Արմինֆո. Հայաստանը տնտեսության վերականգնման ներուժ ունի։ Այդ մասին փետրվարի 2-ին տեսակոնֆերանսի ընթացքում հայտարարել է ԱԺ "Իմ քայլը" խմբակցության պատգամավոր Արտակ Մանուկյանը։
Նրա խոսքով, երկրի կառավարության կողմից 2020 թվականի համար նախատեսված տնտեսության 8 տոկոս անկումը բավականին իրատեսական էր, եթե նկատի ունենանք, որ ՀՀ Ազգային վիճակագրական կոմիտեի տվյալների համաձայն, այն 7.5 տոկոսի մակարդակում է: Երկրի ՀՆԱ անկումը մեծապես պայմանավորված է COVID-19-ի տարածմամբ, որն իր ազդեցությունն է ունեցել ոչ միայն Հայաստանի վրա։ Երկրի տնտեսության վրա չէին կարող չանդրադառնալ նաև Ղարաբաղում մարտական գործողությունները։ Պատգամավորը ուշադրություն է հրավիրել այն հանգամանքին, որ անցած տարվա արդյունքներով երկրում արձանագրվել է արտահանման և ներմուծման ծավալների լուրջ անկում, ինչը խոսում է միջազգային շուկաների դիվերսիֆիկացման անհրաժեշտության մասին: Առաջվա պես, երկրի տնտեսության դրայվերը շարունակում է հանքարդյունաբերության ճյուղը։ Գյուղատնտեսության որոշ ոլորտներում նույնպես աճ է դիտվել։ Նա նշել է, որ, ընդհանուր առմամբ, 2020 թվականը չափազանց ծանր էր երկրի տնտեսության համար։
Պատգամավորը հույս է հայտնել, որ 2021 թվականին երկրի ընթացիկ տարվա բյուջեում ամրագրված մակրոտնտեսական ցուցանիշները կկատարվեն, եւ երկրի տնտեսության մեջ կսկսվի առողջացման գործընթացը: "Խնդիր այս հարցում չպետք է լինի, և հուսանք, որ 2021 թվականի համար նախատեսված ՀՆԱ - ի 3.2% աճը կգերակատարվի", - ասել է Արտակ Մանուկյանը: Նա հիշեցրել է մոտ 750 մլն դոլարի եվրապարտատոմսերի հաջող տեղաբաշխման մասին։ Եվ եթե 2019 թվականի սեպտեմբերին եվրապարտատոմսերի տեղաբաշխման ծավալները կազմել են 500 մլն դոլար՝ 4.2% եկամտաբերությամբ, իսկ տարին բավական հաջող էր, ապա անբարենպաստ 2021 թվականին 750 մլն դոլարի ներգրավումը՝ 3.8% եկամտաբերությամբ, վկայում է Հայաստանի տնտեսության հանդեպ օտարերկրյա ներդրողների վստահության մասին: Միեւնույն ժամանակ, պատգամավորը փաստել է, որ անորոշության պայմանները, այդ թվում՝ նաեւ քաղաքական, կարող են հանգեցնել ներդրումների ներհոսքի որոշակի խստացման: Բայց այս ուղղությամբ էլ կառավարությունը մի շարք քայլեր է ձեռնարկել։
Իր հերթին՝ "Լուսավոր Հայաստան" ընդդիմադիր խմբակցության պատգամավոր Արկադի Խաչատրյանը համաձայնել է, որ 2020 թվականը երկրի համար չափազանց ծանր է եղել՝ թե տնտեսական, թե բարոյահոգեբանական տեսանկյունից: Նրա խոսքով ՝ ռազմական դրության հայտարարումը, լոքդաունը, կարանտինային ռեժիմի երկարաձգումը չէր կարող չազդել քաղաքացիների եւ երկրի կյանքի վրա: Այս բոլոր գործոնները, միասին վերցրած, հանգեցրել են նոր տնտեսական ցնցումների, ինչպես պահանջարկի, այնպես էլ առաջարկի առումով, և տնտեսության էական անկումն անխուսափելի էր։ Արդյունքում՝ կտրուկ աճել է պետական բյուջեի վրա սոցիալական բեռը։ Սոցիալական ծախսերը, հակաճգնաժամային միջոցառումների իրականացումը լոկդաունի պայմաններում հանգեցրել են պետբյուջեի դեֆիցիտի էական աճի։ Ակնհայտ է դառնում նաև հարկային եկամուտների ծավալների կրճատման փաստը։ Այս պայմաններում անխուսափելի է նաեւ պետական պարտքի ավելացումը, որը 2020 թվականին ավելացել է շուրջ 650 մլն դոլարով: Առավել տուժած ոլորտներն են զբոսաշրջությունը, ծառայությունները, ինչպես նաեւ ապրանքաշրջանառության կրճատումն ու ներքին պահանջարկի անկումը, ինչը մեծապես պայմանավորված է ներմուծման ծավալների կտրուկ անկմամբ: Խոցելի է նաև արտաքին առևտուրը, որտեղ արձանագրվել է 13,2% անկում։ Չնայած ներմուծման ծավալները փոքր-ինչ ցածր էին, ինչը հանգեցրեց ապրանքաշրջանառության ընդհանուր հաշվեկշռի որոշակի բարելավման, այնուամենայնիվ, ներքին պահանջարկի վերականգնումը կշարունակվի դանդաղ տեմպերով։ Առավել ևս, որ դիտվում է տնտեսական ներուժի մաշվածություն։ Դրա վերականգնումը մեծապես կապված կլինի ներդրումների եւ կապիտալ ծախսերի ծավալների հետ։ Որքան արագ վերականգնվի տնտեսական ներուժը, այնքան արագ կսկսվի երկրի ողջ տնտեսության վերականգնումը։ Բացի այդ, կառավարության կարևորագույն խնդիրը պետք է լինի արտագաղթի խնդրի լուծումը։
Միեւնույն ժամանակ, տնտեսագետ Վահագն Խաչատրյանը կոչ է արել ուշադրություն դարձնել 2021 թվականին ՝ որպես տնտեսական հնարավորությունների տարի։ Հատուկ ուշադրություն պետք է
հատկացնել պետական կառավարման ինստիտուտներին, որոնցում ակնհայտ են էական ծախսերը։ Դրանց բացառումը թույլ կտա բարձրացնել պետական ծրագրերի իրականացման արդյունավետությունը։ Եթե չկա արդյունավետ կառավարման համակարգ, ոչ մի օրենսդրական նախաձեռնություն չի օգնի շտկել իրավիճակը և չի ծառայի իր նպատակներին։ Եվ, հակառակը, արդյունավետ կառավարման դեպքում կհայտնվեն և ներդրումներ, և բիզնեսի ակտիվություն։ Պետք է նաև փոխել բիզնեսի նկատմամբ վերաբերմունքի տրամաբանությունը, առավել ևս, որ պատերազմի տարիներին կորել է աշխատանքային ներուժի մեկ միավոր։ Այդ բացը պետք է լրացնել, եւ այդ համատեքստում 2021 թվականը շատ ծանր կլինի։ Անհրաժեշտ է մտածել եւ գնահատել այն, ինչ կորսվել է, եւ՝ ինչպես վերականգնել ամեն ինչ: Տնտեսագետի խոսքով ՝ ոչ ոք չի գալու երկրի կառավարության փոխարեն Հայաստանի խնդիրները լուծելու։
Նշենք, որ ըստ պետբյուջեի, 2021 թվականին ՀՆԱ-ի աճի տեմպերը նախատեսված են 3,2 տոկոսի մակարդակում, գնաճը՝ 1,5 տոկոսի ( գումարած հանած 4 տոկոս): Պետական գանձարանի եկամտային մասը կկազմի 1,569 տրլն դրամ, ծախսային մասը ՝ 2,000 տրլն դրամ, դեֆիցիտը՝ 341 մլրդ դրամ։ Ընդ որում, պետբյուջեի դեֆիցիտի ծածկման համար ներքին աղբյուրներից կներգրավվի 139 մլրդ դրամ, արտաքին աղբյուրներից ՝ 203 մլրդ դրամ։ Որպես բյուջեի դեֆիցիտի ծածկույթի հիմնական դոնոր հանդես կգա Արժույթի միջազգային հիմնադրամը, որը համաձայն է Հայաստանին տրամադրել 400 մլն դոլարի վարկային ռեսուրսներ: