Արմինֆո. Արժույթի միջազգային հիմնադրամը (ԱՄՀ) կտրուկ բարելավել է Հայաստանի ՀՆԱ-ի 2021թ. աճի կանխատեսումը ՝ նախկին 1% - ից հասցնելով 6,5% - ի, սակայն զգուշացնում է, որ նվազման ռիսկերը շարունակում են բարձր մնալ:
ԱՄՀ-ի թիմի Հայաստան կատարած վիրտուալ այցի և սեպտեմբերի 7-14-ը հանրապետության իշխանությունների հետ անցկացված քննարկումների արդյունքում այդ մասին հայտարարել է Արժույթի միջազգային հիմնադրամի հայաստանյան առաքելության ղեկավար Նաթան Փորթերը, նշելով, որ նոր կանխատեսմամբ 2022 թվականին Հայաստանի ՀՆԱ-ի աճը կդանդաղի մինչեւ 4,5 տոկոս:
Քննարկումների ընթացքում ԱՄՀ թիմը Նաթան Փորթերի գլխավորությամբ Հայաստանի իշխանությունների հետ քննարկել է վերջին իրադարձությունները, տնտեսական հեռանկարներն ու քաղաքականության առաջիկա առաջնահերթությունները: - Հայաստանի տնտեսությունը 2021 թվականին մեծապես կվերականգնվի խորը ռեցեսիայից հետո, - քաղաքականության գերակա ուղղություններն են վերականգնման ապահովումը, կայունության պահպանումն ու ինտեգրման աջակցությունը, այդ թվում ՝ բնակչության հնարավորինս արագ պատվաստման միջոցով; - Հայաստանը կշահի ֆիսկալ եւ կառուցվածքային բարեփոխումների շարունակությունից, այդ թվում՝ նոր կառավարության նոր ծրագրում շարադրված՝ ավելի ուժեղ, կայուն եւ ներառական աճ ապահովելու համար:
Այցի ավարտին պարոն Փորթերը հանդես է եկել հետեւյալ հայտարարությամբ. "Ուժեղ արտաքին եւ ներքին պահանջարկով խթանվող Հայաստանի տնտեսությունը վերականգնվում է 2020թ. լուրջ ռեցեսիայից հետո՝ 2021 թվականի առաջին կեսին ՀՆԱ-ի գրեթե 5% աճով: Տարեկան գնաճը օգոստոսին արագացել է մինչեւ 8,8%, ինչը պայմանավորված էր սննդամթերքի գների կտրուկ աճով, առաջին եռամսյակում դրամի փոխարժեքի նվազմամբ, անձնական ծառայությունների նկատմամբ զսպված պահանջարկով եւ առաջարկի սահմանափակումներով: 2020 թվականին բյուջեի դեֆիցիտն աճել է մինչեւ ՀՆԱ-ի 5,5 տոկոսը, իսկ կառավարության պարտքը հասել է ՀՆԱ-ի 63,5 տոկոսի, որն արտացոլում է առողջապահության եւ տնտեսության պետական աջակցության ծախսերի ավելացումը: Բյուջեի դեֆիցիտը 2021 թվականի առաջին կիսամյակում կրճատվել է տնտեսության վերականգնման եւ մուտքերի ավելացման, ինչպես նաեւ ծախսերի աջակցման աստիճանական կրճատման շնորհիվ: Արտաքին դիրքը նույնպես բարելավվել է՝ շնորհիվ վերջին մի քանի ամիսների ընթացքում արժույթի ամրապնդման"։
Նրա խոսքով՝ 2022թ. ՀՆԱ-ի աճի տեմպերի նվազման ռիսկերը շարունակում են բարձր մնալ, այդ թվում ՝ աշխարհաքաղաքական լարվածության, արտաքին պահանջարկի դանդաղման եւ համաշխարհային ֆինանսական շուկայի բարձր փոփոխականության պատճառով: "Covid-19 վարակների նոր ալիքը նույնպես կարող է վտանգ ներկայացնել, եւ այս համատեքստում պատվաստումների թվի վերջին արագ աճը շատ ողջունելի է", - նշել է նա:
ԱՄՀ-ի սպասումներով՝ գնաճը կսկսի դանդաղել 2021 թվականի երկրորդ կեսին, քանի որ գնաճի ժամանակավոր ազդեցությունը պարենի ներմուծման եւ դրամի արժեզրկման վրա կցրվի, եւ դրամավարկային քաղաքականության վերջին գործողությունները ազդեցություն կունենան: Չնայած ներքին ակտիվության վերականգնմանը, սպասվում է, որ կայուն արտահանումը եւ դրամական փոխանցումներն աննշան կնվազեցնեն ընթացիկ հաշվի դեֆիցիտը 2021 թվականին, իսկ միջազգային պահուստները, ըստ ԱՄՀ-ի կանխատեսումների, կավելանան 2020 թվականի մակարդակից, ինչին կնպաստի ԱՄՀ-ի կողմից փոխառման հատուկ իրավունքների (123.4 մլն SDR կամ մոտ 175.2 մլն դոլար) վերջին հատկացումը:
"Կառավարության հաջողությունը քաղաքական, արտաքին, ֆինանսական եւ ֆիսկալ կայունության պահպանման գործում նկատելի է երկու ցնցումների՝ համավարակի եւ զինված հակամարտության ֆոնին։ Քաղաքականության առաջնահերթություններն են լայնածավալ պատվաստումների արագացումը; վերականգնման ապահովումը; բյուջետային աջակցության եւ միջնաժամկետ կայունության հավասարակշռումը; գնաճի նվազեցումը մինչեւ 4% նպատակային շեմ; ֆինանսական կայունության ապահովումը; եւ կայուն, ուժեղ եւ ներառական աճի ապահովումը: Կառավարության 5-ամյա ծրագրում շատ ողջունելի է գիտելիքների վրա հիմնված, արտահանմանն ուղղված ներդրումային ռազմավարության իրականացումը, որը նպատակաոուղղված է աղքատության կրճատմանն ու կենսամակարդակի բարձրացմանը։ Ինչպես նախատեսված է կառավարական ծրագրում, անհրաժեշտ է բարեփոխումների անշեղ իրականացում կառավարման հետագա ուժեղացման, գործարար միջավայրի բարելավման, սոցիալական պաշտպանության համակարգերի կատարելագործման եւ տնտեսական ինտեգրման աջակցության համար", - նկատել է պարոն Փորթերը:
Նա ուշադրություն է դարձրել, որ հուսալի միջնաժամկետ ֆինանսական շրջանակների պահպանումը դեռեւս կարեւոր է կայունության եւ տնտեսական աճի հետագա ամրապնդման համար: "Դա պետք է ամրապնդվի հարկային բազայի ընդլայնման միջոցառումներով (ինչպիսիք են շրջանառության եւ բնապահպանական հարկի հարկային բարեփոխումները, հարկային արտոնությունների եւ նվազեցումների վերացումը եւ պահանջների պահպանման ռիսկերի կառավարման բարելավումը) եւ ընթացիկ ծախսերի սահմանափակմամբ: Այդ միջոցները կօգնեն ապահովել ավելի արդյունավետ եւ թափանցիկ հարկային համակարգ եւ կգեներացնեին բավարար ռեսուրսներ սոցիալական պաշտպանության եւ կապիտալ ծրագրերի համար: Դրանք նաեւ կարեւոր են ֆիսկալ կանոնների շրջանակներում պարտքի նվազեցման իշխանությունների նպատակներին հասնելու համար, ներառյալ կարճաժամկետ հեռանկարում ՀՆԱ-ի նկատմամբ 60% - ից պակաս պարտքի հարաբերակցության նվազեցումը եւ միջնաժամկետ հեռանկարում՝ 50% - ից պակաս: Կառուցվածքային ֆիսկալ բարեփոխումների իրականացման առաջընթացը պետք է շարունակվի, ներառյալ ծրագրային բյուջետավորման ամրապնդումը, պետական ներդրումների կառավարումն ու դրանց իրականացումը, պետական նախագծերի յուրացմանը պատրաստ շղթաների ստեղծումը եւ ֆինանսական ռիսկերի կառավարման բարելավումը", - պարզաբանել է նա ։
Հայաստանի Կենտրոնական բանկը (ԿԲ), ինչպես հայտարարել է պարոն Փորթերը, ակտիվ է մնում գնաճի նպատակային շեմի գերազանցման եւ անորոշ գլոբալ իրադրության լուծմանն առնչվող խնդիրների լուծման գործում: Այս համատեքստում պարոն Փորթերը հիշեցրել է, որ ԿԲ-ն բարձրացրել է վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը 300 բազիսային կետով՝ 2020թ.դեկտեմբերից, եւ ուշադիր հետեւում է գնաճի կանխատեսմանը'պատրաստ լինելով անհրաժեշտության դեպքում հարմարեցնել իր դրամավարկային քաղաքականությունը' թույլ տալով լողացող փոխարժեքին արդյունավետորեն կլանել առաջացող արտաքին ցնցումները: "Կապիտալի շուկաների զարգացման իշխանությունների ծրագիրը նույնպես ողջունելի է, եւ դրա ժամանակին իրականացումը կօգնի ընդլայնել ֆինանսավորման հասանելիությունը եւ խթանել ներդրումները։ Մինչդեռ, ֆինանսական հատվածը համեմատաբար հաջող է անցել 2020 թվականի երկու ցնցումներից, գլոբալ համավարակը զարգանում է, եւ իշխանությունները պետք է շարունակեն վերահսկել կապիտալի եւ իրացվելիության պաշարները, անցկացնեն կանոնավոր սթրես-թեստեր եւ ապահովեն պահուստների տրամադրման կանոնների պահպանումը, որոնք համապատասխանում են միջազգային չափանիշներին", - ամփոփել է պարոն Փորթերը, նկատելով, որ անհամբերությամբ է սպասում Stand-By համաձայնագրի շրջանակներում նախատեսվող համաձայնագրի ամփոփմանն ու 2021թ. ավելի ուշ Հայաստանի իշխանությունների հետ 4-րդ հոդվածով նախատեսված խորհրդատվություններին:
Նշենք, որ Համաշխարհային բանկը, թարմացնելով իր կանխատեսումը հունիսին, անփոփոխ է թողել Հայաստանի ՀՆԱ-ի 2021թ.սպասվող աճը՝ 3,4% - ի մակարդակում: ԵԱԶԲ - ն հունիսյան կանխատեսման մեջ բարելավել է Հայաստանի ՀՆԱ-ի 2021 թվականի աճի սպասումները միայն 0,9 տոկոսային կետով ՝ մինչեւ 4,2 տոկոս: Moody ' s գործակալությունը, Հայաստանի սուվերեն վարկանիշի վերաբերյալ իր օգոստոսյան զեկույցում, կանխատեսում էր 2021 թվականին երկրի իրական ՀՆԱ-ի 4,5 տոկոս աճ: Իսկ Fitch վարկանիշային գործակալության ավելի վաղ (մարտյան) կանխատեսումը Հայաստանին 2021 թվականի համար կանխատեսում էր իրական ՀՆԱ-ի 3,2 տոկոս աճ ։ Հայաստանի Կենտրոնական բանկը շատ ավելի լավատես է ՝ կանխատեսման յուրաքանչյուր եռամսյակային թարմացմամբ բարելավելով ՀՆԱ-ի 2021 թվականի աճի սպասումները՝ մարտի 1,4 տոկոսից մինչեւ հունիսյան 4,6 տոկոս՝ սեպտեմբերին մինչեւ 5,4 տոկոս բարձրացմամբ: