ներդրումների աճը, իսկ մյուս կողմից ՝ անորոշությունը եւ ակնկալվող բացասական հեռանկարը կհանգեցնեն կապիտալի արտահոսքի:

 

Ավելին, նման պայմաններում, նույնիսկ, հնարավոր է բնակչության արտագաղթի մեծ աճ, ինչն էլ ավելի կխորացնի մարդկային ռեսուրսների և կապիտալի արտահոսքի հավանականությունը։ "Պետք է վերաիմաստավորել բյուջեն եւ վերանայել միջնաժամկետ ծրագրերը ՝ ստեղծված իրավիճակին համապատասխան", - խորհուրդ է տալիս նա:

 

"Հենց այդ գործոններն են խնդրահարույց։ Եվ, հաշվի առնելով այն իրավիճակների համալիրը, որոնք ի հայտ են գալիս տնտեսության և հասարակության մեջ, անորոշությունը, որը տնտեսական իշխանությունները անվանում են քաղաքական, ուղղակիորեն հանգեցնում է այն բանին, որ հասարակությունն ու տնտեսական իշխանությունները չեն կարող արձագանքել սպասվող մարտահրավերներին։

 

Քաղաքական անորոշությունը հանգեցնում է տնտեսության արմատական բարդությունների, որոնք, իրենց հերթին, ազդում են նաև արժույթի փոխարժեքի վրա։ Ես ուզում եմ, որ մենք հասկանանք. երբ քաղաքական անորոշության ամպլիտուդը փոքր է, կարճաժամկետ հեռանկարում կարող է լինել տնտեսության վրա ազդելու հավանականությունը, բայց երբ այդ անորոշությունը հանգեցնում է լուրջ տնտեսական խնդիրներին պետության հակազդելու անհնարինության, ապա այդ անորոշությունն արդեն վերածվում է տնտեսական գործոնների", - ամփոփել է Տ.Ջրբաշյանը։