Երեթշաբթի, 1 Հունիսի 2021 11:54

Արմինֆո. Հայաստանը 2020 թվականին ապահովել է մակրոտնտեսական կայունություն՝ հարկաբյուջետային և դրամավարկային քաղաքականության ինստիտուցիոնալ մոտեցումների կիրառմամբ, հունիսի 1-ին հայտարարել է ՀՀ ֆինանսների նախարարի պաշտոնակատար Ատոմ Ջանջուղազյանը: Ազգային ժողովում այսօր մեկնարկել են "Հայաստանի Հանրապետության 2020 թվականի պետական բյուջեի կատարման մասին" տարեկան հաշվետվության նախնական քննարկումները:

 

Ֆինանսների նախարարի պաշտոնակատարի խոսքով ՝ Հայաստանը, ինչպես եւ ողջ աշխարհը, համավարակի շրջանում վերանայել է հարկաբյուջետային քաղաքականությունը ՝ այն համապատասխանեցնելով տնտեսական անկման ժամանակաշրջանին: Այսինքն, ինչպես պարզաբանել է Ջանջուղազյանը, այն կոչված էր խթանիչ դեր խաղալ եւ միջոցներ ձեռնարկել կուտակված "իմունիտետի" պահուստների հաշվին տնտեսական ցնցումների հետեւանքները մեղմելու համար։ "Հենց այսպիսի" ուղեբեռով " է Հայաստանը 2019 թվականի արդյունքներով անցել 2020-րդ ֆինանսական տարի։ ՀՆԱ - ի 7,6% աճը համաշխարհային տնտեսության 2,9% աճի պայմաններում, ՀՆԱ-ի նկատմամբ պետական պարտքի 50%- ից ցածր շեմը մեզ թույլ են տվել նման պահուստներ ձեւավորել", - նշել է նա։ Բացի այդ, 2019 թվականին անվանական արտահայտությամբ 16 տոկոսով ավելացել են հարկային հավաքագրումները, ինչի արդյունքում 1,4 տոկոսային կետով աճել է հարկեր/ՀՆԱ ցուցանիշը: Կապիտալ ծախսերը 2018-ի համեմատ անվանական արտահայտությամբ ավելացել են 30% - ով կամ ՀՆԱ-ի 2,9% - ով։

 

ՀՀ ֆինանսների նախարարության կողմից 2020 թվականին իրականացված հակաճգնաժամային միջոցառումները, ըստ գլխավոր ֆինանսիստի, դրական ազդեցություն են ունեցել: Այսպես, ըստ նրա, մեկ տարվա ընթացքում ընդլայնող ֆիսկալ քաղաքականության արդյունքում հարկաբյուջետային ազդակի "դրական ազդեցությունը" մոտ 2,5 անգամ գերազանցել է նախկին սպասումները։

 

Դրա հետ մեկտեղ, ինչպես ընդգծել է Ջանջուղազյանը, "ամեն ինչ իր գինն ունի": "Դրա գինը, ըստ էության, պետական պարտքի մակարդակի փոփոխությունն է",- հայտարարել է նա: Մասնավորապես, դեֆիցիտը 2020 թվականին գերազանցել Է ՀՆԱ-ի 2,3% - ի կամ մոտ 161 մլրդ դրամի չափով նախատեսված մակարդակը ՝ հասնելով 334 մլրդ դրամի կամ ՀՆԱ-ի 5.5% - ի: ՀՆԱ-ի նկատմամբ կառավարության պարտքի մակարդակը հասել է 63,5 տոկոսի։ Դա, ինչպես նշել է նախարարը, հարկաբյուջետային կանոնների տրամաբանության համաձայն, որոնք թույլ են տալիս ՀՆԱ-ի մինչեւ 60 տոկոսի աճ, Հայաստանի կառավարությանը պարտավորեցնում է ներկայացնել մակրո եւ հարկաբյուջետային միջոցառումների նախագիծ, որոնք թույլ կտան հանրապետությանը առաջիկա 5 տարիների ընթացքում վերադառնալ թույլատրված 60 տոկոսի շրջանակ: "Այս ռազմավարական ծրագրի աշխատանքները ընթացքի մեջ են, և այն կներկայացվի միջնաժամկետ ծախսերի ծրագրին զուգահեռ", - ասել է Ջանջուղազյանը:

 

Անդրադառնալով հիմնական մակրոտնտեսական ցուցանիշներին ՝ Ջանջուղազյանը հաղորդել է, որ 2020 թվականի արդյունքներով Հայաստանի տնտեսությունը "ընկել է" 7,6 տոկոսով ՝ համաշխարհային տնտեսության 3.3 տոկոս անկման պայմաններում: Մասնավորապես, արդյունաբերությունը կրճատվել է 1,5 տոկոսով, գյուղատնտեսությունը ՝ 4 տոկոսով, շինարարությունը ՝ 6,6 տոկոսով, ծառայությունների ոլորտը ՝ 10 տոկոսով ։ Սպառումը "ընկել" է  10,2%, կապիտալի համախառն կուտակումները նվազել են 8,6% - ով, ներմուծումը ՝ 32,1% - ով, իսկ արտահանումը ՝ 31,4% - ով:

 

Միջին գնաճը հաշվետու ժամանակահատվածում կազմել է 1,2%, դեֆլյատորը ՝ 1,9% ։ Միջին ամսական աշխատավարձը (միջին աշխատավարձը) գրանցվել է 189 հազար 716 դրամի մակարդակում, ընդ որում, պետական հատվածում՝ 170 հազար 264 դրամ, իսկ մասնավոր հատվածում՝ 198 հազար 964 դրամ։ Ընթացիկ հաշվի դեֆիցիտը կազմել Է ՀՆԱ 3.1%՝ ներմուծման առաջանցիկ կրճատման հաշվին։

 

Հայաստանի պետական գանձարանի եկամուտները կազմել են մոտ 1 տրլն 560 մլն 655 հազար դրամ, ծախսերը ' 1 տրլն 894 մլն 647 հազար դրամ: Պետական բյուջեի ծախսային մասի մոտ 12% - ը կամ շուրջ 226 մլրդ դրամը կազմել են կապիտալ ծախսերը։ Ընդհանուր ծախսերի շուրջ 29,5 տոկոսն ուղղորդվել է սոցիալական ծախսերի ՝ 560 մլրդ դրամ (կենսաթոշակների եւ նպաստների ֆինանսավորում) ծածկմանը ։

 

Հարկային եկամուտները կազմել են ՀՆԱ - ի 22,4 տոկոսը, ընթացիկ ծախսերը ՝ ՀՆԱ - ի 27 տոկոսը, իսկ կապիտալ ծախսերը ՝ 3,7 տոկոսը: "Հատկանշական է, որ ՀՆԱ - ի նկատմամբ հարկերի հարաբերակցությունը բարելավվել է 0,1 տոկոսային կետով", - նշել է նախարարի պաշտոնակատարը: Ընդհանուր առմամբ, հարկերը անվանական արտահայտությամբ կազմել են 1 տրլն 385 մլրդ դրամ։

 

Համավարակի հետ կապված ծախսերը կազմել են 75,3 մլրդ դրամ, իսկ ռազմական դրության հետ կապված ծախսերը ՝ մոտ 124 մլրդ դրամ։

 

2020 թվականի արդյունքներով պետական պարտքը կազմել է 7,968 մլրդ դոլար, որից 7,509 մլրդ դոլարը  կառավարության պարտքն է (արտաքին պարտքը՝ 5,593 մլրդ դոլար, իսկ ներքին պարտքը՝ 1,915 մլրդ դոլար):

 

Նշենք, որ 2021 թվականը սկսելով 7,968 մլրդ դոլարի պետական պարտքով, արդեն 2021 թվականի ապրիլի վերջին ցուցանիշը հասել է 8,772 մլրդ դոլարի, այսպիսով, 4 ամսում պարտքն աճել է 804 մլն դոլարով:

 

Համաձայն "2020 թվականի պետական բյուջեի մասին" օրենքի՝ ՀՆԱ-ի 4,9% աճի պայմաններում անվանական ՀՆԱ-ն ամրագրված է 7,095, 1 մլրդ դրամի մակարդակում։ Բյուջեի եկամտային հոդվածն արձանագրվել է ՀՆԱ - ի 1,696 տրլն դրամի կամ 23,9% - ի մակարդակում, ծախսերը ՝ 1,855 տրլն դրամի, դեֆիցիտը ՝ շուրջ 160,6 մլրդ դրամի կամ ՀՆԱ-ի 2,3% - ի մակարդակում: Դեֆիցիտը նախատեսվում էր 211 մլրդ դրամի չափով ֆինանսավորել ներքին աղբյուրների հաշվին եւ եւս 50,5 մլրդ դրամ ակնկալվում էր ներգրավել արտաքին աղբյուրներից: 12-ամսյա գնաճը կանխատեսվում էր 4% - ի (+/_1,5%) սահմաններում, իսկ պետբյուջեի հարկային մուտքերը (հարկային եկամուտներ և պետական տուրքեր) ՝ 1 տրլն 602 մլրդ 252 մլն 712 հազար դրամի կամ ՀՆԱ-ի 22,6% - ի չափով ։