ԵԱԶԲ-ը ձեւակերպել է եվրասիական տրանսպորտային կարկասի գաղափարը

Արմինֆո. Եվրասիական զարգացման բանկը (ԵԱԶԲ) վերլուծական հետազոտություն է հրապարակել՝ նվիրված "Հյուսիս-Հարավ" միջազգային փոխադրամիջանցքի ներուժին: Հետազոտության մեջ ձեւակերպված է եվրասիական տրանսպորտային կարկասի գաղափարը, որը բազմաթիվ առավելություններ է տալիս ԵԱՏՄ երկրներին: Դրանց թվում են Հնդկաստանի, Իրանի և Հարավային Ասիայի և Պարսից ծոցի այլ երկրների հետ ԵԱՏՄ փոխգործակցության ակտիվացումը, լայնության տրանսպորտային երթուղիների հետ "Հյուսիս - Հարավ" ՄՓՄ-ի զուգակցման զգալի ներուժի առկայությունը:

ԵԱԶԲ-ի վերլուծաբանների կարծիքով ՝ "Հյուսիս - Հարավ" ՄՓՄ-ով կոնտեյներային փոխադրումների ներուժը կարող է կազմել 325-662 հազար ՔՈՀ (քսան ոտնաչափին համարժեք. բեռնատարների տարողունակության չափման պայմանական միավոր - խմբ.):

"Հյուսիս - Հարավ" ՄՓՄ-ի զուգակցումը եվրասիական լայնության միջանցքների հետ կարող է ապահովել կոնտեյներային բեռնափոխադրումների շուրջ 40%-ը: Չկոնտեյներացվող բեռների փոխադրումների պոտենցիալ ծավալը մինչեւ 2030 թվականը կկազմի 8,7-12,8 մլն տոննա,  հիմնականում, հացահատիկային մշակաբույսերի փոխադրման հաշվին: Թվայնացումը և «փափուկ» ենթակառուցվածքը կարևոր դեր են խաղում այդ նպատակներին հասնելու գործում։

«Հյուսիս – Հարավ» մուլտիմոդալ ՄՓՄ-ը Սկանդինավյան երկրներն ու ԵԱՏՄ հյուսիս-արևմտյան մասը կապում է Պարսից ծոցի և Հնդկական օվկիանոսի պետությունների հետ՝ Կովկասի և Միջին Ասիայի երկրների միջոցով: Միջանցքը ներառում է երկաթուղային, ավտոմոբիլային, օդային, ծովային և գետային տրանսպորտի ենթակառուցվածք։ Կարելի է առանձնացնել միջանցքի 3 հիմնական ճյուղերը. 1) արեւմտյան. Կասպից ծովի արեւմտյան ափով՝ Ռուսաստանով ու Ադրբեջանով; 2) արեւելյան. Կասպից ծովի արեւելյան ափով' Ղազախստանով եւ Թուրքմենստանով; 3) Անդկասպյան. Կասպից ծովում լաստանավային եւ կոնտեյներային գծերի օգտագործմամբ:

«Հյուսիս – Հարավ» ՄՓՄ-ի հիմնական առավելությունը մյուս երթուղիների, այդ թվում Սուեզի ջրանցքով ծովային երթուղու նկատմամբ փոխադրումների իրականացման ժամանակային ծախսերի կրկնակի կրճատումն է: Այսպես, Մումբայից Սանկտ Պետերբուրգ ավանդական երթուղով Սուեզի ջրանցքով բեռների առաքման ժամկետները կազմում են 30-45 օր, մինչդեռ, "Հյուսիս-Հարավ" ՄՓՄ ցամաքային երթուղով կարող են կազմել 15-24 օր: Իսկ բեռների առաքումը միջանցքի արևելյան ճյուղով, որն անցնում է Ղազախստանի և Թուրքմենստանի երկաթուղային ճանապարհներով, կտևի 15-18 օր։

«Հյուսիս-Հարավ» այլընտրանքային մուլտիմոդալ միջանցքի ստեղծման անհրաժեշտությունը հաստատվել է COVID-19 համավարակի պայմաններում, այդ թվում՝ 2021 թվականի մարտին Ever Given կոնտեյներատարով Սուեզի ջրանցքի արգելափակման ընթացքում: Այս պայմաններում դիտվել է ծովային երթուղով բեռների առաքման ժամանակացույցի գլոբալ ձախողում եւ ապրանքների առաքման լոգիստիկ շղթաների գործունեության անորոշություն, ինչը հանգեցրել է ծովային փոխադրումների սակագների կտրուկ աճի: Այդ ֆոնին ավելացել է Եվրասիական մայրցամաքում երկաթուղային փոխադրումների պահանջարկը, այդ թվում՝ երկաթուղային միջանցիկ սակագների կայունության հաշվին ՝ դրանով իսկ ցույց տալով բեռների փոխադրման լրացուցիչ ուղու ձևավորման անհրաժեշտությունը։

Ցամաքային միջանցքների հաջողության մասին է վկայում նաեւ այն փաստը, որ վերջին 10 տարիներին Չինաստան-Եվրոպա առանցքով երկաթուղային կոնտեյներային փոխադրումները ավելացել է 7 հազարից մինչեւ 547 հազար կոնտեյներով՝ քսան ոտնաչափի համարժեքով: Ընդ որում, "Հյուսիս - Հարավ" միջազգային փոխադրամիջանցքով բեռնափոխադրումների զարգացումը զգալի հետաքրքրություն է ներկայացնում ԵԱՏՄ պետությունների համար: Այդ երկրներին բաժին է ընկնում կոնտեյներային փոխադրումների պոտենցիալ ծավալի 75 տոկոսը։

"Հյուսիս - Հարավ" ՄՓՄ-ի և եվրասիական լայնության փոխադրամիջանցքների զուգակցման արդյունքում կարող է ապահովվել 127-246 հազար ՔՈՀ (քսան ոտնաչափի համարժեք) կամ կոնտեյներային փոխադրումների ընդհանուր ներուժի մինչև 40% - ը:

"Հյուսիս - Հարավ" ՄՓՄ-ի հիմնական ապրանքային կատեգորիաները, որոնք պիտանի են կոնտեյներիզացման համար, պարենամթերքն է (21,2%), մետաղները (16,6%), փայտը եւ թուղթը (9,5%), մեքենաներն ու սարքավորումները (8,3%), ինչպես նաեւ հանքային պարարտանյութերը (4,9%): Զեկույցի հեղինակների կարծիքով ՝ բեռնափոխադրումների պոտենցիալ ծավալը, որոնք պիտանի չեն կոնտեյներիզացման համար, մինչեւ 2030 թվականը կկազմի 8,7-ից մինչեւ 12,8 մլն տոննա ՝ հիմնականում հացահատիկային մշակաբույսերի փոխադրման հաշվին: Ի վերջո, հաշվի առնելով երկու տեսակի ապրանքային կատեգորիաների ՝ կոնտեյներների համար պիտանի եւ ոչ պիտանի լինելու ներուժը, Հյուսիս-Հարավ ՄՓՄ-ով բեռնափոխադրումների ընդհանուր ներուժը մինչեւ 2030 թվականը սպասվում է 14,6-24,7 մլն տոննա:

"Հյուսիս - Հարավ" ՄՓՄ-ի եզակի ուղղությունը Արեւելքից Արեւմուտք անցնող լայնության փոխադրամիջանցքների հետ համակցելու հնարավորություններ է ստեղծում, - նշել է ԵԱԶԲ գլխավոր տնտեսագետ Եվգենի Վինոկուրովը:- Վերջնական նպատակը եվրասիական տրանսպորտային կկարկասի՝ Արեւելք-Արեւմուտք եւ Հյուսիս-Հարավ ուղղություններով փոխկապակցված միջանցքների ցանցի ստեղծումն է, որոնք կնպաստեն լրացուցիչ բեռնահոսքերի առաջացմանը սիներգիայի հաշվին եւ ներմայրցամաքային երկրների համար կապահովի ելք դեպի շուկաներ: Դա կօգնի կրճատել արտահանման ծախսերը, ստեղծել նոր արտադրական խորշերի ներուժ, իրացնել տարածաշրջանի տարանցիկ ներուժը: Այն պատճառով, որ եվրասիական տրանսպորտային կմախքը "ձգվում է" մինչեւ Չինաստան, Հնդկաստան եւ Եվրոպական միություն, այն կարող է նյութական հիմք հանդիսանալ Մեծ Եվրասիայի գաղափարի իրականացման համար":

Բեռնահոսքերի լրացուցիչ ծավալը կարող է ապահովվել փափուկ ենթակառուցվածքի թվայնացման եւ կատարելագործման միջոցով տրանսպորտային հաղորդակցությունների "անկարության" հասնելու հաշվին: e -CIM/CMGS եւ e-CMR էլեկտրոնային բեռնագրերի, e-TIR էլեկտրոնային գրքույկների եւ արբանյակային նավիգացիոն համակարգերի օգտագործմամբ բանական տրանսպորտային համակարգերի ներդրումը եւ միջազգային մուլտիմոդալ փոխադրումների եւ լոգիստիկայի թվայնացումը բարենպաստ ազդեցություն կունենա "Հյուսիս - Հարավ" ՄՓՄ շուրջ համաձայնագրի մասնակից երկրներում արտաքին առեւտրի ծավալների վրա: Դա թույլ կտա բացել նոր հնարավորություններ սահմանների հատման ընթացակարգերի պարզեցման, բեռների առաքման ժամկետների կրճատման, տրանսպորտային ծախսերի նվազեցման եւ միջանցքի երկայնքով երթեւեկության անվտանգության մակարդակի բարձրացման համար:

Նշենք, որ որպես  "Հյուսիս-Հարավ" ՄՓՄ-ի հիմնադիր մասնակիցներն հանդես են գալիս Հնդկաստանը, Իրանը եւ Ռուսաստանի Դաշնությունը: ՄՓՄ-ի նոր մասնակիցներն են Ղազախստանը, Բելառուսը, Օմանը, Տաջիկստանը, Ադրբեջանը, Սիրիան: Հայաստանը համաձայնագրին միացել է 2006 թվականի հունվարին։ Որպես դիտորդ հանդես է գալիս Բուլղարիան։