Չորեքշաբթի, 9 Հունիսի 2021 17:16

Արմինֆո. Համաշխարհային բանկը (ՀԲ) Հայաստանի ՀՆԱ - ի աճի կանխատեսումը թողել է անփոփոխ' 3,4 տոկոս 2021թ., 2022թ. մինչև 4,3 տոկոս և 2023թ. 5,3 տոկոս արագացմամբ (2020թ. փաստացի անկման 7,4 տոկոս): Այս մասին ասված է ՀԲ "Գլոբալ տնտեսական հեռանկարներ" նոր հունիսյան զեկույցում։

Հայաստանի հարեւան երկրներում Համաշխարհային բանկը կանխատեսում Է. Վրաստանում ՀՆԱ - ի աճը 2021թ. 6%, 2022թ. մինչեւ 5% դանդաղեցմամբ եւ 2023թ. այդ տեմպի պահպանմամբ, Ադրբեջանում ՀՆԱ - ի աճը 2021թ. - ին 2,8%, 2022թ. մինչեւ 3,9% արագացմամբ եւ 2023թ. մինչեւ 3,4% , Թուրքիայում ՀՆԱ-ի աճը 2021թ.  5%, 2022թ. 2,1% զուսպ արագացմամբ մինչև 2,2% 2022թ. և 2,3% 2023թ.

ԵՏՄ երկրներից միայն Բելառուսում է պահպանվելու անկում

ԵԱՏՄ երկրներից Համաշխարհային բանկը կանխատեսում է ՀՆԱ-ի նույն 3.2% աճը 2021թ. Ռուսաստանում եւ Ղազախստանում: Սակայն 2022-2023թթ.Ռուսաստանում ՀՆԱ աճի տեմպերը կդանդաղեն 3.2% - ից մինչև 2.3%, իսկ Ղազախստանում՝ 3,7% - ից կարագանան մինչև 4.8%։ Իսկ Ղրղզստանի վերաբերյալ ՀԲ - ն կանխատեսում է 2021թ. ՀՆԱ - ի ավելի բարձր աճ ՝ 3,8 տոկոսով, 2023թ. մինչև 4,3 տոկոս և 2023թ. 4,5 տոկոս արագացմամբ, և միայն Բելառուսում ՀՆԱ-ն 2021թ. կնվազի 2,2 տոկոսով, որից հետո 2022թ. դուրս կգա թույլ 1,9 տոկոս աճով, որը 2023թ. կդանդաղի մինչև 1,2 տոկոս%:

ՀԲ-ն Չինաստանի ՀՆԱ-ի բարձր աճ է կանխատեսում

Եվրոպայի եւԿենտրոնական Ասիայի (ECA) տարածաշրջանի վերաբերյալ Համաշխարհային բանկը 2021թ.տնտեսական աճ է կանխատեսում 3,9% - ով, 2022թ. այդ տեմպի պահպանմամբ եւ 2023թ. Համաշխարհային տնտեսությունը, ՀԲ-ի կանխատեսմամբ, 2021թ.5,6% աճից հետո, 2022թ. - ի տեմպերը կթուլացնի մինչեւ 4,3% եւ 2023թ. - ին ՝ մինչեւ 3,1%: ԱՄՆ-ի տնտեսությունը, ՀԲ-ի կանխատեսմամբ, 2021թ. դուրս կգա 6,8% աճով, որին կհաջորդի 2022թ.մինչև 4,2% տեմպերի դանդաղումը և 2023թ. եվրոգոտում 2,3%: ՀԲ-ն 2021թ. տնտեսության աճը կանխատեսում է 4,2% ' 2022թ. մինչև 4,4% արագացմամբ և 2023թ. Ճապոնիայի տնտեսությամբ Համաշխարհային բանկը 2021 թվականին կանխատեսում է 2,9 տոկոս աճ, որից հետո 2022-2023 թվականներին սպասվում է 2,6 տոկոսից մինչեւ 1 տոկոս դանդաղում: Իսկ Չինաստանի ՀՆԱ-ն, ըստ ՀԲ-ի կանխատեսման, 2021 թվականին կարագացնի աճը մինչեւ 8,5 տոկոս, այնուհետեւ 2022-2023 թվականներին կդանդաղի մինչեւ 5,4-5,3 տոկոս:

Կանխատեսման վրա ազդող ռիսկերը

"Եվրոպայի եւ Կենտրոնական Ասիայի տարածաշրջանային հեռանկարները" (Regional outlook Europe and Central Asia - ECA) զեկույցի վերլուծական բաժնում ՀԲ-ն նշում է, որ կանխատեսումը ենթակա է գերազանցապես նվազող ռիսկերի, այդ թվում ՝ համավարակի հետ կապված: "Չնայած տարածաշրջանում պատվաստումների մակարդակը գերազանցել է միջին համաշխարհային ցուցանիշը, պատվաստանյութերի բաշխումը եւ այս ոլորտում առաջընթացը մնում են ծայրահեղ անհավասար, ECA - ի տնտեսությունների միայն մեկ երրորդը գտնվում է միջին համաշխարհային մակարդակից բարձր, իսկ մնացածը դեռեւս հետ է մնում  միջին համաշխարհային մակարդակից՝ նյութատեխնիկական ապահովվածության եւ պատվաստանյութերի վերաբերյալ անվճռականության հետ կապված խնդիրների պատճառով: Հասարակության վստահության ամրապնդման համար հստակ եւ հետեւողական հաղորդակցության բացակայության պայմաններում, անվտանգության նկատառումներով պատվաստումների կասեցումը կարող է հանգեցնել սպասվածից ավելի մեծ քանակությամբ պատվաստվելու ցանկության բացակայությանը", - նշվում է ՀԲ-ի զեկույցում:

ՀԲ-ն նշում է, որ ECA-ի որոշ երկրներում պատվաստանյութի մատակարարման ուշացման եւ ցածր պահանջարկի համադրությունը, այլ երկրներում պատվաստումների լայն տարածման հետ միասին, կարող է հանգեցնել տարածաշրջանային անհավասար վերականգնման: Համավարակւ կարող է նաեւ խորացնել ֆիզիկական եւ մարդկային կապիտալի ներդրումների դանդաղումը, որն առանց այդ էլ կտրուկ էր ECA - ի երկրներում ' երկարատեւ կառուցվածքային խնդիրների պատճառով: Կապիտալ ներդրումների փլուզումից հետո ներդրումների երկարաժամկետ աճի կանխատեսումները ցույց են տալիս 1,7% անկում հաջորդ տասնամյակում։ Համավարակն ազդել է նաեւ մարդկային կապիտալի կուտակման վրա՝ դպրոցների փակման եւ գործազրկության ձգձգված ժամանակահատվածի պատճառով: Սակայն, մյուս կողմից, համավարակը բացում ՝ հնարավորություններ արագացնելու երկարաժամկետ աճը: Թվայնացումը, ինչպես կարծում է Համաշխարհային բանկը, կարելի է օգտագործել կառավարման ամրապնդման համար՝ հանրային արդյունավետության եւ թափանցիկության բարձրացման հաշվին:

Ֆինանսական սթրեսի ռիսկը նույնպես կախված է ECA տարածաշրջանի հեռանկարների վրա: Քաղաքականության մեջ վերսկսված անորոշությունը խորացրել է պորտֆելների ներհոսքի նվազումը եւ կրկին հանգեցրել արժույթի արժեզրկմանը եւ պահուստների կորուստներին: Արդյունքում՝ ուժեղանում է ճնշումը արտաքին ֆինանսավորման վրա, հատկապես, արտարժույթով առաջադրված պարտքի մեծ մասնաբաժին ունեցող երկրներում։ Գնաճի արագացումն էլ ավելի է սահմանափակել որոշ Կենտրոնական բանկերի հնարավորությունները լրացուցիչ բացասական արտաքին ցնցումների հետեւանքները մեղմելու համար, ինչի արդյունքում տարածաշրջանի տնտեսությունների շուրջ մեկ երրորդը ստիպված է եղել բարձրացնել տոկոսադրույքները 2021 թվականին: Ներդրողների տրամադրությունների վատթարացումը կարող է կտրուկ խստացնել ֆինանսավորման պայմանները և հանգեցնել կասկադային դեֆոլտների և չաշխատող վարկերի աճի։ Կորպորատիվ հաշվեկշռի վրա ճնշումը շարունակում էր աճել իշխանությունների կողմից կարգավորող մարմինների իրացվելիության աջակցության թուլացման եւ զսպվածության շնորհիվ, ինչը բանկային հատվածի վրա լարվածություն էր ստեղծում:

ECA-ի երկրներում նվազող ռիսկը նաեւ աշխարհաքաղաքական լարվածության ուժեղացման հնարավորությունն է, ինչը կարող է ուղեկցվել լրացուցիչ պատժամիջոցներով եւ ֆինանսական շուկաների վրա ճնշումներով: Տարածաշրջանը կարող է ապակայունացվել Ուկրաինայում կամ Ղրղզստանի և Տաջիկստանի միջև հակամարտության սրմամբ, ինչպես նաև կայունության բարձր ռիսկերով ՝ կապված Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հետկոնֆլիկտային կարգավորման հետ։ Լրացուցիչ քաղաքական ճնշումը Բելառուսում կամ Ղրղզստանում կարող է թուլացնել հեռանկարները Արեւելյան Եվրոպայում եւ Կենտրոնական Ասիայում: ԵՄ-ի եւ այլ խոշոր տնտեսությունների միջեւ տարաձայնությունները կարող են նաեւ հանգեցնել լրացուցիչ պատժամիջոցների, ECA-ի որոշ երկրների համար հնարավոր կողմնակի հետեւանքների: Քաղաքական անորոշության հետագա աճը, հատկապես տարածաշրջանի որոշ խոշոր տնտեսություններում, կարող է նաեւ խաթարել վերականգնումը, եթե դա ֆինանսական սթրես առաջացնի:

2020 թվականին ECA ենթատարածքներում արտադրության կտրուկ անկումից հետո, զինված հակամարտության ֆոնին, Հարավային Կովկասը, ՀԲ-ի կանխատեսումներով, 2021 թվականին կհասնի 3,6 տոկոսի աճի ՝ 2022 թվականին տեմպերի մինչեւ 4,2 տոկոս արագացմամբ: 2021 թվականի սկզբին վերականգնումը մնում է խլացված ՝ արտացոլելով համավարակի հետ կապված ներքին ճնշված պահանջարկը, ինչպես նաեւ ներքաղաքական լարվածության սրումը (Հայաստան) եւ տրանսպորտի եւ զբոսաշրջության ոլորտում շարունակվող թուլությունը (Վրաստան): Դրամավարկային քաղաքականությունը նույնպես խստացել է, իսկ Հայաստանն ու Վրաստանը բարձրացրել են տոկոսադրույքները ։ Ներկայիս կանխատեսումը հիմնված է ինչպես համավարակի, այնպես էլ հակամարտության հետ կապված ցնցումների թուլացման, ինչպես նաեւ զբոսաշրջության վերականգնման վրա ՝ սպառողների եւ գործարար շրջանակների վստահության բարձրացման հետ մեկտեղ: Սպասվում է, որ Ադրբեջանում աճը կպահպանվի նավթի գների կայունացմամբ, ինչպես նաեւ ներդրումների եւ վերականգնման ծախսերով: Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ հրադադարի մասին համաձայնագիրը 2020թ. նոյեմբերին թուլացրեց տարածաշրջանում աշխարհաքաղաքական լարվածությունը, սակայն կայունության համար ռիսկերը շարունակում են մնալ բարձր:

Արժույթի վերջին արժեզրկումը հետագա բարձր ճնշում է գների վրա: ECA-ի 17 կենտրոնական բանկերից, որոնք ունեն գնաճի նպատակային ցուցանիշներ, գրեթե կեսը հաղորդել է, որ 2021-ի սկզբին գնաճը գերազանցել է թիրախային միջակայքի վերին սահմանը: Գնաճային ճնշումների արդյունքում տոկոսադրույքները բարձրացվել են մինչև 2021թ.տարածաշրջանի տնտեսությունների մեկ երրորդը (Հայաստան, Բելառուս, Վրաստան, Ղրղզստան, Ռուսաստան, Տաջիկստան, Թուրքիա, Ուկրաինա) ։ Չնայած այն հանգամանքին, որ բանկային հատվածը ունի բավարար իրացվելիություն եւ կապիտալի բուֆերներ, ECA-ի շատ երկրներում ակնկալվում է չաշխատող եւ խնդրահարույց վարկերի քանակի ավելացում, քանի որ երկրները կշարունակեն աստիճանաբար հրաժարվել վարկային պարտավորությունների կարգավորման միջոցներից եւ մորատորիումներից: Սպասվում է, որ 2020թ. խոշոր ֆինանսական աջակցության փաթեթները, որոնք միջին հաշվով համարժեք ենՀՆԱ-ի  7.5%-ին,  մասամբ կթուլացվեն այս տարի: Ակնկալվում է, որ անցյալ տարի արտադրության կրճատման հետ համավարակին ֆիսկալ արձագանքը կհանգեցնի այն բանին, որ 2022թ. վերջին պետական պարտքը միջին հաշվով կկազմի ՀՆԱ-ի 54 տոկոսը ՝ 2019թ. մակարդակը գերազանցելով գրեթե 15 տոկոսային կետով:

Այնուամենայնիվ, նպատակային ֆիսկալ աջակցությունը, ինչպիսիք են աշխատավարձի սուբսիդիաները եւ դրամական փոխանցումները, ՀԲ-ի գնահատականներով, օգնել է կանխել աղքատության եւ աշխատատեղերի կորստի ավելի զգալի աճը: Սակայն, երբ երկրները աստիճանաբար հրաժարվում են աջակցության միջոցներից, կարող է կրկին վերսկսվել գործազուրկների թվի աճ։

ՀԲ ղեկավարության կարծիքները

Համաշխարհային բանկի խմբի նախագահ Դևիդ Մալփասը ուշադրություն է հրավիրում այն հանգամանքի վրա, որ չնայած համաշխարհային տնտեսության վերականգնման հուսադրող նշաններին, համավարակը շարունակում է խորացնել աղքատությունն ու անհավասարությունը զարգացող երկրների բնակչության շրջանում: "Ակնհայտ է, որ անհրաժեշտ է համաշխարհային մասշտաբով համակարգված միջոցներ ձեռնարկել պատվաստանյութերի բաշխումն արագացնելու եւ պարտքային բեռը մեղմելու ուղղությամբ, հատկապես ցածր եկամուտ ունեցող երկրներում ։ Առողջապահության ճգնաժամի թուլացմանը զուգընթաց, դիրեկտիվ մարմիններին անհրաժեշտ կլինի զբաղվել համավարակի երկարաժամկետ հետեւանքների հաղթահարմամբ եւ միջոցներ ձեռնարկել տնտեսության էկոլոգիական, կայուն եւ ներառական աճի խթանման ուղղությամբ ՝ չկորցնելով մակրոտնտեսական կայունության պահպանումը", - արձանագրել է նա:

Համաշխարհային բանկի արդար աճի և ֆինանսական հաստատությունների հարցերի խմբի փոխնախագահ Ինդերմիտ Գիլը նշել է. "Առևտրային կապերը և գլոբալ արտադրաիրացման շղթաները զարգացող երկրներում տնտեսական առաջընթացի կենսական աղբյուր են և շատ մարդկանց համար աղքատությունից ազատվելու միջոց: Սակայն, հաշվի առնելով ներկայիս միտումները, պետք է ելնել նրանից, որ առաջիկա տասը տարիներին համաշխարհային առեւտրի աճի տեմպերը կդանդաղեն ։ Զարգացող երկրներն աստիճանաբար վերականգնվում են COVID-19 համավարակից հետո, եւ առեւտրային ծախսերի կրճատումը կարող է հանգեցնել համաշխարհային արտադրա-իրացման շղթաներ վերադարձի եւ առեւտրի աճի վերսկսման բարենպաստ պայմանների ստեղծման":

Իսկ Համաշխարհային բանկի կանխատեսումների խմբի տնօրեն Այհան Քոսեն նախազգուշացրել է. "Առաջիկա ամիսներին աշխարհում գնաճի բարձր մակարդակը կարող է բարդացնել ձևավորվող շուկա ունեցող և զարգացող երկրների տնտեսական քաղաքականության ոլորտում որոշումների ընտրությունը, քանի որ այդ երկրներից մի քանիսը շարունակում են հենվել տնտեսական աճի խթանման միջոցների վրա ՝ կայուն վերականգնում ապահովելու համար։ Եթե միջոցներ չձեռնարկվեն ռեկորդային բարձր պարտքի հետ կապված ռիսկերի չեզոքացման ուղղությամբ, ապա այդ երկրները խոցելի կմնան ֆինանսական շուկաներում սթրեսային իրավիճակների նկատմամբ, որոնք կարող են առաջանալ, եթե ներդրողները փոխեն իրենց վերաբերմունքը ռիսկերի նկատմամբ՝ զարգացած տնտեսությամբ երկրներում գնաճի աճի արդյունքում":